Bằng cách tận dụng thế mạnh kinh tế, sự linh hoạt ngoại giao và năng lực công nghệ, Singapore không chỉ thích nghi với một thế giới đa cực mà còn tích cực định hình nó.
Sự chuyển hướng chiến lược này không chỉ là phản ứng trước những thay đổi trong động lực toàn cầu mà còn là một bước đi được tính toán kỹ lưỡng nhằm đảm bảo khả năng phục hồi kinh tế, tầm ảnh hưởng ngoại giao và vị thế của Singapore trong một thế giới mà quyền lực ngày càng phân tán.
Bằng cách tăng cường quan hệ với BRICS – vốn đã mở rộng thêm Ai Cập, Ethiopia, Iran, Ả rập Xê út và Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE) từ tháng 1/2024 – Singapore đang định vị mình như một nhân tố then chốt trong trật tự toàn cầu đang phát triển, cân bằng giữa các mối quan hệ truyền thống với phương Tây và những cơ hội mới ở khu vực Nam Bán cầu.
Sự trỗi dậy của BRICS và thế giới đa cực
BRICS là nhóm các nền kinh tế mới nổi được ra đời vào đầu thế kỷ XXI (năm 2006), với Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc là các thành viên sáng lập. Từ khi ra đời đến nay, BRICS không ngừng phát triển, mở rộng và ngày càng phát huy vai trò là một trong những đầu tàu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thế giới, được cộng đồng quốc tế quan tâm. Sau gần 20 năm hình thành, BRICS đã phát triển thành một lực lượng địa chính trị và kinh tế đáng gờm.
Hiện tại, các quốc gia BRICS chiếm 45% dân số thế giới (hơn 3,5 tỷ người) và 32% GDP toàn cầu, vượt qua tỷ trọng 29,3% của G7 theo sức mua tương đương, dựa trên dữ liệu năm 2024 của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Với tổng kim ngạch thương mại đạt 6,7 nghìn tỷ USD trong năm 2024, BRICS là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu, đặc biệt ở châu Á, châu Phi và Trung Đông.
Sự gia tăng ảnh hưởng của BRICS được củng cố bởi các thể chế như Ngân hàng Phát triển Mới (NDB), đã phê duyệt 35 tỷ USD tài trợ cho 96 dự án kể từ khi thành lập vào năm 2015, và các sáng kiến như Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc, đã huy động hơn 1 nghìn tỷ USD cho các dự án cơ sở hạ tầng trên toàn cầu tính đến năm 2024. Những cơ chế này thách thức sự thống trị của các tổ chức do phương Tây dẫn dắt như IMF và Ngân hàng Thế giới, vốn bị chỉ trích vì các điều kiện khắt khe và thiên vị cho lợi ích phương Tây.
Sự trỗi dậy của BRICS phù hợp với sự chuyển đổi rộng lớn hơn hướng tới một thế giới đa cực, nơi quyền lực được phân bổ giữa nhiều trung tâm, bao gồm khu vực Nam Bán cầu. Đối với Singapore, một quốc gia phụ thuộc vào thương mại với GDP đạt 466 tỷ USD vào năm 2024 (Ngân hàng Thế giới) và thu nhập bình quân đầu người là 82.794 USD, việc thích nghi với thực tế mới này vừa là cần thiết vừa là cơ hội.
Bằng cách hợp tác với BRICS, Singapore tìm cách đa dạng hóa các mối quan hệ kinh tế, khai thác các thị trường tăng trưởng cao và góp phần định hình quản trị toàn cầu theo hướng phù hợp với lợi ích của một quốc gia nhỏ nhưng có kết nối toàn cầu.
Lý do Singapore tăng cường hợp tác với BRICS
Sự chuyển hướng của Singapore hướng tới BRICS được thúc đẩy bởi sự kết hợp của các yếu tố kinh tế, địa chính trị và chiến lược. Những yếu tố này phản ánh cách tiếp cận nhìn xa trông rộng của quốc gia này nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu phân mảnh.
Thứ nhất, tiếp cận các thị trường tăng trưởng cao. Các nền kinh tế BRICS, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, nằm trong số những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. GDP của Trung Quốc tăng 5,2% trong năm 2023, trong khi Ấn Độ đạt mức tăng trưởng 6,7%, theo Ngân hàng Thế giới. Hai quốc gia này cùng nhau đại diện cho một thị trường tiêu dùng hơn 2,8 tỷ người.
