Ở thế yếu hơn nhiều trong cuộc xung đột vũ trang với Nga, Ukraine buộc phải dùng tới các biện pháp “bất đối xứng” như cuộc tập kích mới đây bằng UAV vào hàng loạt sân bay quan trọng của quân đội Nga nằm sâu trong lãnh thổ Nga, khiến đối phương ít nhiều bị bất ngờ.
Ukraine tạo được yếu tố bất ngờ
Chỉ đúng một ngày trước cuộc đàm phán giữa phái đoàn Nga và Ukraine tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ), Ukraine đã mở một chiến dịch tập kích UAV quy mô lớn chưa từng có tiền lệ nhằm vào khoảng 5 căn cứ không quân trên lãnh thổ Nga, bao gồm cả những sân bay ở những nơi xa xôi như vùng Siberia và Viễn Đông Nga. Có nhiều dấu hiệu cho thấy Nga đã bị bất ngờ trước đòn đánh ngày 1/6/2025.
Tính đến trưa ngày 2/6 (giờ Việt Nam), các báo đối ngoại lớn của Nga như tờ Sputnik và hãng thông tấn TASS lẫn trang web điện Kremlin đều im lặng trước thông tin về vụ tập kích dữ dội này. Riêng có đài truyền hình đối ngoại RT của Nga đã lên tiếng ghi nhận có một cuộc tấn công như vậy. Bộ Ngoại giao Nga cũng chưa lên tiếng trong khi Bộ Quốc phòng Nga chỉ nói khá dè dặt về cuộc tấn công.
Trong lúc cơ quan truyền thông chính thống của Nga thông tin chừng mực về vụ việc thì các blogger quân sự Nga nhanh chóng tuyên bố rằng đây là một thất bại lớn của hệ thống phòng thủ Nga.
Đáng chú ý, đòn tập kích này do Cơ quan An ninh Ukraine (tức cơ quan tình báo đối nội của Ukraine, viết tắt là SBU) tiến hành chứ không phải do Cơ quan Tình báo đối ngoại Ukraine (FISU) hoặc Tổng cục Tình báo quốc phòng (GUR) của Ukraine thực hiện.
Cuộc tập kích diễn ra khi bản thân Ukraine cũng hứng chịu một đòn nặng ký từ phía Nga, nhằm vào một căn cứ huấn luyện của quân đội Ukraine, khiến ít nhất 12 quân nhân Ukraine tử vong. Cũng khá hiếm hoi, quân đội Ukraine thừa nhận hôm 1/6 rằng ít nhất 12 quân nhân của họ tử trận và hơn 60 người khác bị thương khi Nga tập kích trung tâm huấn luyện này.
Tư lệnh lục quân Ukraine, tướng Mykhailo Drapatyi, đã đệ đơn từ chức sau vụ tấn công chết người này ở tỉnh Dnipro. Ông ta nói mình cảm thấy có trách nhiệm trong “thảm kịch đó”.
Trước khi tập kích trung tâm huấn luyện, Nga cũng tập kích đường không bằng 472 UAV và 7 quả tên lửa trong đêm, theo Không quân Ukraine.
Những diễn biến trên là dấu hiệu cho thấy chiến sự giữa hai bên vẫn tiếp tục leo thang. Ukraine cũng đã tạo tiền lệ mới khi đánh rất sâu vào lãnh thổ Nga. Có thể Ukraine đang theo đuổi chính sách vừa đánh vừa đàm, tạo lợi thế để mặc cả với Nga.
Bí mật trong đòn công kích của Ukraine
Hiện nay, rất nhiều câu hỏi được đặt ra về hệ thống mạng lưới điệp viên, chỉ điểm và hậu cần phục vụ chiến dịch mang mật danh “Mạng nhện” hết sức công phu này của Ukraine.
Theo tiết lộ mới nhất từ Tổng thống Ukraine Zelensky, toàn bộ quá trình xây dựng kế hoạch và triển khai chiến dịch “Mạng nhện” diễn ra trong hơn một năm rưỡi.
Cuối ngày 1/6, Bộ Quốc phòng Nga thông báo UAV Ukraine tấn công sân bay quân sự Nga ở 5 tỉnh trải ra trên 5 múi giờ. Bộ này cho biết, một số máy bay bốc cháy ở các khu vực thuộc tỉnh Murmansk (Tây Bắc nước Nga), gần biên giới với Na Uy và ở tỉnh Irkutsk (Đông Nam nước Nga), thuộc vùng Siberia.
