Washington đã chính thức chấm dứt hoạt động của USAID (Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ) xuất phát từ đánh giá rằng tổ chức này hoạt động kém hiệu quả và thất bại trong việc thực hiện sứ mệnh cốt lõi của mình.
Tuyên bố nêu trên được Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đưa ra hôm 1/7. Vậy là sau bốn tháng cảnh báo và “cắt giảm từng phần”, USAID chính thức tan vỡ. Trước đó, hôm 11/3, ông Rubio đã tuyên bố, Bộ Ngoại giao sẽ hủy bỏ 80% chương trình viện trợ của USAID (5.200 trên 6.200 chương trình).
Dự lệnh ngắn, động lệnh bất ngờ
Thời Tổng thống Donald Trump là thế. Từ dự lệnh đến động lệnh rất chóng vánh, khiến cho người nhận lệnh xoay sở không kịp. Ở góc độ chính sách, có thể suy luận rằng, ông Trump muốn tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả các hoạt động viện trợ quốc tế bằng cách loại bỏ những tổ chức không đáp ứng được mục tiêu và kỳ vọng. Ngoài ra, có thể nó phản ánh xu hướng chuyển hướng tập trung vào các chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia, hoặc thậm chí là một sự thay đổi trong chiến lược viện trợ dựa trên các ưu tiên mới của chính quyền hiện tại.
Không hiểu Nhà Trắng có tính đến những phản hồi từ việc xóa sổ USAID? Tức là, sự kiện này có tác động như thế nào đến kinh tế và an ninh của Mỹ? Theo các nhà phân tích, dù có “yêu quý” Tổng thống đương nhiệm đến thế nào cũng nhận thấy rằng, việc chính phủ Mỹ tuyên bố chấm dứt hoạt động của USAID có thể có những tác động lớn cả về kinh tế và an ninh của quốc gia này. Cố nhiên nó còn tùy thuộc vào cách thức thực thi và các phản ứng từ các đối tác quốc tế, cũng như từ các tổ chức trong nước.
Về tác động đến kinh tế. Đầu tiên là chuyển hướng ngân sách viện trợ. Việc loại bỏ một cơ quan lớn như USAID có thể dẫn tới việc tái phân bổ ngân sách của chính phủ Mỹ. Các khoản tài trợ cho các dự án phát triển, nhân đạo, hoặc hỗ trợ các quốc gia nghèo sẽ bị ảnh hưởng, gây biến động trong các ngành liên quan như xây dựng, công nghiệp, và dịch vụ quốc tế.
Tiếp đến là ảnh hưởng các doanh nghiệp liên quan. Nhiều doanh nghiệp Mỹ hợp tác hoặc hưởng lợi từ các hợp đồng liên quan đến các dự án viện trợ sẽ điêu đứng. Việc cắt giảm hoặc chấm dứt các hoạt động có thể gây thiệt hại cho các doanh nghiệp này, đặc biệt các công ty hoạt động trong lĩnh vực liên quan hợp tác quốc tế.
Không những thế nó sẽ làm biến mất nguồn lực cho phát triển kinh tế các quốc gia yếu kém. Từ lâu USAID là một trong những nguồn viện trợ quan trọng giúp các quốc gia nghèo phát triển hạ tầng, nâng cao năng lực kinh tế, và thúc đẩy ổn định kinh tế. Mất đi nguồn hỗ trợ này có thể làm chậm phát triển kinh tế của các đối tác, qua đó gián tiếp tác động đến thương mại và dòng vốn của Mỹ.
Về những tác động đến an ninh. USAID giúp nhiều quốc gia duy trì ổn định chính trị, phát triển kinh tế và giảm nghèo – những yếu tố giúp kiểm soát các mối đe dọa an ninh toàn cầu như khủng bố, xung đột vũ trang. Việc giảm hoặc chấm dứt viện trợ có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề bất ổn, dẫn tới các rủi ro đối với an ninh của Mỹ.
Khi USAID bị loại bỏ, Mỹ có thể phải thay đổi các hình thức hỗ trợ và can thiệp quốc tế, dẫn đến các rủi ro trong việc duy trì ảnh hưởng toàn cầu. Trong bối cảnh cạnh tranh với các cường quốc khác như Trung Quốc hoặc Nga, việc thay đổi chính sách viện trợ có thể ảnh hưởng đến vị thế và quyền ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới.
