Mảnh vỡ máy bay Air
France trôi dạt; tên lửa của Triều Tiên vút lên không giữa một “cơn bão” những
lời phỏng đoán; nước mắt lăn dài trên đôi má nhăn nheo của những người da đen
ngày Obama nhậm chức là những điểm nhấn trong năm qua. Dưới đây là 10 sự kiện
nổi bật trên thế giới năm 2009.
1. Obama nhậm chức Tổng thống Mỹ,
thay đổi chính sách
“Nước Mỹ cần đóng vai trò trong việc mở ra kỷ nguyên
hòa bình”. Phát biểu nhậm chức của Barack Obama thể hiện rõ chính sách của
chính phủ mới của Mỹ với một thái độ ôn hòa và bớt ngạo nghễ hơn với thế giới.
Obama tuyên bố cần thuyết phục Triều Tiên, Iran từ bỏ hạt nhân, phá bỏ nhà tù
đầy tai tiếng Guantanamo, quyết tâm cắt giảm vũ khí tiến công chiến lược
Obama tuyên bố từ bỏ kế hoạch lá chắn tên lửa ở châu
Âu, nguyên nhân gây căng thẳng Nga – Mỹ nhiều năm qua; và thể hiện mối quan tâm
rõ ràng với châu Á.
Giới quan sát cho rằng chương trình đối ngoại của
Obama là “tham vọng nhất kể từ thập niên 60”, và cho dù thành tựu chưa rõ rệt
thì những quan điểm ôn hòa mà ông đưa ra cũng giúp làm dịu lại bầu không khí
chính trị thế giới. Có lẽ cũng vì thế mà ông được chọn trao giải Nobel hòa bình
– cho dù sự tôn vinh này cũng dấy lên sự tranh cãi giữa thực tế ở chiến trường
Afghanistan và những gì Obama từng tuyên bố.
2. Biển Đông dậy sóng
Biển Đông bất ngờ trở thành tâm điểm báo chí thế giới
vào đầu tháng 3, khi tàu hải quân của Mỹ bị chặn bởi 5 tàu của Trung Quốc. Mỹ
lập tức điều tàu chiến để “bảo vệ tàu khảo sát”. Đáp lại, Trung Quốc đưa tàu
tuần tra ngư nghiệp lớn nhất hải đội xuống khu vực. Giới quan sát hồi hộp chờ
đợi diễn biến sự cố này có ảnh hưởng như thế nào đến quan hệ giữa hai thế lực
lớn nhất nhì thế giới. Sau đó hai tháng, tàu của Mỹ còn bị va chạm một lần nữa.
Ngoài sự cố giữa hai cường quốc, biển Đông năm qua
cồn lên bởi những tuyên bố chủ quyền của các nước trong khu vực. Việt Nam luôn
khẳng định chủ quyền và quyền chủ quyền với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Trong khi đó vào tháng 5, Bắc Kinh gửi công hàm đến LHQ đòi chủ quyền các đảo
và quần đảo ở biển Đông và các vùng nước kế cận. Đòi hỏi này không dựa trên một
cơ sở khoa học hay pháp lý nào, bị các nước trong khu vực kịch liệt phản đối.
Biển Đông, với vị trí chiến lược bao quát tuyến giao thông nhộn nhịp hàng đầu
thế giới, huyết mạch vận chuyển năng lượng và hàng hóa, thu hút sự quan tâm của
Mỹ trong bối cảnh Obama nhấn mạnh tầm quan trọng của châu Á. “Mỹ cần là một lực
lượng cân bằng thế lực ở khu vực”, thượng nghị sĩ Jim Webb, Chủ tịch Ủy ban
Đông Á, châu Á Thái Bình Dương của Thượng viện Mỹ khẳng định.
3. Triều Tiên rút khỏi đàm phán 6
bên
Ngày 5/4, Triều Tiên phóng vệ tinh liên lạc, chấm dứt
nhiều ngày hồi hộp đồn đoán của quốc tế. Mỹ và đồng minh khẳng định vụ này là
bắn tên lửa tầm xa và vi phạm lệnh cấm của LHQ. Hội đồng bảo an thắt chặt cấm
vận. Bình Nhưỡng trả đũa bằng cách rút khỏi đàm phán 6 bên về giải trừ hạt
nhân.
