Sự hiện diện của ông Tập Cận Bình tại Hà Nội vào thời điểm này là một “phép thử”ngoại giao lớn cho Việt Nam giữa cuộc chiến thương mại căng thẳng.
Giữa lúc mối quan hệ Mỹ – Trung đang căng thẳng chưa từng thấy kể từ sau đại dịch COVID-19, Tổng Bí thư – Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã chọn Việt Nam làm điểm đến trong chuyến công du đầu tiên của năm 2025. Theo giới quan sát, đây không đơn thuần là một hoạt động ngoại giao thường niên, mà là tín hiệu chiến lược khiến mà cả thế giới phải theo dõi sát.
Trong các cuộc hội đàm cấp cao diễn ra ngày 14/4 – ngày đầu tiên trong chuyến thăm ngắn hai ngày của ông Tập, hai bên tiếp tục nhấn mạnh các giá trị như “láng giềng hữu nghị”, “hợp tác toàn diện”; “phương châm 16 chữ”, “tinh thần 4 tốt”, “6 hơn”…cũng như khái niệm “cộng đồng chia sẻ tương lai” như một thông điệp mang màu sắc chiến lược và định hướng dài hạn…
Tuy nhiên, đằng sau những tuyên bố bóng bẩy ấy là một loạt phép thử thực sự mà Việt Nam đang đối mặt – và không phép thử nào là đơn giản – theo nhận định của giới phân tích.
Chính quyền Mỹ, dưới sức ép của quốc hội lưỡng đảng và làn sóng bảo hộ trong nước, đang áp thuế bổ sung lên gần 300 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc. Các biện pháp hạn chế công nghệ, đầu tư, và giám sát an ninh cũng khiến Trung Quốc chịu áp lực lớn về tăng trưởng và xuất khẩu.
Trong thế gọng kìm đó, Việt Nam trở thành một lựa chọn chiến lược để Bắc Kinh giảm tải áp lực. Với vị trí trung tâm trong chuỗi cung ứng châu Á, một thị trường hơn 100 triệu dân đang phát triển nhanh, và quan hệ truyền thống với Trung Quốc, Việt Nam là đối tác mà Bắc Kinh muốn giữ chứ không muốn tuột khỏi tay. Nghĩa là Việt Nam được coi là “có giá” trong con mắt Bắc Kinh, nhất là trong thời điểm cạnh tranh Mỹ – Trung khốc liệt chưa từng thấy.
Nhưng cũng vì thế, sự xuất hiện của ông Tập tại Hà Nội lại là một phép thử: Liệu Việt Nam có tiếp tục giữ được sự cân bằng chiến lược đã dày công xây dựng? Hay sẽ bị kéo về gần hơn với một bên trong cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung?
Việt Nam, trong những năm qua, đã thể hiện rõ lập trường “đa phương hóa, đa dạng hóa” quan hệ đối ngoại. Chính sách “ngoại giao cây tre” – gốc vững, thân chắc, nhánh mềm – được lãnh đạo Việt Nam khẳng định nhiều lần trên các diễn đàn quốc tế. Chuyến thăm của ông Tập là bài kiểm tra khắc nghiệt chính sách ấy. Sau khi Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ lên mức “đối tác chiến lược toàn diện” vào tháng 9 năm 2023, việc đón tiếp một nguyên thủ Trung Quốc với nghi thức cao nhất ngay đầu năm 2025, có thể coi là tín hiệu rõ ràng về sự cân bằng.
Tuy nhiên, Bắc Kinh không chỉ đến để xã giao. Họ kỳ vọng Việt Nam thể hiện thiện chí, thậm chí là cam kết không đứng về phía Mỹ trong các vấn đề nhạy cảm như Đài Loan, công nghệ, và thậm chí cả Biển Đông. Nói cách khác, đó chính là điểm thử thách sâu sắc nhất.
Dù đưa hay không được đưa vào tuyên bố chung một cách cụ thể, vấn đề Biển Đông vẫn là “con voi trong phòng họp”. Việt Nam nhiều lần bày tỏ quan ngại về các hành động đơn phương, quân sự hóa và vi phạm chủ quyền trong vùng đặc quyền kinh tế của mình. Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục đẩy mạnh “đường lưỡi bò” và hoạt động dân binh biển.