Cuối cùng là nguy cơ mất đi các mối quan hệ hợp tác chiến lược. USAID là cầu nối giúp Mỹ duy trì các mối quan hệ chiến lược lâu dài với nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế. Việc chấm dứt hoạt động có thể làm giảm uy tín và ảnh hưởng của Mỹ, gây khó khăn trong việc xây dựng liên minh, đối tác chiến lược.
Nhìn tổng thể, quyết định chấm dứt hoạt động của USAID có thể dẫn đến các tác động tích cực hoặc tiêu cực tùy thuộc vào cách quản lý và điều chỉnh chính sách mới của chính phủ Mỹ. Nếu được thực hiện cẩn thận, có thể hướng tới tối ưu hóa hiệu quả ngân sách và mục tiêu chiến lược; nhưng nếu không, nó có thể làm giảm ảnh hưởng, gây mất ổn định và làm chệch hướng các lợi ích quốc gia của Mỹ trong dài hạn.
“Người khổng lồ” ra đi
Khi hay tin động trời này, dư luận Mỹ có phần choáng váng. Cựu Tổng thống Obama đã phản đối quyết định của chính phủ Mỹ chấm dứt hoạt động của USAID. Điều đó thể hiện quan điểm của ông về vai trò và tầm quan trọng của tổ chức này trong chính sách đối ngoại của Mỹ.
Trong quá khứ, cựu Tổng thống Barack Obama luôn nhấn mạnh vai trò của viện trợ quốc tế và các hoạt động phát triển như một phần của chiến lược xây dựng ảnh hưởng, duy trì ổn định và thúc đẩy phát triển toàn cầu. Ông thường ca ngợi các tổ chức như USAID là phần quan trọng giúp Mỹ thực hiện các mục tiêu này một cách hiệu quả và nhân đạo. Ông cho rằng, USAID là một công cụ quan trọng trong chiến lược đối ngoại của Mỹ, giúp xây dựng các mối quan hệ hợp tác chiến lược, tác động tích cực đến các cộng đồng nghèo, và thúc đẩy ổn định quốc tế. Việc loại bỏ tổ chức này sớm hay muộn sẽ dẫn đến làm giảm khả năng Mỹ duy trì ảnh hưởng toàn cầu, đồng thời làm chệch hướng các mục tiêu nhân đạo và phát triển mà Mỹ đã theo đuổi trong nhiều thập niên. Cựu Tổng thống Obama có lời “khuyên muộn” với ông Trump: Cần có các chính sách dựa trên đánh giá khách quan và dài hạn, chứ không phải là các quyết định cảm tính hoặc mang tính cách mạng ngắn hạn.
Trong bối cảnh hiện tại, phản ứng của ông Obama cũng như những ý kiến khác phản ánh một quan điểm thân thiện với chính sách viện trợ nước ngoài và coi đó là một phần thiết yếu của chiến lược đối ngoại tích cực của Mỹ. Việc phản đối cũng thể hiện mối lo ngại về ảnh hưởng lâu dài của quyết định này đối với uy tín, vị thế của Mỹ trên trường quốc tế cũng như khả năng giải quyết các vấn đề toàn cầu như nghèo đói, bệnh tật, môi trường, và an ninh.
Dưới góc nhìn trung lập, một số học giả cho rằng, quyết định giải thể USAID sẽ gây ra những tranh cãi về các lợi ích và rủi ro. Họ lo ngại về những ảnh hưởng tiêu cực dài hạn đối với quyền lợi quốc gia của Mỹ.
Còn nhà tỷ phú đương kim Tổng thống Mỹ thì cười rất tươi. Ông luôn nói rằng hãy nghĩ đến câu: “Nước Mỹ trên hết” (America First) thì sẽ hóa giải được mọi điều. Hãy ưu tiên lợi ích của nước Mỹ trước tiên. Nhiều chương trình viện trợ nước ngoài, trong đó có do USAID điều phối, rất tốn kém và không mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân Mỹ. Ông tuyên bố mô hình của USAID là một “phương thức can dự thất bại”.
Vậy thì “nuôi” người khổng lồ này mãi để làm gì?
H.Đ