Trong lúc căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên vẫn ngùn
ngụt, Bình Nhưỡng tiếp tục khiến cả thế giới bất ngờ hôm 25/5 khi tuyên bố thử
hạt nhân thành công trong lòng đất với sức công phá mạnh hơn nhiều vụ thử năm
2006. Cộng đồng quốc tế, thậm chí cả Trung Quốc, đều phản đối mạnh mẽ.
Các hành động liên tiếp của Triều Tiên được giới phân
tích cho là nắn gân chính quyền mới ở Mỹ. Cho đến cuối năm, dù tình hình đã bớt
căng thẳng với việc cử đặc phái viên qua lại Mỹ – Triều và nối lại đàm phán
quân sự liên Triều, Bình Nhưỡng vẫn đưa ra những tuyên bố nảy lửa, như “biến
vùng lãnh hải tranh chấp ở Hoàng Hải thành vùng chiến sự”.
4. Chính trường Nhật sang trang
Đảng Dân chủ Nhật Bản (DJP) giành chiến thắng áp đảo
trong cuộc bầu cử hồi tháng 8, chấm dứt hơn 50 năm cầm quyền của Đảng Dân chủ
Tự do và đưa tân thủ tướng Yukio Hatoyama lên lãnh đạo.
Chính phủ mới chủ trương thân thiết với láng giềng
châu Á, thắt chặt mối quan hệ vốn đầy chông gai với Trung Quốc và Hàn Quốc.
Hatoyama – trái với những người tiền nhiệm – muốn độc lập và “một liên minh cân
bằng hơn” với Mỹ. Tuyên bố này kéo theo một loạt phân tích và dự đoán không
chắc chắn về mối quan hệ giữa hai quốc gia, và xa hơn nữa là về vai trò của Mỹ
ở châu Á Thái Bình Dương.
Chuyện bất đồng quanh căn cứ quân sự của Mỹ ở Okinawa
chỉ là một hiện tượng bề nổi, phản ánh những bất đồng sâu sắc hơn giữa hai đồng
minh đều có vai trò quan trọng trên thế giới này
5. Trung Quốc đánh dấu sự vươn lên
mạnh mẽ
Đại lễ quốc khánh 60 năm vào ngày 1/10/2009 là dịp
Trung Quốc phô diễn cho thế giới thấy tiềm lực của nền kinh tế thứ ba thế giới.
Sự vươn lên của Trung Quốc chính là câu chuyện được quan tâm nhiều nhất trong
thập kỷ này, theo nghiên cứu của tổ chức báo chí truyền thông Mỹ.
Chính cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới là cơ hội để
Trung Quốc khẳng định vị thế. Trong khi phương Tây khó khăn, Bắc Kinh đã đổ
nhiều chục tỷ đôla cung cấp tín dụng hoặc đầu tư cho các tổ chức quốc tế và
những nước nghèo hơn nhằm thắt chặt quan hệ và gây ảnh hưởng.
“Khi ngày càng nhiều nước hỏi đến tiền của Trung
Quốc, thì tầm ảnh hưởng của chúng ta ngày càng mở rộng”, Yan Xuetong, chuyên
gia quan hệ quốc tế Đại học Thanh Hoa Bắc Kinh khẳng định. Thậm chí nhiều người
đã nghĩ đến một kịch bản sóng đôi quyền lực trên thế giới của G2 – gồm Mỹ và
Trung Quốc.
6. Thiên tai hoành hành châu Á –
Thái Bình Dương
Núi lở lộ ra những miệng vực thăm thẳm ở Indonesia
khiến 5000 người chết trong trận động đất mạnh nhất kể từ năm 2006, Người, xe,
nhà cửa bị sóng thần hung hãn cuốn trôi ra biển ở Samoa. Đàn ông, đàn bà, trẻ
em, thậm chí linh cữu người chết đều lội nước trên đường phố thủ đô Philippines
khi trận lụt kinh khủng nhất trong 50 năm ập đến. Bão Ketsana càn quét Đông Nam
Á hồi tháng 9 khiến 700 người chết, trong đó Việt Nam mất 174 người.
Những cơn bão nhiệt đới ở châu Á trong năm qua, với
mức độ tàn khốc hiếm thấy, gieo rắc sự tàn phá và chết chóc khắp đường đi của chúng.
Thiên tai ngày càng nhiều không chỉ tại khu vực này là lời cảnh tỉnh đối với
các chính phủ trên thế giới về việc cần nỗ lực để đạt được thỏa thuận mới cắt
giảm khí thải gây hiệu ứng nóng lên cho trái đất.
7. Thảm kịch bí ẩn giữa đêm trên Đại
Tây Dương
Ngày 1/6 trở thành ngày đen tối trong lịch sử hàng
không Pháp khi chiến Airbus 447 của hãng Air France mất tích trên Đại Tây
Dương. Vài ngày sau, thi thể hành khách và mảnh vỡ máy bay được vớt lên bờ.
