Trong thời gian vừa qua, các học giả Mỹ đã đưa ra 4 quan điểm với Tổng thống đắc cử Donald Trump về vấn đề ngăn chặn Trung Quốc độc chiếm Biển Đông.
Những thách thức toàn cầu trong thời gian qua, như: tổ chức khủng bố IS, những căng thẳng và biện pháp trừng phạt với Nga, sa lầy trong cuộc chiến và nội chiến Syria vượt tầm kiểm soát…, điều đặc biệt là thách thức ngày càng tăng từ Trung Quốc là những dữ liệu gây sự chú ý của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Nguyên nhân quan hệ Mỹ – Trung căng thẳng thì có nhiều, quan điểm của Bắc Kinh đã xác định không cần phải tiếp tục giấu mình chờ thời như trước. Trung Quốc đã sẵn sàng chống lại một hệ thống quốc tế do Mỹ dẫn đầu ở châu Á – Thái Bình Dương. Trung Quốc đã có những việc thách thức thế giới và khu vực, coi việc chiếm Biếm Biển Đông chỉ là vấn đề thời gian.
Trung Quốc đã từng có ý định đẩy Mỹ ra khỏi châu Á để chiếm lĩnh vai trò chi phối khu vực kinh tế đang phát triển năng động nhất thế giới hiện nay.
Trong số tất cả các vấn đề về Trung Quốc mà Donald Trump cần phải đối phó như cạnh tranh kinh tế, quân sự hay tranh chấp Trung – Nhật ở Hoa Đông, vấn đề Đài Loan…thì Biển Đông sẽ là nơi thử thách, kiểm tra kỹ năng các nhà ngoại giao và chiến lược mới của Hoa Kỳ hơn cả.
Khi nói đến khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, Biển Đông là vùng biển nguy hiểm nhất châu Á. Đây là tuyến hàng hải huyết mạch với hơn 5 ngàn tỉ USD tổng giá trị kim ngạch thương mại đi qua Biển Đông mỗi năm, riêng hàng hóa Mỹ chiếm 1,2 ngàn tỉ USD.
Ai cũng hiểu, người nào muốn thống trị châu Á thì người đó phải thống trị được Biển Đông. Chính bởi điều này, Bắc Kinh đã bồi lấp, quân sự hóa bất hợp pháp đảo nhân tạo với các căn cứ và nền tảng quân sự để củng cố yêu sách của mình, thay đổi hiện trạng để nhắm mục tiêu độc chiếm, kiểm soát toàn bộ Biển Đông trong tương lai mà không tốn kém một xu.
Vấn đề đặt ra, chính quyền Tổng thống Barack Obama tại sao không đẩy lùi Bắc Kinh ở Biển Đông, trong khi Obama tuyên bố chiến lược xoay trục sang châu Á từ năm 2011? Câu trả lời là, do thách thức trong nước, đặc biệt là về ngân sách, cộng với việc suy sụp các nguồn lực của Mỹ ở nước ngoài đã làm cạn kiệt vốn liếng chính trị cần thiết để Obama biến chiến lược này thành hiện thực.
Ngay sau Obama, các nhà nghiên cứu đã đưa ra những kiến nghị với Tân Tổng thống Mỹ Donald Trum:
Thứ nhất: Donald Trump nên giữ nguyên hiện trạng.
Việc Donald Trump chuẩn bị lên nắm quyền rõ ràng là một cơ hội để đảm bảo rằng, Trung Quốc biết chắc họ sẽ không thể đạt được mục tiêu độc chiếm Biển Đông.
Do đó, việc đầu tiên là chính quyền Donald Trump không được chậm trễ tuyên bố rõ, chính phủ mới của Hoa Kỳ sẵn sàng chấp nhận và yêu cầu Trung Quốc phải thừa nhận rằng họ đang thay đổi hiện trạng.
