Không ồn ào như các dòng vốn đầu cơ ngắn hạn, đầu tư Nhật Bản vào lĩnh vực tài chính – ngân hàng tại Việt Nam lại bền bỉ và thận trọng, nhưng có chiều sâu và chiến lược rõ rệt.
Theo các dự báo mới nhất, trong năm 2025, các yếu tố hỗ trợ cho làn sóng đầu tư Nhật Bản vào Việt Nam vẫn sẽ duy trì và chưa có dấu hiệu suy giảm, đặc biệt trong những lĩnh vực công nghệ, tài chính, bán lẻ, tiêu dùng và năng lượng.
Trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng, từ các ngân hàng thương mại cổ phần lớn đến các công ty tài chính tiêu dùng, dòng vốn Nhật Bản đang ngày càng chiếm vị trí đáng kể trong hệ thống tài chính Việt Nam.
Trong đó, tài chính tiêu dùng, ngân hàng số và fintech đang trở thành những lĩnh vực được nhà đầu tư Nhật Bản đặc biệt quan tâm.
Đối tác chiến lược của các ngân hàng lớn Việt Nam
Trong hơn một thập kỷ qua, các định chế tài chính hàng đầu Nhật Bản đã hiện diện sâu rộng tại thị trường ngân hàng Việt Nam thông qua các thương vụ đầu tư chiến lược, trở thành cổ đông lớn và đối tác chiến lược tại những ngân hàng thương mại lớn như Vietcombank, VietinBank và VPBank.
Năm 2011, Mizuho Bank – một trong những tập đoàn tài chính lớn nhất Nhật Bản – đã chi 567 triệu USD để sở hữu 15% cổ phần của Vietcombank, trở thành cổ đông chiến lược nước ngoài duy nhất của ngân hàng này. Đây được xem là một trong những thương vụ đầu tư nước ngoài lớn nhất vào hệ thống ngân hàng Việt Nam thời điểm đó, đánh dấu bước đi chiến lược của Mizuho nhằm mở rộng ảnh hưởng tại Đông Nam Á.
Mizuho không chỉ duy trì tỷ lệ sở hữu mà còn tái khẳng định cam kết dài hạn khi tiếp tục đầu tư vào năm 2019 với mức giá cao hơn thị trường khoảng 55%.
Từ 347,6 triệu cổ phiếu ban đầu, số lượng cổ phiếu mà Mizuho nắm giữ đã tăng lên 1,253 tỷ cổ phiếu nhờ các đợt chia cổ tức bằng cổ phiếu. Với kế hoạch chia cổ tức tỷ lệ 1.000:495 trong năm 2025, Mizuho tiếp tục là một trong những cổ đông được hưởng lợi lớn từ đà tăng trưởng của Vietcombank.
Từ năm 2013, The Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ (BTMU) – thành viên của Tập đoàn Tài chính Mitsubishi UFJ Financial Group (MUFG) – đã mua 19,73% cổ phần, trở thành cổ đông chiến lược lớn nhất nước ngoài tại VietinBank. Với thương vụ này, VietinBank trở thành ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước có cơ cấu cổ đông mạnh nhất thời điểm đó.
Quan hệ hợp tác chiến lược giữa VietinBank và MUFG không chỉ giới hạn ở lĩnh vực tài chính – ngân hàng, mà còn mở rộng sang các sáng kiến vì cộng đồng, phát triển bền vững và hỗ trợ chuyển đổi xanh.
Gần đây, tại COP28, VietinBank và MUFG đã ký kết biên bản ghi nhớ hướng tới thu xếp khoản vốn lên tới 1 tỷ USD cho các dự án ESG tại Việt Nam. MUFG, với lợi thế về mạng lưới toàn cầu tại hơn 40 thị trường và kinh nghiệm dẫn đầu trong lĩnh vực tài chính bền vững, đã và đang giúp VietinBank xây dựng hệ sinh thái sản phẩm bền vững phù hợp với đặc thù kinh tế trong nước.
Không chỉ dừng lại ở mảng ngân hàng, MUFG còn mở rộng hợp tác sâu hơn khi Mitsubishi UFJ Lease & Finance – đơn vị thành viên – mua lại 49% cổ phần VietinBank Leasing.
Năm 2023, VPBank công bố hoàn tất thương vụ bán 15% cổ phần cho ngân hàng Sumitomo Mitsui Banking Corporation (SMBC), thu về khoảng 1,5 tỷ USD – một trong những thương vụ lớn nhất trong lịch sử M&A ngành ngân hàng Việt Nam.
SMBC – thuộc tập đoàn tài chính Sumitomo Mitsui Financial Group (SMFG) – không phải là cái tên xa lạ, khi trước đó đã sở hữu 49% tại FE Credit, công ty tài chính tiêu dùng trực thuộc VPBank.
Với thương vụ đầu tư này, SMBC trở thành cổ đông chiến lược, đồng hành cùng VPBank trong hành trình tăng vốn và mở rộng quy mô trong 5 năm tới. Chủ tịch VPBank Ngô Chí Dũng khẳng định sự hợp tác là “bước nhảy vọt” về vốn và là nền tảng để ngân hàng hiện thực hóa tham vọng lọt top 3 ngân hàng lớn nhất Việt Nam và top 100 châu Á.