Đối với Singapore, trung tâm thương mại toàn cầu xử lý 1.200 tỷ USD thương mại hàng hóa trong năm 2023 (Cục Thống kê Singapore), việc tăng cường quan hệ với BRICS mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường rộng lớn cho xuất khẩu, đầu tư và dịch vụ tài chính. Ngành nông nghiệp của Brazil, lĩnh vực năng lượng của Nga và ngành khai khoáng của Nam Phi bổ sung cho chuyên môn của Singapore trong logistics, tài chính và công nghệ.
Thứ hai, đa dạng hóa sự phụ thuộc kinh tế. Mặc dù Mỹ và EU vẫn là các đối tác thương mại quan trọng, chiếm lần lượt 15% và 12% tổng kim ngạch thương mại của Singapore năm 2023, nhưng những bất ổn địa chính trị như căng thẳng thương mại Mỹ – Trung hoặc các lệnh trừng phạt đối với Nga, đã làm nổi bật rủi ro của việc phụ thuộc quá mức vào các thị trường phương Tây.
Bằng cách tăng cường quan hệ với BRICS, Singapore nhằm giảm thiểu rủi ro từ những gián đoạn ở các thị trường truyền thống. Ví dụ, thương mại với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Singapore, đạt 150 tỷ USD trong năm 2023, trong khi thương mại với Ấn Độ tăng lên 35 tỷ USD, cho thấy tầm quan trọng ngày càng tăng của các nền kinh tế BRICS.
Thứ ba, định hình quản trị toàn cầu. Khi BRICS thúc đẩy cải cách các thể chế toàn cầu, Singapore nhận thấy cơ hội để ảnh hưởng đến các khung quản lý mới. NDB, chẳng hạn, ưu tiên tài trợ cơ sở hạ tầng mà không áp đặt các điều kiện chính trị thường thấy ở các tổ chức phương Tây. Chuyên môn của Singapore trong quản trị tài chính và phát triển bền vững giúp nước này đóng vai trò quan trọng trong các khung quản lý này, đảm bảo lợi ích của mình được đại diện.
Thứ tư, cân bằng địa chính trị. Chính sách đối ngoại của Singapore từ lâu được đặc trưng bởi khả năng giữ khoảng cách bình đẳng giữa các cường quốc lớn. Việc hợp tác với BRICS cho phép Singapore bổ sung cho các liên minh với Mỹ, EU và các đối tác khu vực như Nhật Bản và Úc, đồng thời xây dựng cầu nối với khu vực Nam Bán cầu. Cách tiếp cận cân bằng này nâng cao vai trò của Singapore như một trung gian trung lập trong các tranh chấp toàn cầu, một vị trí mà nước này đã tận dụng thành công trong các diễn đàn như ASEAN và Liên Hợp Quốc.
Các bước đi chiến lược của Singapore
Sự hợp tác của Singapore với BRICS không phải là sự thay đổi đột ngột mà là chiến lược đa chiều, được tính toán kỹ lưỡng, xây dựng dựa trên những thế mạnh hiện có đồng thời mở ra các con đường tăng trưởng mới. Singapore đã theo đuổi sự liên kết này thông qua các quan hệ đối tác kinh tế, hợp tác thể chế, các sáng kiến ngoại giao và vai trò lãnh đạo khu vực.
Một là thắt chặt quan hệ kinh tế song phương. Singapore đã mở rộng đáng kể các mối quan hệ kinh tế với từng thành viên BRICS, tận dụng vị thế trung tâm tài chính và logistics toàn cầu của mình. Singapore là nhà đầu tư lớn nhất của châu Á vào Trung Quốc, cam kết hơn 50 tỷ USD đầu tư tích lũy tính đến 2023, trải rộng trong các lĩnh vực bất động sản, công nghệ và sản xuất. Khu Công nghiệp Tô Châu Singapore-Trung Quốc, được thành lập năm 1994, là dự án tiêu biểu, tạo ra 12 tỷ USD thương mại hàng năm và là nơi đặt trụ sở của hơn 4.000 công ty.
Singapore cũng liên kết với BRI của Trung Quốc, với nhà điều hành cảng PSA International quản lý các dự án liên quan đến BRI tại các cảng ở Malaysia, Thái Lan và Sri Lanka. Năm 2024, Singapore và Trung Quốc ký biên bản ghi nhớ hợp tác về các hành lang thương mại kỹ thuật số, thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới, đạt giá trị 2,5 nghìn tỷ USD toàn cầu trong năm 2023 (UNCTAD).