Tham mưu mới của Donald Trump phải thẳng thắn với Trung Quốc và nói với họ, Trung Quốc là một đối thủ cạnh tranh quyền lực lớn của Hoa Kỳ trong thời gian hiện nay. Chính vì điều này Tổng thống Barack Obama thừa nhận vì sự yếu đuối mà chưa làm được
Thứ hai: Ông Donald Trump phải tạo ra được bộ máy tham mưu chiến lược chuẩn
Donald Trump đang trong quá trình lựa chọn nhân sự xây dựng bộ máy tham mưu cho mình. Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ cần phải cho các đối tác và đồng minh của Mỹ ở châu Á thấy rõ, duy trì vai trò lãnh đạo của Mỹ ở châu Á – Thái Bình Dương vẫn là trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Washington trong nhiều năm tới.
Bước đầu, Donald Trum lựa chọn được một số vị trí quan trọng tương đối chuẩn như: nghị sĩ Randy Forbes làm Bộ trưởng Hải quân, Thượng nghị sĩ Jim Talent, một người có kinh nghiệm dày dạn về các vấn đề Trung Quốc sẽ là một lựa chọn đặc biệt. Cựu Thống đốc Massachusetts, ông Mitt Romney nếu trở thành Ngoại trưởng Mỹ sẽ báo hiệu rằng Trump sẵn sàng làm việc với các đối thủ “rắn mặt” nhất.
Tuy nhiên, ở các vị trí cao hơn ông Trump cần phải quan sát và có cái nhìn thấu đáo. Phải lựa chọn những người trung thành và có năng lực.
Thứ ba: Phải có trách nhiệm trước lời hứa
Ở thời Tổng thống Barack Obama một tuyên bố đã khiến các nhà lãnh đạo châu Á băn khoăn về một “giới hạn đỏ” của việc sử dụng vũ khí hóa học ở Syria. Nhưng cuối cùng cam kết sẽ có hành động trả đũa từ Hoa Kỳ đã bị phá vỡ khi “giới hạn đỏ” này bị vượt qua. Từ vụ việc này, nhiều đối thủ của Mỹ tin rằng Washington sẽ chẳng làm gì được để giúp đồng minh trong các thách thức lớn hơn.
Người ta nghĩ ngay đến trường hợp Trung Quốc tấn công đảo của Đài Loan hoặc Bắc Kinh quyết định chiếm các đảo tranh chấp ở biển Hoa Đông mà Mỹ chẳng thể làm gì. Một nhà ngoại giao Đài Loan đã phải thốt lên: “Chúng tôi không còn tin các vị sau khi các vị đã tự phá vỡ cam kết của mình ở Syria.”
Bởi vậy Donald Trump và các nhà hoạch định chính sách đối ngoại trong chính phủ mới của Mỹ nên nhớ rằng phải có trách nhiệm với lời hứa.
Thứ tư: Hãy nghĩ rằng đây là một cuộc đấu tranh lâu dài
Nỗ lực của Trung Quốc nhằm thống trị Biển Đông và sự tranh giành quyền lợi trên Biển Đông của các nước châu Á sẽ là một thách thức đa tầng đối với Mỹ. Đây là quan điểm, tư tưởng cơ bản giống nhau của các quan chức chính phủ, quân nhân tại ngũ và học giả Trung Quốc. Chính những người này đã nhận định nước Mỹ không có đủ ý chí, sự kiên nhẫn hoặc tư duy chiến lược để cạnh tranh sự thống trị ở châu Á.
Ông Tập Cận Bình và đội tham mưu cho thấy rằng việc chiếm Biển Đông đang gặp khó khăn trước mắt nhưng có linh cảm rằng họ có thể chờ đợi và thời gian đang đứng về phía họ.
Vậy chính quyền mới của Donald Trump nên nhận thức rằng nếu muốn đưa ra một chiến lược thành công thì phải nhận thức đầy đủ rằng, đây không phải thử thách chỉ kéo dài một hai năm, mà có thể kéo suốt nhiệm kỳ của Trump hoặc lâu hơn nữa.