Cuộc chiến tranh thương mại Trung – Mỹ đã, đang và tiếp tục diễn ra. Các nhà nghiên cứu Mỹ cho rằng vấn đề nguy hiểm nhất với Trung Quốc nằm ở đất động sản.
Nhận định của Mỹ trong thời gian gần đây là vấn đề dài hạn của Trung Quốc không phải là cuộc thương chiến ồn ào với Mỹ mà liên quan đến nhiều vấn đề khác. Theo các nhà phân tích, vấn đề nguy hiểm nhất là “giá ảo” nhà ở – tức tình trạng giá nhà tăng ngất ngưởng, làm giàu cho tầng lớp thượng lưu nhưng lại phá nát giấc mơ an cư lạc nghiệp của số đông thế hệ trẻ.
44 tháng liên tiếp giá nhà tăng
Giá trung bình một căn hộ mới xây ở 70 thành phố Trung Quốc tăng khoảng 9,7% trong tháng 12/2018 so với cùng kỳ năm 2017. Đó là tháng thứ 44 tăng liên tiếp của giá nhà, và là mức tăng cao nhất kể từ tháng 7-2017.
Giá nhà ở tăng phi lý biến ước mơ sở hữu một căn nhà của đại đa số người dân vượt quá tầm tay. Điều này làm tổn thương triển vọng tăng trưởng dài hạn hơn bất cứ cuộc chiến tranh thương mại nào.
Thực tế, thương chiến chỉ là vấn đề tạm thời. Nó sẽ trôi qua một khi Washington và Bắc Kinh tìm ra giải pháp xoa dịu được tâm lý dân tộc ở cả hai nước.
Nhưng thực trạng giá nhà bóp nghẹt giấc mơ xây dựng gia đình của người trẻ sẽ không biến đi, nó cứ còn đây và có thể phức tạp thêm bởi các yếu tố khác cộng dồn, chẳng hạn bẫy thu nhập trung bình và điểm ngoặt Lewis (tình trạng thiếu hụt lao động khiến giá thành sản xuất nông – công nghiệp tăng, khiến nền kinh tế bị khủng hoảng và suy thoái).
Tệ hơn nữa, hiện tượng giá nhà tăng nhanh ở các thành phố lớn Trung Quốc không phải là vô tình. Đó là sản phẩm trực tiếp tạo ra bởi chính sách đất đai của chính quyền địa phương, vốn ưu ái người giàu hơn tầng lớp lao động.
Bằng cách tạo ra hàng loạt “thành phố không người ở” – cụm từ mô tả khu dân cư với các tòa nhà, căn hộ và trung tâm thương mại trống rỗng. Trống vì dân lao động có nhu cầu nhưng làm gì có tiền mà mua. Chúng thuộc về những người giàu, họ mua rồi để đó, chờ khi giá tăng rồi bán lại kiếm lời.
Giới trẻ không an cư, gây bất an xã hội
Sự khác biệt giữa giá nhà xây mới và ví tiền của một người Trung Quốc trung bình rõ như đen và trắng được thể hiện trong quyển sách “Các quốc gia vượt lên: Hành trình đi tìm phép màu kinh tế tiếp theo”.
Theo cách đó, hoạt động đầu cơ gây ra tình trạng thiếu nhà ở nghiêm trọng, đẩy giá nhà sang tay lên cao chưa từng thấy. Đó là tin xấu cho những người trẻ muốn mua nhà để xây dựng một mái ấm. Điều này giải thích phần nào sự sụt giảm gần 30% của tỉ lệ kết hôn ở Trung Quốc trong 5 năm trở lại đây.
Nó như một hiệu ứng domino rất xấu. Tỉ lệ kết hôn thấp, theo tác động dây chuyền, lại là tin xấu cho tăng trưởng kinh tế dài hạn. Nó dẫn đến tỉ lệ sinh thấp, rồi lực lượng lao động thu nhỏ lại – sẽ có quá ít người trong độ tuổi lao động, và họ phải “cày” để nuôi nhiều người về hưu như ông bà, cha mẹ…
Cấu trúc dân số mất cân bằng lại tiếp tục tác động đến tiêu dùng, có thể phá vỡ kế hoạch chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng nhờ đầu tư sang nền kinh tế hướng tiêu dùng của Bắc Kinh…Trên thế giới, Nhật Bản là nước từng đối mặt với các vấn đề trên, và họ đã trải qua “3 thập niên lạc lối” (giai đoạn kinh tế suy thoái). Thậm chí sau khi dàn xếp xong tranh chấp thương mại với Mỹ, Trung Quốc có thể phải đếm nhiều thập niên (suy thoái) hơn cả nước Nhật.
Chính phủ Trung Quốc cũng đang nhìn rất ró vấn đề này.