Bấy lâu nay chúng ta thường nghe chuyện các nước trả đũa đối phương bằng súng đạn, như chuyện từng xảy ra ở Israel- Hamas và các nước liên quan ở Trung Đông. Đầu năm nay có chuyện lạ đời là thiên hạ “trả đũa” nhau bằng việc tăng mức thuế, mà là mức tăng cao chót vót.
Khởi đầu cho việc tăng thuế là chính quyền Tân tổng thống Donald Trump. Thiên hạ không bất ngờ vì ông vốn là nhà kinh tế sành sỏi. Chính trị, ngoại giao sẽ dễ phải nhượng bộ, phải khuất phục khi bị đòn đau về kinh tế. Không phải bây giờ mà từ khi còn là ứng viên tranh chức tổng thống, Trump đã nhấn mạnh rằng, ông nhất định sẽ tăng thuế nhập khẩu đối với một số nước. Nhà tỉ phú khét tiếng thế giới nói như dao chém đá, tăng thuế sẽ là thần dược giúp nền kinh tế ốm yếu Mỹ tăng trưởng và có ngân sách dồi đào hơn.
Đến hôm nay thì “một số nước” có nguy cơ bị “cây gậy” phang thẳng thừng đã rõ là Canada, Mêhicô và Trung Quốc. Theo đó, có khoảng 40% hàng hóa nhập khẩu của Mỹ đến từ Canada, Mêhicô và Trung Quốc sẽ phải chịu trận.
Cụ thể là, từ ngày 1 tháng 2, Mỹ chính thức áp mức 25% thuế hải quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mêhicô và Canada, (dầu hỏa chịu mức thuế thấp hơn, 10%). Ông Trump cũng quyết định tăng thêm 10% trên mức thuế đã áp dụng đối với các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc.
Tuy không bất ngờ nhưng lãnh đạo cả ba nước nêu trên đều bày tỏ sự phẫn nộ trước quy định tăng thuế nhập khẩu Mỹ. Và “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, nhất loạt ba nước cùng tuyên bố sẽ có những biện pháp trả đũa ngay lập tức.
Buổi sáng 1 tháng 2, khi Washington vừa ban bố chính sách tăng thuế nhập khẩu thì buổi tối cùng ngày, Thủ tướng Canada Justin Trudeau tuyên bố, sẽ đánh thuế 25 % vào hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, có trị giá lên đến 155 tỷ USD. Chính sách này sẽ có hiệu lực cùng ngày (4/2) với chính sách thuế quan của Mỹ.
Điểm qua các mặt hàng Canada nhập khẩu từ Mỹ có thể thấy khá nhiều sản phẩm. Đó là nước hoa quả, giày dép, đồ nội thất, rượu vang, thiết bị thể thao, v.v.. Biện pháp đáp trả này người châu Á gọi là “ăn miếng trả miếng” trong thương mại.
Tuy là hành động trả đũa nhưng chính quyền Canada dùng lời lẽ khá uyển chuyển, vì nó liên quan đến người dân Mỹ – những khách hàng, người tiêu dùng, “thượng đế” thân thiết từ bao năm nay. Trong bài phát biểu “có phần trữ tình”, Thủ tướng Justin Trudeau nhắc lại những lần Canada và Mỹ đã “thân ái giúp đỡ” nhau như những người anh em thân thích.
Và để người dân hai nước không xa rời nhau, Thủ tướng Canada kêu gọi sự đoàn kết. Ông đề nghị người dân Canada ủng hộ sản phẩm của Canada khi mua sắm. Hãy mua rượu whisky địa phương thay vì rượu Bourbon của Mỹ. Hãy đi du lịch ở trong nước, thay vì đến các bãi biển của Mỹ.
Như một hiệu ứng domino, tại Mêhicô, một nước có tới 83% xuất khẩu đến thị trường Mỹ (với các mặt hàng xe hơi, nông sản, máy tính), nữ Tổng thống Claudia Sheinbaum đã viết trên mạng xã hội X, lên án Donald Trump “vu khống”. Ông Trump đã đổ vấy cho chính phủ Mêhicô có liên quan đến các tổ chức buôn ma túy (!). Thật ra chính Washington đã tiếp tay, bán vũ khí cho những băng đảng tội phạm này (!).
