Toàn bộ cổ phiếu liên quan tới chính quyền Trung Quốc sẽ bị hủy niêm yết khỏi thị trường Mỹ là điều không thể tránh khỏi. Khi sự việc này xảy ra, mối liên kết quan trọng giữa Trung Quốc và phương Tây sẽ bị cắt đứt, nền kinh tế Trung Quốc sẽ đối mặt với nhiều rủi ro.
Chuyên gia Trung Quốc bị buộc thôi việc vì bình luận tiêu cực về cổ phiếu Trung quốc
Ông Hong Hao, nhà phân tích thị trường nổi tiếng người Trung Quốc và là cựu Giám đốc điều hành của BOCOM International, gần đây đã vượt qua lằn ranh đỏ của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) khi nêu bật những điểm khác biệt không thể hòa giải giữa Mỹ và ĐCSTQ về cổ phiếu kiểm soát bởi cá nhân và chính quyền Trung Quốc (China concepts stock). Đây là loại cổ phiếu được đăng ký và niêm yết ở nước ngoài, nhưng quyền kiểm soát lớn nhất lại thuộc về doanh nghiệp tư nhân hoặc cá nhân ở Trung Quốc. Ông Hong đã bị cấm trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc vì những bình luận về sự đi xuống của nền kinh tế Trung Quốc trước khi ông bị buộc phải thôi việc.
Ông Hong từng là người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại BOCOM International – công ty con của Bank of Communications thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc. Hôm 03/05, một phát ngôn viên của công ty thông báo rằng ông Hong đã từ chức vì lý do cá nhân.
Trong những tháng gần đây, các bài nghiên cứu và bài đăng trên mạng xã hội của ông Hong đã đề cập đến nhiều vấn đề nhạy cảm về mặt chính trị, chẳng hạn như việc doanh nghiệp Trung Quốc bị hủy niêm yết khỏi các sàn giao dịch của Mỹ, nguy cơ tháo chạy của dòng vốn, và thiệt hại kinh tế của các biện pháp chống dịch của Bắc Kinh. Hai trong số các bài báo nghiên cứu của ông – “Điều mà cổ phiếu liên quan tới Trung Quốc cần lo ngại là gì?” (What are China Concepts Stocks Really Worry About?) và “Cảnh giác trước dòng vốn tháo chạy” (Vigilance Against Capital Flight) – đã nói lên các vấn đề mà cổ phiếu liên quan tới Trung Quốc đang phải đối mặt.
Trong bài “Cảnh giác trước dòng vốn tháo chạy”, ông Hong nói: “Có những khác biệt cơ bản nhất định, không thể hòa giải, tồn tại lâu dài giữa hai bên [Mỹ và Trung Quốc]. Trong khi Đạo luật về Trách nhiệm Giải trình các Công ty Ngoại quốc (HFCAA) của Mỹ yêu cầu các công ty niêm yết [của Trung Quốc] phải khai báo về quyền sở hữu nhà nước, cũng như một số thông tin và dữ liệu nhạy cảm, thì Trung Quốc tiếp tục tăng cường kiểm soát đối với nhiều doanh nghiệp đầu ngành”.
HFCAA, được Quốc hội Mỹ thông qua vào tháng 12/2020, yêu cầu các công ty ngoại quốc tiết lộ tỷ lệ nắm giữ cổ phần của chính phủ nước ngoài; liệu một chính phủ nước ngoài có kiểm soát công ty hay không; tên của tất cả quan chức ĐCSTQ trong hội đồng quản trị; và liệu các quy định trong doanh nghiệp có bị ràng buộc bởi luật pháp Trung Quốc hay không.
Mặc dù rất hiếm khi luật pháp Mỹ nhắm trực tiếp vào ĐCSTQ, nhưng HFCAA đã được thông qua bởi Mỹ nhận thấy rằng ĐCSTQ đã sử dụng quyền lực nhà nước để kiểm soát các công ty Trung Quốc trong thời gian dài, và các công ty này trở thành công cụ để ĐCSTQ thực thi ý chí của họ.
Ví dụ, vào tháng 6/2020, chính phủ Mỹ xác định rằng Huawei, Hikvision, China Mobile, China Telecom, China Aviation Industry, China Railway Construction, CRRC, China Aerospace Science & Technology, China Aviation Science & Industry, China Southern Industry và China Shipbuilding Industry trên thực tế đều do quân đội Trung Quốc sở hữu và kiểm soát. Các doanh nghiệp này không chỉ bao gồm các doanh nghiệp “quốc doanh” mà còn bao gồm các doanh nghiệp “tư nhân”.
Huawei – nhà cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới, đảm nhận việc xây dựng thiết bị viễn thông trên khắp thế giới – có vẻ ngoài tư nhân. Nhưng chính phủ Mỹ đã cảnh báo rằng thiết bị của Huawei có thể được ĐCSTQ sử dụng cho hoạt động gián điệp. Kể từ đó, Úc, Canada, châu Âu và Cộng hòa Séc đã từ chối dùng Huawei.
ĐCSTQ điều hành mọi doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc. Vào năm 2015, ĐCSTQ đã ban hành Hướng dẫn về Cải cách sâu rộng các Doanh nghiệp nhà nước, trong đó kêu gọi “tăng cường và cải thiện” vai trò lãnh đạo của đảng đối với các doanh nghiệp nhà nước. Hướng dẫn này bao gồm cái gọi là công việc xây dựng đảng trong điều lệ công ty và khẳng định địa vị pháp lý của ĐCSTQ trong quản trị công ty.
