Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác Ngoại sự Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (Uỷ viên Quốc vụ) Dương Khiết Trì đã có chuyến thăm Nhật Bản trong hai ngày (28-29/2) nhằm chuẩn bị cho chuyến thăm Nhật Bản của Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình.
Trong cuộc gặp giữa Uỷ viên Quốc vụ TQ Dương Khiết Trì và Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo
Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo khẳng định, Nhật Bản và Trung Quốc nên hợp tác trong cuộc chiến chống lại dịch Covid-19.“Ngay bây giờ, Trung Quốc và Nhật Bản đang phải đối mặt với thời điểm khó khăn để có biện pháp đối phó với dịch Covid-19. Tôi nghĩ vào thời điểm khó khăn như thế này, Nhật Bản và Trung Quốc nên hợp tác để đạt được những kết quả tích cực và cùng nhau vượt qua”, Thủ tướng S.Abe nói. Về phần mình, Ủy viên Bộ Chính trị Trung Quốc, ông Dương Khiết Trì cũng khẳng định, nếu 2 nước cùng nỗ lực, nhất định 2 bên sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến chống dịch Covid-19. Ngoài ra, Thủ tướng Nhật Bản và Uỷ viên Quốc vụ Trung Quốc cũng khẳng định chuyến thăm Nhật Bản tới đây của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thúc đẩy mối quan hệ giữa 2 nước.
Về phần mình, Uỷ viên Quốc vụ Trung Quốc Dương Khiết Trì đánh giá đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng và Trung Quốc sẵn sàng duy trì liên lạc chặt chẽ với Nhật Bản cũng như tiến hành các công tác chuẩn bị tốt cho chuyến công du này.Ông Dương Khiết Trì cho biết Trung Quốc và Nhật Bản đã hỗ trợ nhau trong cuộc chiến chống Covid-19 và cùng hành động để khắc phục những khó khăn, từ đó làm sâu sắc tình hữu nghị giữa hai nước. Ông nhấn mạnh Chính phủ Trung Quốc bày tỏ cảm ơn sự hỗ trợ của Nhật Bản và cam kết Bắc Kinh sẵn sàng tiếp tục giúp Tokyo phòng chống dịch bệnh, tăng cường hợp tác y tế song phương và đa phương.
Trong cuộc hội đàm giữa Uỷ viên Quốc vụ TQ Dương Khiết Trì và Ngoại trưởng Nhật Bản Toshimitsu Motegi
Hai bên đã thảo luận sâu về công tác chuẩn bị cho chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch Tập Cận Bình. Ngoại trưởng Nhật Bản ông Motegi cho biết, không có gì thay đổi trong chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình cho đến thời điểm này. Tuy nhiên, chuyến công du cấp nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc là sự kiện 10 năm mới có 1 lần nên mọi sự phải diễn ra hoàn hảo. Trước chuyến thăm của ông Dương Khiết Trì, người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên hôm 27/2 cho biết, Trung Quốc luôn theo dõi sát sao diễn biến của tình hình dịch Covid-19 trong nước Hàn Quốc và Nhật Bản. Trung Quốc cảm ơn sâu sắc sự ủng hộ và hỗ trợ của Chính phủ, nhân dân Hàn Quốc và Nhật Bản dành cho Trung Quốc trong phòng chống dịch bệnh, cảm nhận cảnh ngộ của hai nước trong tình hình dịch bệnh hiện nay như cảnh ngộ của mình. Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc không chỉ là láng giềng hữu nghị cách nhau một con nước, mà còn là cộng đồng cùng chung vận mệnh trước dịch bệnh. Ông Triệu Lập Kiên cho biết, Trung Quốc sẵn sàng tận khả năng cung cấp sự hỗ trợ cho Hàn Quốc và Nhật Bản theo năng lực của mình, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc tương trợ lẫn nhau, cùng khắc phục khó khăn.
Những dấu hiệu tan băng trong quan hệ Trung – Nhật?
Là hai quốc gia quan trọng tại khu vực châu Á, nhưng mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản lại trải qua rất nhiều thăng trầm. Từ năm 2001-2006 căng thẳng lên cao khi không có bất cứ chuyến thăm nào giữa hai nước và quan hệ trở nên xấu nhất vào năm 2005, với các cuộc phản đối và tẩy chay các sản phẩm Nhật Bản trên khắp Trung Quốc. Với nỗ lực cải thiện quan hệ song phương, mối quan hệ kinh tế giữa hai bên đã dần được khôi phục, đặc biệt là sau chuyến thăm Nhật Bản của cựu Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo hồi tháng 4/2007. Tuy nhiên, trái ngược với sự phát triển của mối quan hệ kinh tế, quan hệ chính trị giữa Trung Quốc và Nhật Bản có nhiều khúc mắc do các vấn đề liên quan đến quá khứ như: vấn đề sách giáo khoa, các chuyến thăm viếng đền Yasukuni của người đứng đầu Chính phủ Nhật Bản, vấn đề nô lệ tình dục cũng như trách nhiệm của Nhật Bản trong cuộc chiến tranh thế giới và đặc biệt là việc tranh chấp chủ quyền lãnh thổ trên Biển Hoa Đông.
