Người Mỹ dường như không còn phản ứng chừng mực trước những lời chỉ trích của Tổng thống Philippines Duterte. Vừa công khai vừa ngấm ngầm, Washington muốn gửi tín hiệu gì tới ông Duterte?
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry
Sau vụ ông Duterte nói Tổng thống Mỹ Obama là “đồ chó đẻ”, và cảnh báo ông đừng xía vào chính sách tiêu diệt nạn ma tuý thẳng tay tại Philippines hồi đầu tháng 9, Tổng thống Obama đã huỷ cuộc gặp với người đồng cấp Philippines được tổ chức tại Lào bên lề Hội nghị thượng đỉnh ASEAN vài ngày sau đó nhưng không nói rõ lý do có phải là vì ông bị “ăn chửi” hay không.
Sau khi ông Duterte tuyên bố chia tay với Mỹ, ngừng các cuộc tập trận chung và yêu cầu lính Mỹ rút về nước, Washinton chỉ nói rằng họ chưa nhận được thông báo chính thức. Nhìn chung phản ứng của Mỹ rất chừng mực và không muốn đổ thêm dầu vào lửa.
Nhưng khi ông Duterte thăm Trung Quốc cuối tháng 10 và tuyên bố “Không còn sự can thiệp của Mỹ nữa. Không còn tập trận với Mỹ nữa”. “Tôi sẽ không cần Mỹ [viện trợ] nữa. Chúng ta sẽ bị họ sỉ nhục”- ông Duterte nói.
Sau những tuyên bố trên, người Mỹ dường như đã hết kiên nhẫn. Trong một phản ứng mới nhất, ngày 3/11, Đại sứ quán Mỹ tại Manila đã đưa ra lời cảnh báo một số “nhóm khủng bố” đang có kế hoạch bắt cóc người trên các đảo du lịch ở miền trung Philippines. Phái bộ ngoại giao Mỹ kêu gọi công dân nước này tránh đến khu vực phía nam đảo Cebu, Philippines. Thông điệp của sứ quán Mỹ nói rõ là các toán khủng bố có dự tính thực hiện những vụ bắt cóc ở những nơi du khách nước ngoài thường lui tới, cụ thể là 3 nơi: Dalagete và Santander ở Cebu và đảo Sumilon ngay bên cạnh.
Lời cảnh báo này chẳng khác nào cắt nguồn du khách Mỹ tới Philippines. Những địa điểm được phía Mỹ cảnh báo đều là những địa điểm du lịch rất được ưa chuộng của Philippines.
Trước đó, ngày 1/11, Mỹ thông báo ngưng kế hoạch bán hàng chục ngàn khẩu súng trường cho Philippines vì quan ngại vấn đề nhân quyền trong chiến dịch truy quét tội phạm của Tổng thống Duterte.
Nếu như những lần trước sau khi ông Duterte chỉ trích Mỹ chuyện này nọ thì dường như chỉ có phát ngôn viên Nhà Trắng hay Bộ Ngoại giao Mỹ lên tiếng trả lời, cũng chỉ ở mức chừng mực. Nhưng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter ngày 2/11 tuyên bố trước đại diện các quân chủng nước này tại căn cứ Leonard Wood (bang Missouri), rằng những lời nhận xét ác ý của Tổng thống Philippines Duterte sẽ không gây bất kỳ ảnh hưởng nào đối với chiến lược gia tăng hiện diện của Mỹ tại khu vực then chốt là châu Á – Thái Bình Dương.
Đây là câu trả lời rõ ràng về quan điểm của Mỹ trước tuyên bố gần đây của ông Duterte về việc “hủy bỏ quan hệ với Mỹ và bắt tay với Nga – Trung”. Bộ trưởng Carter nhấn mạnh Mỹ vẫn xem Philippines là đồng minh lâu năm. “Tuy nhiên, chiến lược của chúng ta hết sức kiên định và không hề bị phụ thuộc vào bất cứ quốc gia bạn bè hoặc đối tác tại khu vực”, lãnh đạo Lầu Năm Góc nói.
Theo ông Carter, Mỹ có vô số đồng minh tại châu Á – Thái Bình Dương vì “nhiều nước quan ngại về hành vi của Trung Quốc”, đa số các quốc gia trong khu vực đều muốn Mỹ tiếp tục tăng cường sự hiện diện tại đây, từ Nhật Bản đến Hàn Quốc, Ấn Độ…
Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Mỹ nói rõ quan hệ giữa Manila và Washington không hề phụ thuộc vào một cá nhân nào đó, đặc biệt là Tổng thống Duterte, theo The Philippine Star. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao John Kirby một lần nữa lưu ý chính phủ Mỹ cam kết giữ vững quan hệ hợp tác song phương với Philippines, bất chấp những tràng đả kích gần đây của ông Duterte.
Phát ngôn viên Kirby gọi những lời nhận xét của ông Duterte “hoàn toàn đi ngược lại” với quan hệ gần gũi giữa hai chính phủ. “Vâng, ông ấy là nguyên thủ nhưng có nhiều cơ quan trong chính quyền, nhiều quan chức nội các, những mối quan hệ lâu năm mà chúng tôi đã nuôi dưỡng trong thời gian qua với các nhân vật trong chính phủ và các mối quan hệ này vẫn được duy trì và năng động”, ông Kirby phát biểu.
Mặc dù các hoạt động của Mỹ tại Philippines tính đến thời điểm này vẫn bình thường nhưng vào 24/11 tới, sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Philippines cũng như khả năng hai nước còn tập trận quân sự cùng nhau hay không sẽ rõ ràng. Ngày 27/10, giới chức quân đội Philippines và Mỹ đồng ý sẽ gặp và bàn chuyện còn liên minh với nhau hay không vào ngày 24/11, tức khoảng nửa tháng sau khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ (ngày 8/11) kết thúc.
Ngoại trưởng Mỹ ngày 3/11 tuyên bố ông vẫn tin tưởng vào tương lai mối quan hệ Mỹ-Philippines bất chấp “khác biệt đây đó”.