Toàn bộ 228 người trên chuyến bay từ Rio de Janero tới Paris đều thiệt mạng.
Điều đau xót là đến giờ người ta vẫn chưa hiểu nguyên
nhân nào khiến máy bay rơi, vì không thể tìm thấy hộp đen dưới đáy đại dương.
Nhiều giả thiết về tình huống máy bay rơi được đưa ra, như nó bị nổ tung rồi
mới rơi xuống biển; vỡ tankhi chạm mặt nước, hoặc bị khủng bố. Vụ tai nạn làm
dấy lên một loạt câu hỏi về vấn đề kỹ thuật hàng không khiến Air France buộc
phải thay các thiết bị đo vận tốc máy bay.
8. Bạo loạn kéo dài sau bầu cử Iran
Tỷ lệ ủng hộ 62% dành cho tổng thống đương nhiệm của
Iran Mahmoud Ahmadinejad đã giúp ông tại vị thêm một nhiệm kì. Tuy nhiên, hàng
trăm nghìn người ủng hộ ứng viên đối lập thân phương Tây đã đổ xuống đường phố
Tehran trong nhiều ngày để phản đối. Sự kiện này cũng đánh dấu lần đầu tiên tin
tức về biến cố của một quốc gia đến với thế giới nhanh chóng nhất qua Twitter,
chứ không phải báo chí truyền thông.
Các cuộc tuần hành biến thành bạo động và đổ máu, trở
thành đề tài trên trang nhất báo chí thế giới suốt một thời gian dài. Nhiều
nước phương Tây hồi hộp chờ xem có sự thay đổi chính thể ở Iran hay không,
nhưng kết quả là tổng thống đương nhiệm vững ghế. Ahmadinejad tuyên bố sẽ không
đàm phán với các nước lớn về chương trình hạt nhân mà ông đã coi là một sự
nghiệp quốc gia sẽ phải thành công.
9. Cú sốc H1N1
Cúm A/H1N1 hay còn gọi là cúm lợn bùng phát tại thủ
đô của Mexico từ tháng 3 và cướp đi mạng sống của hàng trăm người, rồi lan ra
khắp thế giới. Nỗi hoảng sợ còn bay nhanh hơn dịch bệnh. Nhiều nước đóng cửa
trường học, hạn chế hoạt động công cộng và thắt chặt kiểm soát cửa khẩu. Thậm
chí Ai Cập còn cho tiêu diệt toàn bộ đàn lợn; dân chúng nhiều nước tẩy chay thịt
lợn vì tưởng rằng loại vật hiền lành này làm lây cúm cho người.
Ngày 5/5, Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO) thông báo khả
năng cúm biến thành đại dịch là rất lớn và các nước phải sẵn sàng đối mặt với
tình huống xấu nhất. Theo các báo cáo của tổ chức này thì tính đến giữa tháng
12 có hơn 10.000 người chết vì cúm A/H1N1 trên toàn thế giới. Với tốc độ lây
lan nhanh và hậu quả lớn về y tế và kinh tế, cúm lợn quả là một cú sốc với thế giới
trong năm nay.
10. Hội nghị khí hậu lớn nhất trong
lịch sử nhân loại
Với sự tham gia của 192 nước trên thế giới, hội nghị
thượng đỉnh tại Copenhagen là cuộc họp lớn nhất và quan trọng nhất về khí hậu
trong lịch sử loài người. Suốt hai năm qua, nhiều cuộc đàm phán đã diễn ra để
chuẩn bị cho cuộc họp này, với mục tiêu ký được hiệp định quốc tế về cắt giảm
khí thải để nhiệt độ trái đất không tăng quá 2 độ C.
Nếu nhiệt độ trái đất tăng 4 độ C chẳng hạn, thì 40
quốc đảo sẽ biến mất, hàng trăm triệu người sẽ chết hoặc bị ảnh hưởng. Việt Nam
cũng là một trong những nước bị ảnh hưởng nhiều nhất vì trái đất nóng lên. Thủ
tướng Anh Gordon Brown tuyên bố biến đổi khí hậu đáng sợ hơn hai cuộc chiến
tranh thế giới.
Thế nhưng kết quả của hội nghị chỉ hết sức khiêm tốn –
một thỏa thuận không cụ thể và không ràng buộc giữa Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ,
Brazil, Nam Phi. Hội nghị được đánh giá là thất bại và như thế hành trình chống
biến đổi khí hậu của loài người tiếp tục không biết đến khi nào cán đích.