Dùng thuế đáp trả thuế, bà Tổng thống cho biết, sẽ công bố các biện pháp “thuế quan và phi thuế quan” đối với hàng hóa Mỹ nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của Mêhicô.
Về phía Trung Quốc, thương mại Trung-Mỹ có giá trị khoảng 500 tỷ euro trong 11 tháng đầu năm 2024. Tuy nhiên, cán cân đang bất lợi cho Mỹ, với mức thâm hụt khoảng 260 tỷ euro trong giai đoạn này. PHải chăng vì thế mà Bắc Kinh tỏ ra không hề nao núng. Phản ứng đồng thời với Canada và Mêhicô, hôm 2 tháng 2, Bộ Thương mại Trung Quốc đã lên án Mỹ “áp đặt thuế quan đơn phương”, “vi phạm nghiêm trọng các quy định của Tổ chức Thương mại thế Giới”. Bắc Kinh tuyên bố, sẽ sớm đệ đơn kiện Washington lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).
Thế giới ngày nay đã trở nên một siêu thị toàn cầu. Các khách hàng lớn choảng nhau không phải là chuyện “trả đũa” giữa các đối tác đơn lẻ mà nó ảnh hưởng rất sâu rộng đến kinh tế thế giới. Chính sách thuế nhập khẩu có phần vội vã của Donald Trump, theo các nhà nghiên cứu, có thể khiến GDP Mỹ giảm 1,5% trong năm 2025. Hành động này cũng sẽ đẩy Canada và Mêxicô vào tình cảnh suy thoái.
Thế nhưng, ông Trump vẫn giữ quan điểm của mình, rằng không phải ngẫu nhiên ông quyết định tăng thuế. Người Việt Nam có câu “Bụt trên Tòa, gà (không) nhảy mổ mắt”. Anh phải thế nào tôi mới đánh anh chứ! Ông Trump nói, cả ba nước đã thả lỏng, không ngăn chặn được hoạt động buôn lậu fentanyl (thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid, thường được sử dụng phổ biến sau phẫu thuật) vào Mỹ.
Còn theo các thành viên Hội đồng Cố vấn kinh tế của Tổng thống Mỹ thì, mặ dù tăng mức thuế nhưng sẽ không gây ra lạm phát, do USD tăng giá sẽ khiến cho hàng nhập khẩu rẻ đi. Đồng thời, việc giảm thuế trong nước và quy định hành chính chặt chẽ sẽ giúp cho GDP Mỹ tăng nhanh, còn thâm hụt sẽ co lại.
Đấy là cái lý của Washington. Nhiều nhà kinh tế học nổi tiếng đã phản pháo. Họ cho rằng, chính sách tăng thuế của Mỹ chắc chắn sẽ làm tăng lạm phát. Đi liền với đó là kéo tụt tăng trưởng, làm tổn thương người lao động Mỹ. Người tiêu dùng trong nước chịu hậu quả khi giá tăng ngất ngưởng là điều một bà nội trợ cũng dễ thấy.
Nhìn xa hơn một chút, chuyện tăng thuế, chuyện trả đũa không dễ chấm dứt khi các bên đều giữ cái lý lẽ của mình. Đó là tâm lý thông thường ai cũng muốn mua rẻ bán đắt. Nỗi lo sợ trả đũa chiến tranh thương mại đang treo lơ lửng trên đầu các nhà hoạch định chính sách và nhà sản xuất. Từ đây nhiều doanh nghiệp sẽ thận trọng, trước hết là giảm đầu tư vào sản xuất, lưu thông.
Hậu quả là sẽ gây tác động toàn cầu. Không chỉ là tốc độ tăng trưởng GDP tại Mỹ giảm mà Canada, Mêhicô cũng rơi vào suy thoái. Trung Quốc có nền kinh tế mạnh, chân đế vững vàng, nhưng cũng khó “chịu nhiệt” lâu dài nếu chấp nhận mãi cảnh bán hàng chịu lỗ.
H.Đ