Việc Hải quân Nga hiện đang gặp khó với dự án đóng mới các kinh hạm cũng như thiếu các cơ sở đóng tàu thích hợp khiến cho kế hoạch chế tạo tàu khu trục mới buộc phải trì hoãn.
Các tàu chiến Nga khai hỏa trong buổi tổng duyệt chuẩn bị cho lễ diễu binh hải quân tại cảng Sevastopol ngày 25/7/2014. Ảnh: Reuters
Hải quân Nga đã từng xác nhận có các kế hoạch đóng một mẫu tàu chiến chủ lực mới để trang bị cho hạm đội trong tương lai – tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường. Mặc dù việc chế tạo mẫu tàu chiến “biển xanh” này được thảo luận từ lâu nhưng hiện nay nó đã bị trì hoãn vô thời hạn.
Trong bài phân tích trên tờ Vzglyad gần đây, chuyên gia Alexander Shishkin đã đưa ra những lý giải khá cặn kẽ về các vấn đề liên quan đến kế hoạch đóng tàu khu trục này của Nga cũng như việc nhà máy nào sẽ đóng chúng và những loại vũ khí có thể được trang bị.
Nga chật vật đóng tàu khu trục mới: Vì sao?
Việc chế tạo tàu khu trục lớp Leader có thể được bắt đầu sau năm 2020, Phó Tư lệnh Hải quân Nga, ông Viktor Bursuk cho biết.
Điều đó có nghĩa rằng, thông tin về việc hủy bỏ dự án đóng các tàu khu trục mới “chỉ là tin đồn”. Nhưng “không có lửa làm sao khói?”. Dù sao, câu chuyện về các tàu khu trục vẫn chỉ dừng lại ở “lời nói suông” suốt nhiều năm qua.
Ban đầu, tàu khu trục mới được đưa vào kế hoạch trong giai đoạn 2013-2020 của Bộ Quốc phòng Nga (Đề án 23560), ở mục vũ khí tương lai, và sẽ được chấp nhận đưa vào trang bị và chế tạo loạt đầu từ ngày 30/12/2018.
Báo cáo thường niên của Viện Thiết kế Severnoe (SPKB) cho biết, việc thiết kế tàu khu trục thuộc đề án 23560 bắt đầu vào tháng 04/2015 và đã hoàn thành 100% vào cuối năm 2016. Dự án thiết kế kỹ thuật bắt đầu vào tháng 06/2016.
Tuy nhiên, tiến trình này đã bị trì hoãn và chỉ được Bộ Quốc phòng Nga thông qua giai đoạn từ tháng 07-08/2017. Kéo theo đó là việc tạm dừng chế tạo con tàu.
Đây đơn thuần chỉ là “tạm dừng” do Hải quân Nga không thể trở thành một lực lượng hải quân hoàn chỉnh nếu thiếu các tàu chiến ở vùng biển xanh (cũng giống như Lục quân không thể thiết xe tăng chiến đấu chủ lực và Không quân không thể chiếm ưu thế trên không nếu thiếu máy bay phản lực). Dự án đóng tàu khu trục bị tạm dừng bởi 2 nguyên nhân chính.
Thứ nhất, Nga đã gặp phải nhiều vấn đề với dự án đóng khinh hạm. Cựu lãnh đạo Cục đóng tàu Hải quân Nga, ông Anatoly Shmelev nói rằng, cho đến năm 2005, các chỉ huy Hải quân Nga mới đồng ý kế hoạch đóng các loại tàu chiến mới và khởi đầu bằng các tàu hộ tống, tiếp sau đó là các khinh hạm, tàu khu trục và 1 tàu sân bay.
Quá trình đóng các tàu hộ tống diễn ra bình thường, nhưng dự án đóng khinh hạm đề án 22350 lại bị đình trệ. Khinh hạm đầu tiên lớp Admiral Gorshkov được bắt đầu đóng cách đây 12 năm nhưng nó vẫn chưa được chuyển giao cho Hải quân Nga.
Ba khung thân tàu khác đang nằm ở các nhà máy nhưng không có bất cứ tàu nào khác được đặt đóng kể từ năm 2013 và khó có thể tiếp tục, bất chấp những tuyên bố trước đó về việc đóng 6 tàu loại này.
Chỉ có một số thông tin ít ỏi về lớp tàu này được tiết lộ như: Sẽ có lượng giãn nước lớn hơn và trang bị vũ khí tốt hơn. Nó dường như sẽ là một tàu chiến biển xanh (với lượng giãn nước tiêu chuẩn lớn hơn 5.000 tấn). 2 nhà máy có thể sẽ nhận được đơn hàng đóng các tàu đề án 22350M gồm Severnaya Verf và Yantar.
Chương trình vũ khí giai đoạn 2018-2027 của Nga có kế hoạch sắm các tàu ngầm hạt nhân và thông thường, khinh hạm và tàu chiến biển nâu, trong khi đó, các tàu chiến biển xanh đã bị trì hoãn lại từ 7-10 năm.
Một lý do chính khác khiến cho việc đóng tàu khu trục bị trì hoãn là do thiếu các cơ sở thích hợp trong khi quy mô đề án 22350M vẫn còn là một bí mật.
Con số về lượng giãn nước 14.000 tấn đã được cựu Thứ trưởng Quốc phòng Nga Yuri Borisov tiết lộ. Nó có thể có chiều dài 199 m, rộng 22,5 m và lượng mớn nước trung bình là 6,8 m (con số này được đưa ra khi so sánh với tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường thuộc đề án 1164).