Ngay cả đối với các công ty tư nhân, luật pháp của ĐCSTQ yêu cầu thành lập một tổ chức đảng tại công ty. Điều 19 luật công ty ở Trung Quốc quy định rằng, theo điều lệ của ĐCSTQ, các tổ chức của ĐCSTQ sẽ được thành lập trong công ty để thực hiện các hoạt động của đảng.
Vào tháng 09/2020, Văn phòng Ủy ban Trung ương ĐCSTQ đã ban hành “Ý kiến về việc tăng cường công tác Mặt trận thống nhất của Kinh tế tư nhân trong kỷ nguyên mới”, trong đó tuyên bố rằng các doanh nhân kinh tế tư nhân nên “duy trì mức độ nhất quán cao” với ĐCSTQ “về lập trường chính trị, định hướng chính trị, các nguyên tắc chính trị và đường lối chính trị”, và ĐCSTQ sẽ “tăng cường hơn nữa” sự xâm nhập và kiểm soát đối với các doanh nghiệp tư nhân.
Các yêu cầu của ĐCSTQ đối với doanh nghiệp là những gì mà HFCAA nhắm tới, qua đó nhằm loại trừ sự kiểm soát chính trị của ĐCSTQ đối với các công ty có trụ sở tại Trung Quốc.
Do đó, ông Hong nói thẳng trong bài báo phân tích của mình, việc toàn bộ cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc hủy niêm yết khỏi thị trường Mỹ là không thể tránh khỏi.
Ông nói: “Sự khác biệt duy nhất giữa kịch bản tốt nhất và tồi tệ nhất đối với cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc niêm yết tại Mỹ nằm ở thời điểm hủy niêm yết chứ không phải là việc tránh bị hủy niêm yết”.
Cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc là công cụ quan trọng của Bắc Kinh
Bắc Kinh không muốn cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc bị loại khỏi Mỹ vì ý nghĩa đặc biệt của chúng đối với chính quyền này.
Xu Yuan, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Tài chính Kỹ thuật số của Đại học Bắc Kinh, đã viết trên blog vào tháng 3/2022 rằng cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc là sự kết nối mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc – dù ở trạng thái chiến đấu nhưng không tan vỡ, và cũng là viên gạch liên kết giữa Trung Quốc với thế giới bên ngoài.
Do đó, nếu Mỹ hủy niêm yết cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc thì “mối liên kết quan trọng giữa Trung Quốc và phương Tây sẽ bị cắt đứt”. Nền kinh tế Trung Quốc cũng sẽ gặp rủi ro.
Bài báo cũng chỉ ra rằng các tầng lớp thấp và trung lưu ở phương Tây là nạn nhân của mối quan hệ kinh tế hiện tại giữa Trung Quốc và phương Tây, trong khi giới tinh hoa ở Phố Wall và Thung lũng Silicon là bên được hưởng lợi. Do đó, các chủ ngân hàng đầu tư và luật sư làm việc cho cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc, cũng như các công ty công nghệ hợp tác chặt chẽ với họ, là tiếng nói bên ngoài đầy thiện cảm đối với Trung Quốc, góp phần bảo vệ quan hệ Trung – Mỹ.
Hôm 06/05, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) đã thông báo rằng 88 cổ phiếu kiểm soát bởi của Trung Quốc – bao gồm JINGDONG, Bilibili và Pinduoduo – sẽ được thêm vào danh sách ”chuẩn bị hủy niêm yết”. Đây là đợt “chuẩn bị hủy niêm yết” cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc thứ 6 do SEC tiến hành kể từ tháng 3, với tổng số 128 cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc bị ảnh hưởng.
Khi mà thời hạn hủy niêm yết toàn bộ cổ phiếu kiểm soát bởi Trung Quốc đang đến gần, ĐCSTQ thường xuyên có động thái tìm kiếm “hòa bình”. Hôm 02/04, Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc đã ban hành phiên bản sửa đổi của “Quy định về tăng cường bảo mật và quản lý hồ sơ liên quan đến việc phát hành và niêm yết ở ngoại quốc của các doanh nghiệp trong nước (Dự thảo để lấy ý kiến)”. Tài liệu đã loại bỏ tuyên bố “việc kiểm tra tại chỗ sẽ chủ yếu do các cơ quan quản lý Trung Quốc tiến hành”; thay vào đó chỉ rõ rằng các cuộc điều tra và thu thập bằng chứng của các cơ quan quản lý chứng khoán ngoại quốc đối với doanh nghiệp Trung Quốc được thực hiện thông qua các cơ chế hợp tác quản lý xuyên biên giới.
Bloomberg dẫn lời nguồn tin quen thuộc với vấn đề này cho biết bước đi của ĐCSTQ sẽ cho phép các cơ quan quản lý Mỹ có toàn quyền truy cập vào báo cáo kiểm toán của hầu hết hơn 200 công ty Trung Quốc niêm yết trên Sàn giao dịch Chứng khoán New York, qua đó ĐCSTQ muốn ngăn chặn sự tách rời khỏi Mỹ.
Tuy nhiên, lập trường của phía Mỹ là cứng rắn.
Chủ tịch SEC Gary Gensler hôm 29/03 phát biểu các công ty Trung Quốc sẽ chỉ được phép tiếp tục giao dịch trên thị trường Mỹ nếu họ tuân thủ đầy đủ các cuộc thanh tra kiểm toán của Mỹ. Ông nhấn mạnh rằng luật pháp Mỹ cho ông ít dư địa để thỏa hiệp.
Trừ khi ĐCSTQ tuân thủ các quy tắc kiểm toán của Mỹ, các công ty Trung Quốc sẽ bị loại khỏi thị trường chứng khoán New York và Nasdaq vào năm 2024.
T.P