Căn cứ Olenya ở tỉnh Murmansk là một trong những sân bay chiến lược chủ chốt của Nga, nơi có chứa cả máy bay có năng lực mang vũ khí hạt nhân. Còn vụ tấn công vào căn cứ không quân Belaya ở Irkutsk là lần đầu tiên mà vùng Siberia của Nga bị UAV Ukraine tấn công kể từ khi nổ ra xung đột Nga – Ukraine.
Tổng thống Ukraine Zelensky khen chiến dịch “Mạng nhện” đã mang lại một “kết quả xuất sắc tuyệt đối”, còn Phó Chánh văn phòng tổng thống Ukraine, Iryna Vereshchuk, nhận định rằng ngành an ninh Ukraine “đã lập ra một mốc mới trong kỹ năng thực hiện tác chiến quy mô lớn trên lãnh thổ đối phương”.
Một quan chức giấu tên thuộc Cơ quan An ninh Ukraine tiết lộ rằng nhân viên SBU đã bí mật vận chuyển UAV vào Nga bằng xe tải rồi phóng UAV từ những xe tải đó (được bố trí gần sân bay nhằm ra tay nhanh và bất ngờ). Tổng thống Zelensky cũng nói rằng toàn bộ lực lượng tham gia chiến dịch này đã rút lui kịp thời khỏi Nga vào đêm trước lúc xảy ra vụ tập kích.
Theo các nguồn tin, UAV của Ukraine tham gia chiến dịch này đã được đặt trong các thùng gỗ to có mái thép nằm ở lưng xe tải. Hãng tin Reuters cho biết phần mái của những thùng container đó đã được dỡ bỏ bằng cơ chế điều khiển từ xa, cho phép UAV bay ra và tấn công mục tiêu.
Như vậy, có khả năng UAV được lập trình tự động.
Cũng theo nhà lãnh đạo Ukraine Zelensky, SBU lập được một sở chỉ huy tiền phương ngay cạnh một văn phòng địa phương của Cơ quan An ninh Nga.
Thiệt hại sơ bộ của Nga gồm những gì?
Truyền thông Ukraine dẫn nguồn tin SBU khẳng định trong chiến dịch “Mạng nhện”, Ukraine đã tấn công trúng 41 máy bay của Nga, bao gồm máy bay chiến lược và máy bay điều phối tác chiến, như Tu-95, Tu-22 và A-50.
Tuyên bố của SBU trên mạng xã hội Telegram ước tính thiệt hại của phía Nga là khoảng 7 tỷ USD, với “34% máy bay có khả năng mang tên lửa hành trình chiến lược tại các sân bay chính của Nga bị đánh trúng”.
Phía Ukraine đã tung lên mạng internet những đoạn video ghi cảnh máy bay đang bốc cháy tại các sân bay và khẳng định đó là máy bay Nga bị tấn công trong chiến dịch “Mạng nhện”.
Irkutsk là vị trí xa nhất mà Ukraine tấn công vào lãnh thổ Nga. Nơi đây cách chiến tuyến Nga – Ukraine tới hơn 4.300km, nằm ngoài tầm bay của những UAV quân sự tầm xa và tên lửa đạn đạo mà Ukraine đang có trong tay.
Phía Nga gọi đây là “tấn công khủng bố” mặc dù các mục tiêu của Nga bị tấn công là những căn cứ quân sự.
Quan chức SBU chia sẻ với Reuters những bức ảnh về hàng chục UAV lên thẳng tầm ngắn được chất đống tại một cơ sở công nghiệp và nói rằng đây là loại UAV mà Ukraine đã sử dụng để tập kích sân bay Nga hôm 1/6.
Theo Tổng thống Zelensky, lực lượng Ukraine đã sử dụng 117 UAV cho chiến dịch này. Tất cả đều là UAV góc nhìn thứ nhất (FPV), có giá tương đối rẻ, chỉ vài trăm USD so với giá của một chiếc máy bay A-50 của Nga lên tới hàng trăm triệu USD.
SBU thông báo sẽ sớm công bố thêm chi tiết mới về chiến dịch “Mạng nhện”. SBU còn đe dọa thêm: “Chúng tôi sẽ tấn công họ trên biển, trên không và trên mặt đất. Nếu cần, chúng tôi cũng sẽ tấn công họ từ dưới lòng đất”.
Một khi Ukraine đã tấn công rất sâu vào lãnh thổ Nga như trên, cơ quan an ninh Nga chắc chắn thời gian tới sẽ phải làm rất nhiều việc nhằm bít các lỗ hổng an ninh đã giúp người của tình báo đối phương xâm nhập khá dễ dàng. Bên cạnh đó, hệ thống phòng không tầm ngắn của Nga tại các sân bay cũng cần được xem xét lại để ngăn chặn UAV đối phương bất ngờ tập kích từ cự ly gần.
T.P