Các chuyên gia cảnh báo kế hoạch của Philippines khai thác chung với Trung Quốc sẽ giúp Bắc Kinh bành trướng tại Biển Đông, trong khi Manila có thể mất cả chì lẫn chài.
Tình hình Biển Đông đang đứng trước bước ngoặt mới sau khi Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte mới đây đưa ra tuyên bố nước này và Trung Quốc sẽ tiến hành hoạt động thăm dò dầu khí chung tại khu vực. Dù Ngoại trưởng Philippines Alan Peter Cayetano hôm 26.7 trấn an rằng Manila sẽ tham vấn với ASEAN, nhưng giới quan sát cho rằng kế hoạch sẽ dễ dàng bị Trung Quốc lợi dụng cho tham vọng bành trướng và khiến tình hình an ninh khu vực thêm phức tạp.
Ác mộng an ninh quốc gia
Trả lời Thanh Niên, TS Malcolm Cook, chuyên gia cao cấp về chính trị khu vực châu Á – Thái Bình Dương thuộc Viện Nghiên cứu ISEAS – Yusof Ishak ở Singapore, cho rằng việc Philippines đàm phán với chính phủ chứ không phải một công ty của Trung Quốc là điều rất đáng ngại. Theo ông, Tổng thống Duterte đang quay lại cách tiếp cận với Trung Quốc và Biển Đông trong thời Tổng thống Gloria Macapagal-Arroyo, nhưng Trung Quốc giờ đây đã trở nên hung hăng hơn trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines. “Bất cứ thỏa thuận thăm dò và sản xuất chung tại EEZ của Philippines cũng sẽ là thách thức đối với hiến pháp Philippines trong khi là cơ hội cho Trung Quốc bành trướng và tuyên bố chủ quyền phi pháp ở Biển Đông”, ông nhận định và cho biết kế hoạch sẽ không ích lợi gì cho cả Philippines lẫn các nước trong khu vực.
Ngay cả cựu Cố vấn an ninh quốc gia Philippines Roilo Golez cũng cho rằng kế hoạch sẽ đe dọa an ninh và lợi ích của nước này. Đài GMA hôm qua dẫn lời ông Golez cảnh báo khả năng phía Trung Quốc sẽ gian lận trong hợp tác cũng như không có gì đảm bảo Bắc Kinh sẽ không cử lực lượng an ninh đến để bảo vệ lợi ích. “Chắc chắn họ sẽ đưa giàn khoan tỉ đô Hải Dương-981 (Haiyang Shiyou-981) khét tiếng đến đây, được hộ tống bởi các tàu hải cảnh lớn để bắt nạt láng giềng”, ông dự báo. Ở một góc độ khác, ông cho rằng trong trường hợp khai thác chung, tàu hải cảnh Trung Quốc sẽ có lý do cập cảng Philippines: “Đây sẽ là ác mộng an ninh quốc gia với cái giá phải trả đắt hơn nhiều so với doanh thu từ khai thác chung”, ông cảnh báo.
Sức ép của công luận có thể sẽ làm Trung Quốc cân nhắc việc tuân thủ phán quyết của Tòa trọng tài trong vụ kiện do Philippines khởi xướng.
Kẻ bắt nạt
Đặt tình huống “liên doanh” giữa Philippines và Trung Quốc xảy ra tranh chấp, ông Golez thắc mắc liệu Manila sẽ áp dụng luật pháp giải quyết như thế nào. “Tranh chấp thường xảy ra giữa các liên doanh và đó là lý do tại sao có điều khoản về phân xử. Liệu khi đó tranh chấp sẽ được phân xử bằng luật pháp hay bằng vũ lực?”, ông đặt nghi vấn.
Trong khi đó, Đài ABS-CBN dẫn lại nhận định trước đây của thẩm phán Tòa án tối cao Philippines Antonio Carpio cho rằng thỏa thuận tại EEZ sẽ vi phạm hiến pháp 1987 quy định chính phủ phải bảo vệ và chỉ dùng tài nguyên trong vùng đặc quyền kinh tế để phục vụ người dân trong nước.
Cựu Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Cuisia Jr. cảnh báo thỏa thuận khai thác chung với Trung Quốc sẽ gây rắc rối lớn vì nước này “luôn tỏ ra đòi hỏi”. Ông đặt câu hỏi đơn giản rằng vì sao phải chia sẻ tài nguyên với Trung Quốc trong khi nước này có đồng ý thăm dò và khai thác chung ở lãnh thổ, vùng EEZ của mình hay không. Nhận định về bình luận của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị khi đến Manila hôm 25.7 rằng nước này là “láng giềng tốt và anh em tốt” của Philippines, ông nói: “Nếu họ thực sự có thành ý trở thành láng giềng tốt, tại sao họ không tự nguyện rút khỏi những khu vực họ đã chiếm của Philippines?”.