Tuyên bố mới của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. về hệ thống tên lửa Typhon không chỉ thể hiện sự cứng rắn của Manila mà còn là một lời nhắn nhủ đầy ẩn ý đến Bắc Kinh.

Vào ngày cuối tháng 1 vừa qua, tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. tuyên bố rằng ông sẵn sàng rút hệ thống tên lửa Typhon của Mỹ khỏi lãnh thổ Philippines nếu Trung Quốc chấm dứt các hành vi “hung hăng và cưỡng ép” ở Biển Đông. Ngay lập tức, tuyên bố này đã thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế. Theo giới quan sát, đây không chỉ là một phát biểu ngoại giao đơn thuần, mà còn phản ánh một bước đi chiến lược mới của Manila trong bối cảnh Philippines liên tục bị Trung Quốc gây hấn trên Biển Đông nhiều năm qua.
Tuyên bố của ông Marcos có thể được hiểu theo nhiều khía cạnh. Đầu tiên, nó thể hiện thái độ cứng rắn của Philippines trong việc bảo vệ chủ quyền trên Biển Đông – điểm mấu chốt trong chính sách đối ngoại của nước này. Việc hệ thống tên lửa Typhon mà Mỹ triển khai đến miền bắc Philippines trong khuôn khổ cuộc tập trận Balikatan (Vai kề vai) tháng 4/2024, không được rút đi sau đó đã khiến Bắc Kinh tức giận. Tức, vì điều đó cho thấy Manila đang tăng cường khả năng phòng thủ với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ Washington. Tức, vì hệ thống Typhon không chỉ đơn thuần là một hệ thống phòng thủ mà còn có khả năng tấn công tầm xa. Với việc có thể phóng cả tên lửa đánh chặn SM-6 lẫn tên lửa tấn công Tomahawk với tầm bắn hơn 1.600 km, Typhon đặt ra mối đe dọa trực tiếp đối với các căn cứ quân sự và tàu chiến của Trung Quốc trong khu vực. Thực tế, việc giữ lại hệ thống này không khác gì một lời tuyên bố ngầm rằng Philippines sẵn sàng đối đầu với Trung Quốc trong trường hợp cần thiết.
Thứ hai, tuyên bố này cũng có thể được xem là một đòn ngoại giao cao tay. Bằng cách đặt điều kiện với Trung Quốc – rằng: nếu Bắc Kinh ngừng “hành vi hung hăng và cưỡng ép”, Manila sẽ rút hệ thống Typhon – ông Marcos đang chuyển bóng sang phần sân của Trung Quốc. Điều này khiến Bắc Kinh rơi vào thế khó: nếu họ tiếp tục các hành động gây hấn, Philippines sẽ có lý do chính đáng để giữ lại hệ thống này, thậm chí còn có thể kêu gọi thêm viện trợ quân sự từ Mỹ. Ngược lại, nếu Trung Quốc chấp nhận nhượng bộ, điều đó đồng nghĩa với việc họ phải thay đổi chính sách trên Biển Đông – một điều có thể coi là không tưởng trong bối cảnh hiện nay.
Cho nên, không ngạc nhiên khi Trung Quốc đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc Mỹ triển khai và giữ lại hệ thống Typhon tại Philippines. Bắc Kinh từ lâu đã chỉ trích các hoạt động quân sự của Mỹ trong khu vực, cho rằng chúng làm gia tăng căng thẳng và đe dọa an ninh khu vực. Trong trường hợp này, việc Philippines không chỉ cho phép Mỹ triển khai Typhon mà còn giữ nó lại sau tập trận chắc chắn sẽ khiến Trung Quốc cảm thấy bị thách thức.
Mặt khác, bên kia bờ đại dương, Mỹ hẳn đang hoan hỷ với phát biểu của ông Marcos. Việc Tổng thống Philippines không khẳng định rút ngay hệ thống Typhon mà chỉ đặt điều kiện cho thấy Manila vẫn giữ quan điểm độc lập nhưng sẵn sàng hợp tác chặt chẽ với Washington. Điều này phù hợp với chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương của Mỹ, trong đó Philippines đóng vai trò như một đối tác quan trọng để kiềm chế sức mạnh của Trung Quốc.
Tuyên bố của ông Marcos chắc chắn sẽ có tác động không nhỏ đến tình hình Biển Đông trong thời gian tới. Trước hết, nó có thể khiến Trung Quốc gia tăng các hành động trên thực địa, chẳng hạn như tăng cường hiện diện quân sự, tiếp tục ngăn chặn tàu cá và tàu chấp pháp của Philippines, hoặc tiến hành các hoạt động xây dựng mới gắn với quân sự hóa tại những khu vực tranh chấp. Bắc Kinh có thể sẽ coi tuyên bố của ông Marcos như một “đòn khiêu khích” và phản ứng bằng cách tăng cường áp lực cả về quân sự lẫn ngoại giao.
Tuy nhiên, về lâu dài, phát biểu này cũng có thể khiến Trung Quốc phải cân nhắc lại cách tiếp cận của mình. Nếu Bắc Kinh tiếp tục gây hấn, họ sẽ càng đẩy Philippines về phía Mỹ và các đồng minh phương Tây. Ngược lại, nếu Trung Quốc thể hiện thiện chí bằng cách giảm bớt các hành động gây hấn, họ có thể cải thiện quan hệ với Manila và tạo ra một môi trường ổn định hơn trong khu vực. Dẫu vậy, khả năng này vẫn rất thấp, bởi từ trước đến nay, Trung Quốc chưa bao giờ có dấu hiệu nhượng bộ trong các vấn đề liên quan đến Biển Đông.
Ở góc độ khu vực, tuyên bố của ông Marcos có thể thúc đẩy các nước ASEAN khác liên quan câu chuyện Biển Đông, như Việt Nam, Malaysia, Indonesia, đồng thời với tăng cường khả năng quốc phòng, là thể hiện quan điểm cứng rắn hơn đối với các hành vi o ép của Trung Quốc.
Việc Tổng thống Marcos tuyên bố sẵn sàng rút hệ thống tên lửa Typhon nếu Trung Quốc thay đổi hành vi ở Biển Đông là một bước đi đầy toan tính, vừa thể hiện lập trường cứng rắn của Manila, vừa tạo ra một thế trận ngoại giao có lợi cho Philippines. Dù khả năng Trung Quốc thực sự nhượng bộ là rất thấp, nhưng tuyên bố này vẫn có thể khiến Bắc Kinh phải dè chừng và tính toán lại chiến lược của mình. Trong thời gian tới, Biển Đông có thể sẽ chứng kiến nhiều diễn biến phức tạp hơn, khi các bên liên quan đều đang thử thách giới hạn của nhau trong cuộc chơi quyền lực đầy căng thẳng này.
T.V