Washington đang truyền đi thông điệp rằng, họ đã cạn kiệt kiên nhẫn khi phải chờ đợi quá lâu cuộc đàm phán nhùng nhằng giữa Nga và Ukraine.
Mỹ có “cạn kiệt” kiên nhẫn thật không hay chỉ là cách nói, là một lời đe dọa? Hãy xem ngài Ngoại trưởng Marco Rubio vừa mở lời hôm 18/4 với các đối tác châu Âu. Ông nói, Mỹ có thể “rút lui” khỏi các nỗ lực đàm phán hòa bình cho cuộc xung đột Nga – Ukraine nếu không đạt được thỏa thuận trong vài ngày tới.
“Đã đến lúc chúng ta cần quyết định và xác định liệu điều này có khả thi hay không. Chúng tôi đã vấp phải trở ngại từ cả Ukraine lẫn Nga. Đó chính là lý do chúng tôi phải tương tác với cả hai bên” – Ông Rubio diễn giải tại thủ đô Paris, Pháp, ở đó ông và đặc phái viên Steve Witkoff đã gặp gỡ các đối tác châu Âu.
Nếu chỉ là ý kiến của Ngoại trưởng thì chưa có gì đáng lo ngại. Tuy nhiên, trong ngày này Tổng thống Donald Trump cũng tỏ thái độ dứt khoát. Ông Trump mặc dù đang lún sâu trong những vấn đề hóc búa về thuế quan nhưng vẫn không khỏi lo lắng về lời hứa mang cánh chim hòa bình đến bầu trời Ukraine trong vòng sáu tháng. Ông “vỗ vai” hai ông bạn đang cùng nóng gáy: “Nếu vì lý do nào đó mà một hoặc cả hai bên làm cho mọi việc trở nên cực kỳ khó khăn, chúng tôi sẽ phải nói rằng các bạn thật ngốc ngếch, các bạn là những kẻ ngốc, những kẻ tồi tệ. Và chúng tôi sẽ rút lui. Chỉ còn chút hi vọng rằng Mỹ không phải làm điều này”.
Thì ra họ “ngốc” ở chỗ này: xổ toẹt việc ngừng bắn. Hồi tháng 3/2025 Ukraine và Nga đã thống nhất với nhau về một lệnh ngừng bắn hạn chế, dừng các cuộc tấn công vào hạ tầng năng lượng của nhau. Thế nhưng văn bản còn chưa ráo mực đã bị ném vào sọt rác.
Theo các nhà nghiên cứu tại Mỹ, Tổng thống Trump đã rất kỳ vọng Thỏa thuận khoáng sản giữa Mỹ và Ukraine sẽ sớm được hoàn tất. Phó tổng thống JD Vance trong chuyến thăm Italy cũng lạc quan khi thảo luận về các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Ukraine và Nga. Từ lạc quan đến bi quan, thậm chí là thất vọng, chán chường đâu dễ như trở bàn tay vậy! Có thể đây chỉ là một phép thử để buộc Nga phải nghiêm túc hơn trong nỗ lực đạt được lệnh ngừng bắn.
Nhà Trắng không khó để nhận ra rằng Kremlin đang tìm cách câu giờ, bất chấp sự đôn đáo từ phía Mỹ. Có điều Mỹ cảnh báo rút lui khỏi nỗ lực đàm phán hòa bình nhưng không biết họ đổ lỗi cho ai. Trước sau vẫn là một “quả tù mù” có khói độc.
Trong khi Ukraine nhanh chóng tuyên bố sẵn sàng chấp nhận một lệnh ngừng bắn toàn diện, thế nhưng Nga lại nghĩ ra đủ các điều kiện “trên trời”, gần như bất khả thi để đạt thỏa thuận.
Cần khẳng định, nếu Mỹ đổ lỗi cho Nga, cảnh báo này sẽ là tín hiệu cho thấy ông Trump đang mất kiên nhẫn với Putin. Nếu thế, trong trường hợp hòa đàm chấm dứt, hỗ trợ quân sự của Mỹ dành cho Ukraine vẫn sẽ tiếp tục, thậm chí tăng thêm. Còn nếu Mỹ đổ lỗi cho Ukraine thì vấn đề cơ bản nhất sẽ là, hỗ trợ quân sự của họ dành cho Kiev sẽ teo lại và tiến tới 0.
