Cuộc xâm lược tàn bạo của Nga đối với Ukraine đã cho thấy sự tương đồng rõ ràng với một cuộc xâm lược tiềm tàng của Trung Quốc đối với Đài Loan.
Hàng loạt các bài bình luận được xuất bản kể từ khi cuộc chiến bắt đầu chủ yếu xem xét cách Bắc Kinh, chứ không phải Đài Bắc, có thể học hỏi từ cuộc xung đột như thế nào. Một cách công bằng mà nói, Đài Loan thực sự quan tâm và theo dõi chặt chẽ những diễn biến trong cuộc chiến đang diễn ra ở Châu Âu. Khi sự phản kháng dữ đội của cả quân đội Ukraine cho thấy, các lực lượng an ninh nhỏ hơn, kém năng lực hơn và được người dân hỗ trợ có thể tạo ra sự khác biệt thực sự.
Thật vậy, các nhà lãnh đạo Đài Loan rõ ràng đang suy nghĩ khá nhiều về Ukraine trong những ngày này. Đầu tháng này, Bộ trưởng Ngoại giao Đài Loan Joseph Wu, khi nói chuyện với Fareed Zakaria của CNN, cho biết, “Chúng tôi cố gắng xem chúng tôi có thể học được gì từ Ukraine trong việc bảo vệ chính mình.”
Wu nêu bật hai lĩnh vực cụ thể mà Ukraine đã có tác động đến kế hoạch chiến lược của Đài Loan. Đầu tiên, Wu lưu ý rằng người Ukraine sử dụng “vũ khí cá nhân nhỏ để chống lại kẻ thù lớn.”
Và thứ hai, Wu nhận xét rằng “tất cả nam giới [ở Ukraine] đều có quyết tâm bảo vệ đất nước. Họ muốn phục vụ trong quân đội. Họ muốn đến các vùng chiến sự để chiến đấu chống lại Nga. Tinh thần đó là đáng ghen tị với người dân Đài Loan.”
Theo quan điểm đầu tiên của Wu, Đài Loan mới chỉ bắt đầu trên phương diện chuẩn bị cho công dân của mình tự bảo vệ mình và giúp đỡ một cuộc kháng chiến trong tương lai.
Tháng trước, Cơ quan Động viên Quốc phòng toàn diện mới của Đài Loan, thuộc Bộ Quốc phòng (MND ), đã ban hành một “hướng dẫn sống còn trong chiến tranh” giải thích các cách ứng phó với khủng hoảng khác nhau, như cách tìm hầm tránh bom cũng như thức ăn và nước uống thông qua điện thoại thông minh, và cách chuẩn bị bộ dụng cụ sơ cứu.
Nhưng cơ quan này không được giao trách nhiệm tổ chức các cuộc kháng chiến của dân thường, cũng không có cuốn sổ tay hướng dẫn về việc này. Điều quan trọng là phải xem liệu Ukraine có thúc đẩy Đài Loan hướng tới sự hợp nhất và đồng bộ hóa dân sự-quân sự hay không.
Đài Loan, theo quan điểm đầu tiên của Wu, đã đầu tư vào các hệ thống phòng thủ phi đối xứng, cho dù là tên lửa hành trình chống hạm, thủy lôi hay tên lửa đất đối không, trong nhiều năm nay. Tuy nhiên, vấn đề là Đài Bắc cũng ưu tiên những mặt hàng có giá vé lớn mà đôi khi có thể làm mất đi khả năng phòng ngự rẻ hơn và hiệu quả hơn. Ví dụ, vào năm 2019, Mỹ đã bán cho Đài Loan 66 máy bay chiến đấu F-16V.
Sự phân liệt rõ ràng của Đài Loan một phần là do chiến lược quân sự mới gây tranh cãi của họ, nhằm chống lại Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc ở gần các bờ biển của Đài Loan và ngay cả trên chính các bãi biển, thay vì ở giữa eo biển Đài Loan.
Chiến lược mới này, được gọi là Khái niệm Phòng thủ Tổng thể, đã được Tổng thống Thái Anh Văn thông qua vào năm 2019 vì nó sẽ mang lại cho quân đội Đài Loan những lợi thế chiến lược và chiến thuật lớn hơn, đặc biệt là trước sức mạnh ngày càng tăng của PLA. Nhưng Bộ Quốc phòng (MND) đã cơ cấu lại nỗ lực này. Nó sẽ được quyết định dần khi có những cân nhắc chiến lược từ các diễn biến của cuộc chiến tại Ukraine.
Điểm thứ hai của Wu là một điểm rất tinh tế. Trong nhiều năm, những người bên ngoài, chủ yếu là người Mỹ, đã hoài nghi và lo ngại về mức độ quyết tâm hoặc ý chí chiến đấu của người dân Đài Loan. Chắc chắn, kể từ khi chuyển từ chế độ nghĩa vụ sang lực lượng tình nguyện, quân đội Đài Loan đã phải vật lộn rất nhiều trong việc tuyển mộ những người trẻ tuổi.
