Theo Tổng thống Philippines, Washington hiểu rằng sẽ là không đáng nếu để nổ ra xung đột với Bắc Kinh chỉ vì bãi cạn Scarborough (Trung Quốc gọi là đảo Hoàng Nham).
Tàu tuần tra PCG Pampanga của cảnh sát biển Philippines tập trận chung với các tàu hải quân Philippines và hải quân cùng cảnh sát biển Mỹ, tháng 7/2012
Hãng thông tấn nhà nước Philippines PNA ngày 22/4 trích lời Tổng thống Rodrigo Duterte trong bài diễn thuyết ở tỉnh Agusan del Norte trước đó một ngày, khi ông nhớ lại cuộc đối đầu giữa hải quân Philippines và Trung Quốc diễn ra tại bãi cạn Scarborough năm 2012. Mỹ đã thuyết phục Manila và Bắc Kinh cùng đưa ra nhượng bộ, sau đó Philippines đã rút tàu chiến, nhưng Trung Quốc thì không.
“Mỹ đã sợ hãi. Họ biết rằng thật là không đáng khi phải giao chiến chỉ vì một vấn đề nhỏ như vậy. Bởi vì nếu [Trung Quốc] đánh chúng ta, việc Mỹ quyết định giúp đỡ Philippines có thể sẽ gây ra chiến tranh thế giới,” ông Duterte phát biểu hôm 21/4.
Đã có nhiều lần đối đầu giữa Manila-Bắc Kinh xoay quanh bãi cạn Scarborough trên biển Đông. Sau cuộc giằng co trên biển vào tháng 4/2012, bãi này hiện nằm dưới sự kiểm soát của Trung Quốc.
Ông Duterte cho hay, Ngoại trưởng Philippines thời điểm đó là ông Albert del Rosario đã ra lệnh rút các chiến hạm nước này. Đây cũng là lý do sau đó Manila đệ đơn kiện Bắc Kinh ra Tòa trọng tài thường trực The Hague.
Tổng thống Philippines tin rằng biện pháp khôn ngoan là đàm phán để giải quyết những tranh chấp với Trung Quốc.
“Chúng ta không thể đánh bại họ, cho nên hãy kiên trì đàm phán. Trừ khi các vị muốn tôi phải nói ‘Được, chúng ta sẽ tấn công Trung Quốc, nhưng ai sẽ cùng chiến đấu với chúng ta?'” – ông nói.
Ông chỉ ra rằng, chính Mỹ vẫn gặp rắc rối ở khu vực Trung Đông tại Iraq, Iran,… nhưng ngoại trừ Mỹ thì không có quốc gia nào khác có thể giúp đỡ Philippines.
Hồi đầu tháng 4, ông Duterte bất ngờ lên tiếng cứng rắn yêu cầu Trung Quốc “tránh xa” đảo Thị Tứ – thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, hiện bị Philippines chiếm đóng trái phép. Ông tuyên bố “sẽ yêu cầu binh sĩ ‘sẵn sàng cho nhiệm vụ cảm tử'” nếu như Bắc Kinh có hành động đối với đảo này.
Trước đó vào tháng 3, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói rằng nếu Philippines bị tấn công ở biển Đông thì Mỹ sẽ bảo vệ đồng minh này theo hiệp ước phòng thủ chung giữa hai nước. Đây là tuyên bố rõ ràng nhất của giới chức Mỹ về việc Philippines có nhận được hỗ trợ quân sự của Mỹ hay không nếu bị Trung Quốc tấn công trên biển Đông.