Đề xuất “cùng khai thác”, “hợp tác cùng thắng” trên Biển Đông mà Trung Quốc đưa ra từ nhiều năm qua vẫn chưa nhận được phản hồi tích cực từ Hà Nội. Đây là bằng chứng rõ ràng cho thấy, Việt Nam, dù thân thiện về mặt ngoại giao, vẫn giữ vững nguyên tắc chủ quyền và luật pháp quốc tế.
Sự im lặng chiến lược trong vấn đề này – không phản đối công khai, nhưng cũng không nhượng bộ – chính là nghệ thuật giữ cân bằng trong “vùng xám ngoại giao” khôn khéo của Việt Nam.
Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, với tổng kim ngạch năm 2024 đạt hơn 205 tỷ USD. Tuy nhiên, cơ cấu giao thương vẫn chưa cân bằng: Việt Nam nhập nguyên liệu, máy móc từ Trung Quốc, trong khi xuất chủ yếu nông sản, hàng tiêu dùng.
Trong bối cảnh Mỹ siết thuế quan, Trung Quốc có thể tìm cách chuyển hướng xuất khẩu qua Việt Nam, khiến Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị “vạ lây”. Trước đây, đã từng xảy ra các vụ Mỹ áp thuế lên thép, gỗ, và linh kiện điện tử nhập khẩu từ Việt Nam do nghi ngờ có nguồn gốc Trung Quốc.
Vì vậy, việc “hợp tác kinh tế sâu sắc” với Trung Quốc trong bối cảnh hiện nay cũng chính là một bài toán có thể cho kết quả kép: vừa là cơ hội, nhưng cũng có thể là nguy cơ.
Bản lĩnh của Việt Nam không nằm ở việc từ chối ai, mà ở chỗ không để ai chi phối toàn diện. Trong 40 năm đổi mới, Việt Nam đã khéo léo vượt qua nhiều giai đoạn căng thẳng khu vực và toàn cầu – từ chiến tranh biên giới, khủng hoảng tài chính châu Á, cho tới cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung hiện nay.
Chìa khóa thành công là giữ vững nguyên tắc đối ngoại độc lập, kết hợp với chiến thuật mềm dẻo: tăng cường quan hệ với các nước lớn, nhưng không để mình bị kéo vào liên minh quân sự hay trục lợi chính trị. Việt Nam hiện nay không đứng trước lựa chọn “hoặc Mỹ, hoặc Trung Quốc” – mà là một bài toán cân đối liên tục, trong đó lợi ích quốc gia là trọng tâm duy nhất.
Chuyến thăm của ông Tập Cận Bình đánh dấu một thời khắc quan trọng trong bối cảnh địa chính trị châu Á biến động. Đó không chỉ là sự kiện ngoại giao đơn thuần, mà là phép thử dài hạn đối với bản lĩnh và năng lực ứng biến của Việt Nam. Phép thử ấy sẽ không kết thúc sau vài cái bắt tay hay những tuyên bố song phương, mà sẽ tiếp tục âm ỉ trong những lần đàm phán thương mại, những tuyên bố về Biển Đông, và trong từng bước Việt Nam mở rộng quan hệ với các đối tác toàn cầu.
Dù vậy, Việt Nam ngày một chứng tỏ sự trưởng thành và kiên định trong việc điều hướng mối quan hệ quốc tế phức tạp. Từ việc nâng cấp quan hệ với Mỹ đến việc duy trì quan hệ truyền thống với Trung Quốc, Việt Nam đang tạo dựng hình ảnh của một quốc gia không chỉ khéo léo trong đối ngoại, mà còn mạnh mẽ trong việc bảo vệ lợi ích của mình.
Dù vậy, Việt Nam ngày càng khẳng định sự trưởng thành và kiên định trong việc điều hướng mối quan hệ quốc tế đầy phức tạp. Từ việc nâng cấp quan hệ với Mỹ đến việc duy trì mối quan hệ truyền thống với Trung Quốc, Việt Nam không chỉ tỏ ra khéo léo trong ngoại giao mà còn thể hiện sự mạnh mẽ trong bảo vệ lợi ích quốc gia.
Chính vì thế, chuyến thăm của ông Tập lần này, dù là một phép thử khắc nghiệt, nhưng không nghi ngờ gì, Việt Nam sẽ vượt qua với sự khôn khéo và chiến lược vững vàng.
T.V