Và với dân số chỉ 23 triệu người, hòn đảo này có một nhóm nhỏ các ứng cử viên đủ điều kiện về tuổi để vận động. Như các đồng nghiệp RAND của tôi đã kết luận vào năm 2017, lực lượng dự bị của Đài Loan ngày càng phải đảm nhận các nhiệm vụ khó khăn hơn, và do đó, việc đào tạo của họ có khả năng không đủ để đối phó cho một cuộc xâm lược toàn diện của Trung Quốc.
Điều tương tự có lẽ cũng đúng ngày nay. Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan, Khâu Quốc Chính , đã đề xuất gia hạn nghĩa vụ quân dự bị từ bốn tháng lên một năm. Đó là một đề xuất phổ biến và một nhà lập pháp cấp cao trong đảng của bà Thái cũng đang kêu gọi phụ nữ nhập ngũ lần đầu tiên. Dù bằng cách nào, Cơ quan Động viên Quốc phòng Toàn diện có thể sẽ tìm cách nâng cấp đồng bộ và đào tạo dự bị viên không chỉ với quân đội mà còn với các bộ ngành khác của Đài Loan.
Trong khi đó, một cuộc khảo sát qua điện thoại do Tổ chức Trưng cầu dân ý Đài Loan, một tổ chức tư vấn tư nhân ở Đài Loan, thực hiện trên khoảng 1.000 người Đài Loan từ 20 tuổi trở lên từ ngày 17 tháng 4 đến ngày 19 tháng 4 chỉ ra rằng 53,8% số người được hỏi phần nào hoặc hoàn toàn không tin rằng Hoa Kỳ sẽ bảo vệ Đài Loan, tăng từ 28,5% vào tháng 10 năm ngoái.
Nói cách khác, việc Mỹ không can thiệp trực tiếp giúp Ukraine chống lại Nga đang khiến cho Đài Loan nhìn nhận rằng Washington không đáng tin cậy như họ đã từng nghĩ trước đây.
Điều này diễn ra bất chấp việc chính quyền Biden bán nhiều vũ khí và liên tục cam kết hỗ trợ phòng thủ cho Đài Loan, trong đó Tổng thống Joe Biden năm ngoái tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ giúp bảo vệ hòn đảo nếu Trung Quốc tấn công.
Nó làm dấy lên triển vọng liệu việc cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe kêu gọi Mỹ chấm dứt sự mơ hồ chiến lược để có một chiến lược rõ ràng hơn trong cam kết với Đài Loan; điều đó như là một cú hích khiến Đài Bắc cần làm rõ với Washington nhằm trấn an người dân của hòn đảo. Tuy nhiên, Washington rất khó có thể chấm dứt tình trạng mơ hồ chiến lược, do đó càng khiến Đài Loan phải lên kế hoạch phòng thủ cho riêng mình.
Cuối cùng, Moscow xâm lược phần lớn Ukraine vì một sự thật là Ukraine đã không còn sở hữu vũ khí hạt nhân hoặc các vũ khí chiến lược khác, điều mà có thể cho phép họ đánh đuổi kẻ xâm lược Nga. Đài Loan cũng không duy trì chương trình vũ khí hạt nhân, nhưng trong những năm gần đây, họ đã theo đuổi nhiều loại tên lửa hành trình và đạn đạo có thể đổ bộ vào lục địa Trung Quốc.
“Cái bóng quá dài” của Ukraine có thể thuyết phục Đài Loan mở rộng các chương trình này, mặc dù người ta hy vọng rằng chiếc ô hạt nhân của Mỹ sẽ ngăn chặn việc phổ biến vũ khí hạt nhân hơn nữa. Dù bằng cách nào đi nữa, Washington cũng có thể muốn làm rõ và thực hiện những cam kết của mình với Đài Loan trong bối cảnh quan hệ hai bờ eo biển đang xấu đi.
Trong tương lai, cuộc xâm lược Ukraine của Nga có lẽ là động lực thúc đẩy Đài Loan đảm bảo tương lai của mình tốt hơn để đánh đuổi Trung Quốc. Nhưng sự tương đồng với Ukraine chắc chắn là không toàn diện. Nhiều thách thức mà Đài Loan hiện đang phải đối mặt, chẳng hạn như những thiếu sót trong đào tạo dự bị viên hoặc những quyết định trong chiến lược quân sự của họ, rất khó sửa chữa, thậm chí ngay cả khi coi là có thể sửa được.
Bất chấp điều đó, như Ngoại trưởng Wu giải thích, Đài Loan sẽ tiếp tục quan sát và học hỏi từ Ukraine trong cuộc kháng chiến với Nga. Chỉ riêng điều đó thôi đã là điều mà Bắc Kinh cần phải lo lắng.
T.P