Nhằm cải thiện quan hệ sau nhiều năm căng thẳng, tháng 5/2018, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường lần đầu tiên trong gần một thập kỷ đã thực hiện chuyến thăm Nhật Bản. Tiếp đó, cuối tháng 10/2018, Thủ tướng Nhật Bản Abe đã tới Trung Quốc cuối trong chuyến thăm chính thức đầu tiên của một lãnh đạo Nhật Bản trong 7 năm. Hai bên đã đặt nền móng cho quan hệ ổn định lâu dài dựa trên 3 nguyên tắc: chuyển từ cạnh tranh sang hợp tác, trở thành đối tác và không đe dọa lẫn nhau, phát triển quy tắc thương mại tự do – công bằng.
Trong bối cảnh quan hệ giữa hai nước trở nên nồng ấm, ngày 23/12/2019, Thủ tướng Nhật Bản Abe đã thực hiện chuyến thăm tới Trung Quốc để tham dự Hội nghị thượng đỉnh ba bên Trung-Nhật-Hàn và có cuộc hội đàm song phương với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhằm chuẩn bị môi trường thuận lợi cho chuyến thăm cấp nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc tới Nhật Bản vào tháng 4/2020. Trong chuyến thăm, Thủ tướng Nhật Bản Abe và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhất trí cùng nhau thúc đẩy quan hệ giữa hai nước lên tầm cao mới. Thủ tướng Abe cho biết Chính phủ Nhật Bản “cực kỳ coi trọng” chuyến thăm theo kế hoạch của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến Nhật Bản. Thủ tướng Abe bày tỏ sẵn sàng thúc đẩy các mối quan hệ với Trung Quốc hơn nữa, đồng thời mong muốn đưa các mối quan hệ sang “một giai đoạn mới”, lưu ý rằng hai bên chia sẻ trách nhiệm thực thi hòa bình cũng như ổn định trong khu vực. Ông Abe nêu rõ: “Chúng tôi muốn xây dựng mối quan hệ phù hợp với thời kỳ mới của Nhật Bản và Trung Quốc”. Chủ tịch Tập Cận Bình bày tỏ Trung Quốc sẵn sàng duy trì liên lạc chặt chẽ với Nhật Bản để nâng quan hệ Trung-Nhật lên tầm cao mới. Ông Tập Cận Bình còn nhấn mạnh với Thủ tướng Abe rằng các mối quan hệ Trung – Nhật “hiện đang trở lại đúng quỹ đạo” với nhiều cơ hội lớn trước mắt.
Sự kiện chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lần này có thể coi là bước nối tiếp của chính sách xoa dịu căng thẳng ngoại giao mà hai cường quốc châu Á này theo đuổi kể từ năm 2018. Cả hai đều thể hiện lập trường mềm mỏng và thiện chí cải thiện mối quan hệ vốn trải qua rất nhiều thăng trầm. Những bước đi tích cực từ cả hai bên đã mở rộng hơn cánh cửa đối thoại Nhật-Trung, dù hai nước vẫn đang đang tồn tại căng thẳng liên quan những vấn đề lịch sử cũng như tranh chấp chủ quyền liên quan tới quần đảo Senkaku mà Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư trên biển Hoa Đông. Theo giới phân tích, những biến động trên thế giới gần đây, đặc biệt là tác động về kinh tế, thương mại và an ninh từ chính sách mà Tổng thống Mỹ Donald Trump triển khai đối với cả Nhật Bản và Trung Quốc, phần nào khiến việc hai nước xích lại gần nhau trở thành lựa chọn chiến lược. Trong khi đó, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc Cao Phong đã khẳng định hợp tác kinh tế và thương mại là nền tảng và động cơ của mối quan hệ Trung – Nhật, đặt nền móng cơ bản cho sự tin cậy chính trị giữa hai bên. Tokyo cũng từng thừa nhận việc duy trì mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc như một sự đảm bảo để Nhật Bản có thể phát triển kinh tế và tăng trưởng thương mại bền vững.
Nhìn chung, từ chuyến thăm của Thủ tướng Trung Quốc tới Tokyo hồi tháng 5/2018, hai chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Nhật Bản Abe và chuyến thăm Nhật Bản sắp tới của Chủ tịch Tập Cận Bình đã dần đưa quan hệ Trung – Nhật trở lại đúng quỹ đạo hợp tác thực chất cùng có lợi. Bên cạnh đó, sức mạnh kinh tế, ảnh hưởng chính trị cùng vai trò to lớn của hai nước trong các vấn đề an ninh khu vực khiến “cái bắt tay” giữa lãnh đạo Nhật Bản và Trung Quốc trong chuyến thăm này được chờ đợi có thể tạo cơ hội cho những biến chuyển tích cực.