Nhật báo Guardian (Vương quốc Anh) về các vấn đề toàn cầu nhận định, chìa khóa quan trọng cho một cuộc đàm phán thành công là tâm thế luôn sẵn sàng rời khỏi bàn đàm phán. Nhưng với thái độ và lời lẽ của chính quyền Trump thì chưa rõ liệu cảnh báo từ bỏ hòa đàm Nga – Ukraine là chiến thuật hay đơn giản chỉ là sự… sốt ruột.
Steve Witkoff, đặc phái viên của Tổng thống Trump, nói ông đã ba lần nói chuyện với Tổng thống Putin. Ngoại trưởng Rubio cũng nhiều lần điện đàm với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov. Thế nhưng không có bước tiến mới nào trong đối thoại.
Nếu chính quyền Trump từ bỏ hòa đàm và ngừng hoàn toàn hỗ trợ Ukraine sẽ trúng kế của Nga. Bởi khi đó Kiev sẽ mất đi một đồng minh cũng như một nhà ủng hộ tài chính số một trong cuộc chiến. Vì lẽ đó mà Moscow đang cố gắng kéo dài thời gian. Nếu không nhận được một thỏa thuận có lợi từ Nhà Trắng, họ cũng sẽ khiến Tổng thống Trump mất kiên nhẫn và từ bỏ vai trò của mình. Bởi lúc này Nga cho rằng họ đang trên thế thắng (!).
Việc Moscow nhận định họ đang ở thế thắng và không muốn có trung gian là điều có thể hiểu được về mặt chiến lược. Công bằng mà nói, Nga đang chiếm ưu thế trên chiến trường, nhất là tại Donbas. Họ có thể cho rằng việc gì phải nhượng bộ trong lúc đang ở “chiếu trên”.
Sự hiện diện của Trump với tư cách trung gian có thể mang lại sức ép đàm phán – điều mà Nga không muốn vào thời điểm họ đang cảm thấy có lợi thế.
Vấn đề ở chỗ, nhận định “Nga đang trên thế thắng” chính xác đến bao nhiêu phần trăm? Đúng là Nga có một số bước tiến quân sự gần đây, và Ukraine đang gặp khó khăn về nguồn lực và viện trợ. Bất kỳ chiến dịch quân sự nào, kể cả chiến dịch phòng thủ, đều cần sự chuẩn bị, từ việc lập kế hoạch, đến hậu cần, nhân lực. Với Ukraine, điều đó có nghĩa là phải đảm bảo viện trợ từ phương Tây và huy động thêm quân. Vậy nhưng, tính đến giữa tháng 4, cả hai điều kiện đó đều bỏ ngỏ. Mỹ đang gửi nốt phần viện trợ còn lại từ thời chính quyền Biden, trong khi chưa có gói hỗ trợ mới nào được thông qua. Châu Âu, mặc dù tuyên bố ủng hộ về mặt nguyên tắc, nhưng không thể cung cấp viện trợ ở quy mô như Mỹ.
Tuy UKrane gặp khó nhưng cuộc chiến vẫn ở giằng co và tiêu hao, không dễ dàng để khẳng định “thế thắng” tuyệt đối. Nội bộ Nga hiện tại cũng chịu nhiều áp lực kinh tế và nhân lực, dù chưa khủng hoảng.
Cách tiếp cận tỉnh táo lúc này là, nếu thực sự muốn đóng vai trò trung gian hòa giải, thì sự “mất kiên nhẫn” của Nhà Trắng sẽ là điểm trừ lớn trong tiến trình hòa đàm. Xưa nay muốn làm nhà thương thuyết thành công thì phải thật sự kiên nhẫn, tỉnh táo, trung lập và hiểu sâu sắc hơn ai hết về bối cảnh địa chính trị.
H.Đ