Theo Bộ Công Thương Singapore, nước này là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ trong ASEAN, với kim ngạch thương mại song phương đạt 35 tỷ USD năm 2023, tăng 15% so với 2022. Hiệp định Hợp tác Kinh tế Toàn diện (CECA), được ký năm 2005, tạo điều kiện cho các khoản đầu tư vào các lĩnh vực fintech, y tế và logistics của Ấn Độ. Các công ty Singapore như Ngân hàng DBS và CapitaLand đã đầu tư 10 tỷ USD vào thị trường kỹ thuật số và bất động sản của Ấn Độ kể từ năm 2015. Năm 2024, Singapore tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Doanh nghiệp Ấn Độ-Singapore, thu hút 500 startup Ấn Độ và đảm bảo cam kết vốn đầu tư mạo hiểm trị giá 2 tỷ USD.
Với Brazil, Nga và Nam Phi, mặc dù kim ngạch thương mại với các quốc gia này nhỏ hơn: 5 tỷ USD với Brazil, 3 tỷ USD với Nga và 4 tỷ USD với Nam Phi năm 2023, Singapore đang nhắm đến lĩnh vực ngách. Tập đoàn Keppel (Singapore) hợp tác với Petrobras của Brazil trong các dự án năng lượng ngoài khơi, trong khi Temasek Holdings đầu tư 1,5 tỷ USD vào lĩnh vực năng lượng tái tạo của Nam Phi kể từ 2020.
Bất chấp các lệnh trừng phạt của phương Tây, Singapore duy trì thương mại chiến lược nhưng hạn chế với Nga, tập trung vào các mặt hàng không bị trừng phạt như sản phẩm nông nghiệp.
Với các thành viên BRICS mới, Singapore nhanh chóng hành động để hợp tác với các thành viên BRICS mở rộng. Với Ả Rập Saudi và UAE, tăng cường hợp tác trong tài chính xanh, với Cơ quan Quản lý Tiền tệ Singapore (MAS) ký thỏa thuận năm 2023 để đồng tài trợ 500 triệu USD cho các dự án năng lượng tái tạo ở vùng Vịnh. Thương mại với Ethiopia và Ai Cập, dù nhỏ hơn với tổng cộng 1,2 tỷ USD, đang tăng trưởng, đặc biệt trong logistics và nông nghiệp, tận dụng chuyên môn của Singapore trong quản lý chuỗi cung ứng.
Hợp tác với các thể chế BRICS
Singapore định vị chiến lược để hợp tác với các thể chế do BRICS dẫn dắt, đặc biệt là NDB và BRI. Năm 2023, MAS ký thỏa thuận hợp tác với NDB để khám phá các cơ hội đồng tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng bền vững ở Đông Nam Á, tập trung vào năng lượng tái tạo, thành phố thông minh. Vai trò của Singapore như một trung tâm tài chính xanh, quản lý 300 tỷ USD đầu tư bền vững năm 2024, khiến nước này trở thành đối tác lý tưởng cho mục tiêu tài trợ xanh 50 tỷ USD của NDB năm 2030.
Ngoài ra, Singapore đã tích hợp hệ sinh thái fintech của mình với các sáng kiến BRICS. Chẳng hạn, hệ thống PayNow của Singapore được liên kết với Giao diện Thanh toán Thống nhất (UPI) của Ấn Độ năm 2023, cho phép thanh toán xuyên biên giới liền mạch và xử lý 1 tỷ USD giao dịch trong năm đầu tiên. Các hợp tác tương tự với Alipay của Trung Quốc và hệ thống Pix của Brazil đang được phát triển, củng cố vai trò của Singapore như một trung tâm tài chính kỹ thuật số.
Bên cạnh đó, Singapore tận dụng tầm ảnh hưởng ngoại giao để tăng cường quan hệ với BRICS trong khi duy trì lập trường trung lập. Năm 2024, Singapore tổ chức Diễn đàn Kinh tế ASEAN-BRICS, quy tụ hơn 300 lãnh đạo doanh nghiệp, nhà hoạch định chính sách từ các quốc gia ASEAN và BRICS để thảo luận về cơ hội thương mại và đầu tư. Sự kiện này dẫn đến các thỏa thuận thương mại và đầu tư trị giá 3 tỷ USD, đặc biệt trong cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và công nghệ xanh.
Với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2023, Singapore đã tạo điều kiện đối thoại giữa các nhà lãnh đạo ASEAN và BRICS, ủng hộ hợp tác Nam-Nam. Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan nhấn mạnh tầm quan trọng của “toàn cầu hóa bao trùm” trong bài phát biểu năm 2024, báo hiệu ý định của Singapore trong việc kết nối các nền kinh tế phương Tây và BRICS.