Các ụ khô tại nhà máy đóng tàu Sevmash ở Severodvinsk hiện đang quá tải với các tàu ngầm hạt nhân đề án 995A, 885M và các tàu ngầm chuyên biệt khác. Nhà máy đóng tàu Viễn Đông Zvezda hiện vẫn chưa sẵn sàng còn nhà máy Zaliv ở Kerch thì chưa được nâng cấp.
Khả năng của nhà máy Yantar bị giới hạn bởi đốc nổi chỉ có chiều dài 170 m. Nhà máy đóng tàu Baltic ở St. Petersburg thì đang đóng các tàu phá băng nguyên tử trong khi ụ khô ở nhà máy Severnaya Verf chỉ cho phép đóng các tàu chiến có chiều dài tương đương như ở nhà máy Yantar.
Cuối năm ngoái, nhà máy đóng tàu Severnaya Verf và Metrostroi ký một hợp đồng về việc xây dựng 2 ụ khô có chiều dài 250 m và 140 m trong Quý I năm 2019. Công việc đã bắt đầu vào tháng 04/2018 và các hình ảnh vệ tinh đã xác thực việc này.
Ụ khô mới ở St. Petersburg ban đầu dùng để đóng 2 tàu đổ bộ đa năng sẽ trả lời cho câu hỏi về nơi nào sẽ đóng các tàu khu trục mới. Nhưng để tăng tốc đóng loạt tàu trang bị cho cả 2 hạm đội yêu cầu phải có thêm một cơ sơ khác và đó dường như là nhà máy đóng tàu Zvezda.
Leader bị trì hoãn đến bao giờ và sẽ mang vũ khí gì?
Các tham số đề xuất cho tàu khu trục mới được liệt kê ra dưới đây. Các thông số này tiệm cận với mô hình được Viện Khoa học Quốc gia Krylov đưa ra. Lượng giãn nước 17.500 tấn mà truyền thông bên ngoài đề cập chỉ là phóng đại.
Con số 14.000 tấn được tiết lộ bởi ông Borisov dường như phù hợp với xu thế chung của thế giới là tăng lượng giãn nước của các tàu chiến biển xanh. Tàu khu trục lớp Zumwalt (Mỹ) có lượng giãn nước 16.000 tấn, tàu khu trục Type 055 (Trung Quốc) có lượng giãn nước gần 12.000 tấn và tàu khu trục lớp Arleigh Burke Flight III có lượng giãn nước gần 10.000 tấn.
Như đã biết, ở dự án tàu khu trục mới của Nga, động cơ hạt nhân có vẻ được ưu ái hơn so với động cơ turbine khí. Nó sẽ làm cho các tàu khu trục lớp Leader thấy “thoải mái” hơn trong các chuyến hải trình đơn độc thời bình hoặc hoạt động trong đội hình tàu sân bay tấn công với tàu sân bay hạt nhân mới và tàu tuần dương đề án 11442M.
Người ta có thể dễ dàng nhận biết các loại vũ khí trên tàu khu trục lớp Leader dựa trên mô hình của Viện Krylov.
Các tài liệu quảng cáo tại Diễn đàn Army 2017 cho thấy tàu lớp Leader sẽ được lắp gần 200 ống phóng thẳng đứng cho nhiều loại tên lửa khác nhau (trong đó, 128 ống phóng dành cho tên lửa phòng không, 64-72 ống phóng cho tên lửa chống hạm/tên lửa chống ngầm/tên lửa hành trình khác), pháo 130 mm (hoặc pháo cỡ 152 mm) và 2 trực thăng.
Đối với thời hạn mới dành cho việc đóng tàu khu trục, có thông tin rằng thiết kế kỹ thuật (giai đoạn chính nhằm xác định và đưa ra các giải pháp chi tiết) sẽ được bắt đầu sau năm 2020 và việc đóng chiếc tàu đầu tiên sẽ được bắt đầu vào năm 2025.
Để đẩy nhanh quá trình đổi mới Hải quân Nga, giải pháp được mong muốn chế tạo 2 tàu ở nhà máy Severnaya Verf và 2 tàu ở nhà máy Zvezda.Đối với việc chế tạo hàng loạt tàu khu trục đề án 23560, kế hoạch ban đầu là đóng tổng cộng 12 tàu (6 tàu cho Hạm đội Phương Bắc và 6 tàu cho Hạm đội Thái Bình Dương). Con số này về sau được cắt xuống còn 8 tàu (với 4 tàu cho mỗi Hạm đội nói trên).
Cần phải nhắc lại rằng, số lượng tàu khu trục còn phụ thuộc vào học thuyết vận hành tàu sân bay. Cần có 2 nhóm tác chiến tàu sân bay thường trực chiến đấu (1 nhóm ở Hạm đội Phương Bắc và nhóm còn lại ở Hạm đội Thái Bình Dương) để triển khai lực lượng tại bất kỳ vùng đại dương nào trên thế giới.
Không nên có ít hơn 2 tàu khu trục ở mỗi nhóm tác chiến tàu sân bay cùng với đó là 4 khinh hạm đề án 22350M. 4 tàu thực hiện nhiệm vụ trên biển thì đồng nghĩ với đó con số tàu cần thiết là 12 (4 tàu khác để sẵn sàng thay thế và 4 tàu được bảo dưỡng). Nếu không thì không thể có sự hiện diện liên tục.