Đúng một năm trước, tức là vào tháng 11/2018, đã xuất hiện những đồn đoán về việc Trung Quốc có kế hoạch “quân sự hóa” một số dự án cảng, sân bay do Bắc Kinh tài trợ ở Campuchia. Ngay sau đó, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã gửi thư cho Thủ tướng Campuchia Hun Xen, yêu cầu giải thích về ý định của Trung Quốc đối với căn cứ hải quân Ream, nơi Mỹ đã hoàn tất tài trợ xây dựng một số cơ sở hạ tầng. Đến tháng 6/2019, có thông tin cho rằng, Phnom Penh đã rút lại sự chấp thuận đối với đề nghị của Mỹ về việc sửa sang các tòa nhà tại căn cứ này. Và đến ngày 22/07/2019, tờ Wall Street Journal (Mỹ) và Financial Times (Anh) đã “đổ thêm dầu vào lửa” khi đăng tải các bài viết có trích dẫn nguồn tin ẩn danh ở Mỹ hoặc có liên quan đến Mỹ, nói rằng Trung Quốc và Campuchia đã ký kết một thỏa thuận bí mật cho phép tàu chiến Trung Quốc được độc quyền ra vào căn cứ nằm cạnh cảng Sihanoukville do Trung Quốc điều hành. Cạnh đó, đất đai và rừng cũng đang được bạt phá đi để dành mặt bằng cho xây dựng một cảng nước sâu và một sân bay do Trung Quốc tài trợ, nhưng bên ngoài lại được quảng bá là để phục vụ cho một khu đầu tư và nghỉ dưỡng bờ biển bỏ không do Trung Quốc xây dựng. Điều kỳ lạ là sân bay này có đường băng dài tới 3.600m, dài hơn rất nhiều so với nhu cầu cất, hạ cánh của máy bay thương mại.

Trong suốt thời gian 4 tháng qua, khi Trung Quốc cho tàu Hải Dương 08 cùng nhiều tàu hải cảnh và tàu dân quân biển xâm lấn ngày càng sâu trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt Nam, nhiều ý kiến ở cả Việt Nam và nước ngoài đều nhất trí cho rằng cần phải khởi kiện Trung Quốc như Philippines đã làm. Đến nay, mặc dù tàu Hải Dương 08 đã rút, song Biển Đông khó mà bình yên, Trung Quốc sẽ tiếp tục có những hành vi xâm lấn mới với mức độ nghiêm trọng hơn. Do vậy, cần bàn bạc thấu đáo về vấn đề khởi kiện Trung Quốc, được gì mất gì?

Mặc dù có thông tin về việc nhóm tàu Hải Dương 08 của Trung Quốc rút khỏi vùng biển Việt Nam, nhưng ngay trong ngày 24/10/2019, Mỹ tiếp tục lên án hành vi của Trung Quốc xâm lấn vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt Nam ở cấp cao.