Trong khi Trung Quốc lo ngại về sự khó đoán của Trump, Washington không chắc liệu Bắc Kinh có thực hiện những cải cách họ hứa hẹn.
Tổng thống Mỹ Trump từ hồi tháng 10 đã “nhá hàng” về thỏa thuận giai đoạn một với Trung Quốc nhưng hiện giờ vẫn chưa có thỏa thuận nào trên giấy trắng mực đen, trong khi 15/2 – ngày Mỹ dự kiến áp thuế với 160 tỷ USD hàng Trung Quốc đang cận kề. Một số nguồn tin thân cận với nỗ lực đàm phán nói rằng đòn thuế nhiều khả năng không đi vào hiệu lực nhưng cũng cho biết Mỹ – Trung khó đạt được thỏa thuận trước cuối tuần này.
Christopher Hill, cựu trợ lý ngoại trưởng Mỹ về các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương, nói rằng dù cả hai đều thấy cần đạt được thỏa thuận giai đoạn một, “một núi hoài nghi” đang ngáng đường họ đến với thỏa thuận.
“Thiếu tin tưởng lẫn nhau là điều khó loại bỏ khỏi nỗ lực đàm phán nhất”, Hill nói. “Trung Quốc lo lắng rằng Trump hay thay đổi. Còn Mỹ cũng lo Trung Quốc sẽ không giữ lời hứa”, Hill nói.
Gần đây Trump đã đưa ra những tín hiệu bất nhất về tiến trình đàm phán. Có lúc ông nói rằng các cuộc thảo luận đang diễn ra rất suôn sẻ và mong sớm đạt được thỏa thuận. Nhưng sau đó Trump lại cảnh báo có thể trì hoãn đạt thỏa thuận cho đến sau cuộc bầu cử tổng thống năm tới.
“Nếu tôi là Trung Quốc, tôi sẽ lo ngại liệu thỏa thuận mà Trump đồng ý có phải là thỏa thuận mà ông sẽ đồng ý vào ngày mai và ngày hôm sau hay không. Còn nếu tôi là Trump, vấn đề lớn tôi cần làm là thuyết phục Trung Quốc rằng những gì tôi đang đề xuất thực sự là những gì tôi sẽ duy trì chứ không thay đổi”, ông nói.
Mỹ – Trung từng suýt đạt được thỏa thuận vào tháng 5 để chấm dứt chiến tranh thương mại bắt đầu vào tháng 7/2018. Nhưng cuộc đàm phán bất ngờ sụp đổ vì Mỹ cáo buộc Trung Quốc thay đổi vào phút chót, xóa đi nhiều cam kết, trong khi Bắc Kinh cho rằng Washington đưa ra yêu cầu quá đáng. Hồi tháng 7, Trump còn chỉ trích Bắc Kinh không giữ lời về việc hứa hẹn mua thêm nông sản Mỹ.
Cựu bộ trưởng tài chính Mỹ Jack Lew cho rằng giới lãnh đạo Mỹ – Trung “nên lùi một bước” để tìm ra con đường đúng đắn. Tuy nhiên, ông bày tỏ lo ngại những ý kiến đội ngũ quan chức Mỹ nêu ra khi đàm phán có thể không trùng với lập trường của Trump vì Tổng thống rất khó đoán.
“Vấn đề trong các cuộc đàm phán là đội ngũ của chúng ta đã trải qua nhiều vòng thảo luận nhưng không ai có thể chắc chắn lập trường cuối cùng của Tổng thống là gì. Điều này gây khó khăn cho nỗ lực đàm phán”, Lew nói thêm.
Steve Orleans, chủ tịch Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ – Trung, cho biết giới lãnh đạo Trung Quốc thất vọng về những động thái của Trump và cảm thấy không rõ ông muốn gì. “Bạn không biết chính quyền Trump đang đòi hỏi gì. Họ không cho thấy rõ Trung Quốc cần làm gì để đáp ứng họ”, ông nói.
Nhưng ông cũng chỉ ra Mỹ ngày càng bất mãn với những lời hứa hẹn không được thực hiện của Trung Quốc và thúc giục Bắc Kinh thay đổi, từ việc tạo ra một sân chơi bình đẳng, bảo vệ sở hữu trí tuệ cho đến hạn chế trợ cấp doanh nghiệp nhà nước. “Nếu bạn được hứa điều gì đó 20 lần và đến lần thứ 20 bạn vẫn không nhận được thì bạn sẽ nói ‘hừ, tôi sẽ chẳng bao giờ có được nó”, ông nói.
Hill cho rằng những nỗ lực giảm căng thẳng hiện tại là không đủ. “Tôi tin Mỹ và Trung Quốc cần nỗ lực nhiều hơn để tìm ra những điểm hai bên có thể đồng thuận và thiết lập mô hình làm việc với Trung Quốc. Rồi sau đó, mô hình này có thể được sử dụng để giải quyết các bất đồng”, Hill nói thêm.