Tân Hoa xã đưa tin: Hai nhóm tác chiến tàu sân bay – Liêu Ninh và Sơn Đông đã tiến hành huấn luyện xa bờ vào tháng 6/2025, với quy mô lớn, phối hợp liên binh chủng ở vùng biển trải dài từ Hoàng Hải, Hoa Đông đến Thái Bình Dương.
Giới quan sát quốc tế nhận định: động thái trên cho thấy rõ hơn bước ngoặt chiến lược và phản ánh tham vọng nhất quán của Trung Quốc trong việc tái định hình cán cân quyền lực trên biển. Thông cáo chính thức của Bắc Kinh không trực tiếp nhắc đến Biển Đông, nhưng với logic địa chính trị hiện nay, vùng biển này chính là mục tiêu trọng tâm, được “định vị ngầm” trong toàn bộ bố cục chiến lược.
Diễn tập xa bờ không phải để “khoe cơ bắp” với nước ngoài một cách chung chung, mà nhằm gửi thông điệp rõ ràng đến các bên tranh chấp, đặc biệt là các nước ASEAN có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông: Trung Quốc đã và đang sẵn sàng bảo vệ tuyên bố chủ quyền của mình bằng sức mạnh, kể cả các nhóm tác chiến tàu sân bay thực thụ – biểu tượng tối cao của quyền lực đại dương.
Xét về chiến lược, nếu như cách đây 10 năm, các tàu sân bay của nước này mới chỉ dừng ở mức thử nghiệm và diễn tập biểu dương, thì nay, Liêu Ninh và Sơn Đông đã vận hành trong đội hình tác chiến đa binh chủng, thực hành phối hợp chiến đấu trong môi trường phức hợp với mục tiêu không giấu giếm: mô phỏng các tình huống khống chế và kiểm soát vùng biển, vùng trời – kịch bản phù hợp nhất với các điểm nóng như eo biển Đài Loan hoặc vùng tranh chấp ở Biển Đông.
Về chiến thuật, việc diễn tập xa bờ theo hướng từ Hoa Đông – Thái Bình Dương xuống vùng nam Biển Đông mang ý nghĩa của một mũi giáp công từ vòng ngoài, tạo thế “ép vòng”, chuẩn bị cho khả năng tác chiến trong tình huống xung đột thực tế mà Mỹ từng triển khai trong chiến tranh lạnh. Sao chép mô hình đó, nhưng Trung Quốc làm theo chiều ngược lại: tái định vị Biển Đông thành vùng nội thủ, được bao phủ bởi lớp vỏ hỏa lực từ tàu sân bay, không quân và hệ thống tên lửa phòng thủ biển–trời.
Đáng lo ngại là sự kiện này diễn ra trong bối cảnh Biển Đông đang nổi sóng trở lại. Từ đầu tháng 6/2025, Trung Quốc tăng cường triển khai tàu khảo sát, hải cảnh và tàu dân binh vào vùng đặc quyền kinh tế của Philippines và Việt Nam. Thái độ cứng rắn của Bắc Kinh khiến các cuộc tiếp xúc ngoại giao song phương và trong khuôn khổ ASEAN trở nên bế tắc. Khi đối thoại không tiến triển, thì việc công khai một đợt huấn luyện tàu sân bay quy mô lớn – với ngôn từ mang màu sắc răn đe như “mở rộng phạm vi phòng thủ”, “chiếm ưu thế trên không”, “phản công thực chiến” – chẳng khác nào một lời nhắc rằng Trung Quốc sẵn sàng áp dụng luật của kẻ mạnh nếu đàm phán không đạt được kết quả như mong muốn.
Về tổng thể, đây là một biểu hiện rõ ràng của chiến lược “kết hợp chống tiếp cận với răn đe khu vực” mà Bắc Kinh đang theo đuổi. Không chỉ nhắm đến Mỹ và các cường quốc ngoài khu vực, mà còn hướng tới việc định hình hành vi của các nước nhỏ hơn – những quốc gia thường dựa vào luật pháp quốc tế như UNCLOS hay các cơ chế pháp lý như phán quyết của Tòa Trọng tài 2016. Khi quân đội Trung Quốc tuyên bố có thể duy trì hiện diện xa bờ và tổ chức chiến đấu hiệu quả ở vùng biển xa – họ không chỉ củng cố quyền lực trên thực địa, mà còn tìm cách vô hiệu hóa vai trò ràng buộc của luật pháp quốc tế.
Sự dịch chuyển từ chiến lược “phòng thủ duyên hải” sang “kiểm soát biển sâu” – từ các nhóm tàu hải cảnh đến các cụm tàu sân bay – không chỉ là tiến hóa về quân sự, mà là một thay đổi trong phương thức cưỡng chế chiến lược. Biển Đông, nếu không có phản ứng đủ mạnh từ các nước trong khu vực và cộng đồng quốc tế, rất có thể sẽ bị đẩy từ trạng thái “tranh chấp pháp lý” sang “trạng thái vũ lực mặc định”.
Điều đáng lo ngại là các quốc gia ASEAN hiện nay chưa có một cơ chế phối hợp quân sự hiệu quả để đối phó với sự thay đổi cán cân này. Phần lớn vẫn đang dựa vào hải quân cận duyên, hệ thống phòng thủ ven bờ, và các hiệp định song phương với cường quốc ngoài khu vực. Trong khi đó hải quân Trung Quốc đã vượt khỏi vùng duyên hải, vươn ra đại dương và xây dựng năng lực triển khai xa – điều cho phép họ “đến trước, ở lâu, rút chậm”, và luôn đặt các nước láng giềng vào thế bị động.
Việc Trung Quốc cùng lúc điều động hai nhóm tàu sân bay và diễn tập với nội dung thực chiến là một sự kiện không thể xem nhẹ. Nó phản ánh không chỉ sự trưởng thành về mặt quân sự, mà còn là bước chuyển nguy hiểm trong tư duy chiến lược: coi Biển Đông là vùng ảnh hưởng cứng, không còn là nơi để “đàm phán mềm”. Trong bức tranh đó, Việt Nam và các nước ASEAN cần một cách tiếp cận mới, cứng rắn hơn, thay vì tiếp tục trông chờ vào lời hứa hòa bình từ một đối tác đang dùng tàu sân bay để vẽ lại biên giới chiến lược của khu vực.
T.V