Nhận thấy những tiến bộ công nghệ ở các quốc gia BRICS, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, Singapore ưu tiên hợp tác trong đổi mới. Năm 2023, Singapore và Trung Quốc ra mắt Trung tâm Đổi mới Kỹ thuật số chung, sáng kiến trị giá 200 triệu USD để thúc đẩy các startup trong lĩnh vực AI, blockchain và công nghệ 5G. Tương tự, Cơ quan Khoa học, Công nghệ và Nghiên cứu (A*STAR) của Singapore hợp tác với Hội đồng Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp của Ấn Độ năm 2024 để đồng phát triển các giải pháp lưu trữ năng lượng tái tạo, với 50 triệu USD tài trợ chung.
Những thách thức
Sự chuyển hướng chiến lược của Singapore hướng tới BRICS không phải không có rủi ro. Việc điều hướng các căng thẳng địa chính trị, đặc biệt giữa các thành viên BRICS và các cường quốc Mỹ/phương Tây, đòi hỏi sự khéo léo trong ngoại giao.
Chẳng hạn, thương mại của Singapore với Nga, dù chỉ giới hạn ở mức 3 tỷ USD năm 2023, đã bị các đối tác phương Tây “xem xét kỹ lưỡng” do các lệnh trừng phạt. Tương tự, việc gắn kết quá chặt chẽ với BRI của Trung Quốc có thể làm căng thẳng quan hệ với Mỹ, quốc gia coi sáng kiến này là “công cụ địa chính trị”.
Theo giới chuyên gia, sự không đồng nhất của các nền kinh tế trong BRICS cũng đặt ra thách thức lớn. Ví dụ, Ấn Độ và Trung Quốc có những lợi ích cạnh tranh ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, với các tranh chấp biên giới (Kasmir) làm phức tạp sự gắn kết của BRICS. Singapore phải điều hướng những động lực này để tối đa hóa lợi ích mà không bị lôi kéo vào các cuộc cạnh tranh nội khối BRICS.
Cuối cùng, sự trung lập của Singapore là nền tảng cho vị thế toàn cầu của mình. Việc nghiêng quá nhiều về phía BRICS có thể làm suy yếu vai trò của nước này như một trung gian đáng tin cậy, đặc biệt trong ASEAN, nơi các quốc gia thành viên có những liên kết khác nhau với Mỹ, Trung Quốc và các cường quốc khác.
Triển vọng tương lai
Sự hợp tác của Singapore với BRICS định vị nước này để phát triển trong thế giới đa cực. Đến năm 2030, các nền kinh tế BRICS được dự đoán sẽ chiếm 35% GDP toàn cầu, nhờ sự tăng trưởng của Trung Quốc và Ấn Độ. Những bước đi chiến lược của Singapore: tăng cường quan hệ song phương, hợp tác với các thể chế BRICS, dẫn dắt ngoại giao và hợp tác trong công nghệ, đảm bảo nước này vẫn là “nút giao” quan trọng trong thương mại và đổi mới toàn cầu.
Những năm tới, Singapore có khả năng sẽ mở rộng vai trò trong tài chính xanh, với MAS đặt mục tiêu quản lý 500 tỷ USD đầu tư bền vững vào 2030. Các hành lang thương mại kỹ thuật số với Trung Quốc và Ấn Độ có thể tăng gấp đôi thương mại điện tử xuyên biên giới lên 5 tỷ USD năm 2027. Về mặt ngoại giao, Singapore sẽ tiếp tục đóng vai trò cầu nối, thúc đẩy đối thoại giữa BRICS và các cường quốc phương Tây thông qua các nền tảng như ASEAN.
Sự chuyển hướng chiến lược của Singapore với BRICS là kinh nghiệm xuất sắc về nghệ thuật quản lý nhà nước thực dụng. Bằng cách tận dụng thế mạnh kinh tế, sự linh hoạt ngoại giao và năng lực công nghệ, Singapore không chỉ thích nghi với một thế giới đa cực mà còn tích cực định hình nó.
Khả năng cân bằng giữa hợp tác với BRICS và duy trì quan hệ đối tác với phương Tây đảm bảo Singapore vẫn là một trung tâm toàn cầu về thương mại, tài chính và đổi mới, củng cố vị thế của mình trong một thế giới ngày càng phức tạp và kết nối.
T.H