Không chỉ hỗ trợ về tài chính, sự hiện diện của SMBC còn mang lại cơ hội lớn trong việc thu hút khách hàng quốc tế. SMBC Group hiện phục vụ hơn 200.000 doanh nghiệp trên toàn cầu và VPBank kỳ vọng những doanh nghiệp FDI này sẽ trở thành nguồn khách hàng mới khi họ đầu tư, mở rộng hoạt động tại Việt Nam.
Đáng chú ý, đây không phải lần đầu SMBC đầu tư vào hệ thống ngân hàng Việt. Trước đó, ngân hàng này từng là cổ đông chiến lược tại Eximbank, nhưng đã thoái vốn vào năm 2023 để tập trung vào thương vụ lớn hơn với VPBank.
Trong nhóm các nhà đầu tư tài chính Nhật, SBI Holdings là cái tên có mặt từ rất sớm. Từ năm 2010, tập đoàn này đã đầu tư vào TPBank và hiện đang nắm giữ khoảng 20% vốn, trị giá xấp xỉ 300 triệu USD.
Một số cái tên khác cũng có ảnh hưởng đáng kể như Sumitomo Mitsui Trust tại BIDV Sumi Trust, hay Shinsei Bank hiện sở hữu một nửa liên doanh MB Shinsei – công ty tài chính tiêu dùng trực thuộc ngân hàng MB.
Chiếm lĩnh thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam
Bên cạnh các ngân hàng, dòng vốn Nhật Bản cũng len sâu vào lĩnh vực tài chính phi ngân hàng – từ công ty chứng khoán, bảo hiểm đến fintech – thông qua cả đầu tư trực tiếp và mua lại cổ phần chiến lược.
Trong lĩnh vực chứng khoán, Daiwa Securities là một trong những nhà đầu tư nước ngoài đầu tiên rót vốn vào Công ty Chứng khoán SSI từ năm 2008. Dù không công bố giá trị ban đầu, Daiwa vẫn là cổ đông lớn nhất của SSI với tỷ lệ sở hữu 15,44%, tương đương hơn 200 triệu USD theo giá thị trường. Tương tự, một thành viên khác của SBI Holdings đang nắm giữ hơn 24% vốn của Chứng khoán FPTS.
Ở mảng tài chính tiêu dùng, ngoài thương vụ SMBC – FE Credit, còn có Shinsei Bank đầu tư vào HD Saison (thuộc HDBank) và SMBC góp vốn vào MCredit (liên doanh với MB), cho thấy sự quan tâm sâu sắc đến lĩnh vực có biên lợi nhuận cao và dư địa tăng trưởng lớn, với sự bùng nổ của thương mại điện tử và nhu cầu tài chính cá nhân cao tại Việt Nam.
Năm 2015, HDBank và Credit Saison (Nhật Bản) ra mắt Công ty Tài chính TNHH HD SAISON, sau khi chuyển đổi từ HDFinance – công ty tài chính mà HDBank mua lại từ Tập đoàn Société Générale (Pháp). Với tỷ lệ sở hữu 49%, Credit Saison đã cùng HDBank xây dựng HD SAISON thành một trong những công ty tài chính tiêu dùng dẫn đầu về hiệu quả kinh doanh và quản trị rủi ro.
Tương tự, thương vụ Ngân hàng Krungsri – thành viên Tập đoàn MUFG – mua 100% vốn Công ty Tài chính SHBFinance từ SHB cũng ghi nhận mức sinh lời đáng kể cho phía SHB, đồng thời cho thấy quyết tâm của Krungsri trong việc mở rộng hoạt động tài chính tiêu dùng tại Việt Nam.
Tại Công ty Tài chính TNHH MB Shinsei (MS Finance), liên doanh giữa Ngân hàng Quân đội, Shinsei Bank và Công ty Đầu tư Xuân Thành, phía Nhật Bản cũng nắm 49% vốn. Với mô hình hợp tác này, các định chế tài chính Nhật không chỉ mang theo dòng vốn mà còn đóng góp kinh nghiệm vận hành, quản trị rủi ro và phát triển sản phẩm tài chính.
Trong lĩnh vực bảo hiểm, Sumitomo Life đã chi 360 triệu USD để trở thành cổ đông chiến lược của Tập đoàn Bảo Việt – doanh nghiệp bảo hiểm lớn nhất Việt Nam về thị phần.
Lĩnh vực fintech cũng chứng kiến những thương vụ đình đám mang dấu ấn Nhật Bản. Năm 2021, Mizuho cùng các nhà đầu tư quốc tế đã rót 200 triệu USD vào M_Service – chủ sở hữu ví điện tử MoMo. Cùng năm, SoftBank Vision Fund (Nhật Bản) và GIC (Singapore) cũng đầu tư khoảng 200 triệu USD vào VNLIFE – công ty mẹ của ví điện tử VNPAY. Cả hai thương vụ này đều đưa MoMo và VNPAY gia nhập câu lạc bộ “kỳ lân công nghệ” Việt Nam.
Theo Ngân hàng nhà nước, trong bối cảnh quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Nhật Bản tiếp tục được củng cố, cùng cam kết cải thiện môi trường đầu tư từ Chính phủ Việt Nam, làn sóng đầu tư của Nhật Bản vào ngành tài chính – ngân hàng dự báo sẽ còn mở rộng mạnh mẽ.
T.P