- Tác chiến Drone – mối đe dọa mới tại Biển Đông
Cuối tháng 3/2025, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tuyên bố sẽ triển khai các hệ thống vũ khí tiên tiến như tên lửa chống hạm NMESIS và thiết bị không người lái trong cuộc tập trận Balikatan tại Philippines. Ngay sau đó, Mỹ đã thực hiện một cuộc tập trận sử dụng vũ khí vi sóng tiên tiến (HPM) nhằm vô hiệu hóa các đội drone hoạt động theo bầy đàn trong khuôn khổ tập trận phòng thủ chung Balikatan 2025. Ngày 28/4/2025, hai hệ thống chống drone hiện đại là Hệ thống bảo vệ hỏa lực tích hợp bằng vi sóng công suất cao (IFPC-HPM) và Hệ thống đánh bại tích hợp mục tiêu cố định – máy bay không người lái bay thấp, chậm, nhỏ (FS-LIDS) đã được thử nghiệm tại trạm hải quân Zambales, gần khu vực tranh chấp giữa Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á.
Các chuyên gia nhận định rằng kết quả tập trận này cho thấy sự xuất hiện của drone đã làm thay đổi diện mạo các mối đe dọa an ninh ở châu Á. Đại úy Lục quân Mỹ Bray McCollum nhấn mạnh rằng thử nghiệm đã chứng minh khả năng đánh bại drone trong điều kiện khí hậu nhiệt đới nhờ các hiệu ứng đa tầng lớp. Việc các hệ thống này hoạt động tốt trong môi trường nhiệt đới như Philippines là minh chứng cho khả năng đối phó hiệu quả với các mối đe dọa từ drone.
Hệ thống IFPC-HPM sử dụng năng lượng vi sóng tập trung để vô hiệu hóa thiết bị điện tử của nhiều drone cùng lúc, còn FS-LIDS hỗ trợ phát hiện, theo dõi và phá vỡ các hệ thống máy bay không người lái nhỏ. Hai hệ thống phối hợp vận hành nhằm đảm bảo nhận dạng chính xác và vô hiệu hóa các mối đe dọa từ drone, đánh dấu lần đầu tiên IFPC-HPM được triển khai ở Đông Nam Á.
- Sự nguy hiểm của Drone và dự báo vai trò của tác chiến Drone tại Biển Đông
Trong chiến tranh Nga–Ukraine, drone đã trở thành yếu tố thay đổi cục diện chiến trường, không chỉ giới hạn ở máy bay trinh sát mà còn gồm cả drone tấn công cảm tử, drone vũ trang hạng nặng và drone dân dụng cải tiến cho mục đích quân sự. Đặc biệt, đối đầu giữa các hệ thống drone và thiết bị chống drone đã trở thành điểm nổi bật. Ngày 01/6/2025, Ukraine sử dụng drone tấn công đồng loạt bốn sân bay của Nga, gây thiệt hại lớn với 41 máy bay bị vô hiệu hóa, tổng thiệt hại lên đến 7 tỷ USD. Sự kiện này chứng minh rằng drone không còn là công nghệ phụ trợ mà đã trở thành trung tâm của chiến tranh hiện đại, định hình lại chiến thuật, học thuyết quân sự và tự động hóa điều khiển chiến trường tương lai.
Các chuyên gia nhận định drone sẽ có vai trò quan trọng nếu xung đột xảy ra ở Biển Đông. Cuộc tập trận drone tại Zambales diễn ra trong bối cảnh nghi ngờ Trung Quốc triển khai drone gần các vùng tranh chấp, trong đó Bắc Kinh dự kiến tận dụng các loại drone giá rẻ, khó kiểm soát và ẩn danh. Abdul Rahman Yaacob (Viện Nghiên cứu Lowy) cho rằng drone sẽ được sử dụng để giám sát, tấn công phòng không và các cơ sở trọng yếu của Mỹ hoặc Philippines, tương tự như Ukraine từng làm với Nga và phiến quân Houthi tại Biển Đỏ.
Ông Sherwin Ona (Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan) nhận định drone là mối đe dọa khó kiểm soát với không phận Philippines, có thể bị chặn bởi hệ thống vi sóng. Ông đề xuất tăng cường phát hiện và trang bị các hệ thống phòng thủ tiết kiệm chi phí như tên lửa dẫn đường và pháo phòng không.
Phó giáo sư Arnaud Leveau cho rằng trong khủng hoảng khu vực, bầy drone có thể vượt qua hệ thống phát hiện mà không cần đối đầu trực tiếp. Việc Mỹ và Philippines thử nghiệm hệ thống chung là bước tiến kỹ thuật và tín hiệu chính trị, phản ánh các mối đe dọa trên không trong tương lai sẽ “nhỏ, tự động và khó xác định danh tính”. - Giải pháp phòng thủ trước mối đe dọa từ Drone – các thách thức và cơ hội.
Hiện nay, Trung Quốc đang tập trung phát triển drone cả trên không, trên biển và dưới nước, kể cả drone lặn biển, nhờ công nghệ cao và khả năng sản xuất lớn. Số lượng tàu chiến Trung Quốc hiện đã vượt Mỹ, dẫn đầu thế giới, và việc sở hữu hệ thống drone bầy đàn sẽ tạo ra mối đe dọa lớn đối với các nước láng giềng.
Để đối phó với mối đe dọa từ drone, chuyên gia Chris Kremidas-Courtney (Trung tâm Chính sách châu Âu, Brussels) nhấn mạnh vai trò của vũ khí năng lượng định hướng (DEW) trong phòng thủ trước drone hiện đại, đã và đang được tích hợp vào hệ thống phòng không như một giải pháp tiết kiệm chi phí thay thế tên lửa đánh chặn. Ông Courtney cho rằng sử dụng tên lửa Patriot trị giá hơn 3 triệu USD để tiêu diệt drone rẻ là không hợp lý, trong khi một lần bắn DEW chỉ tốn khoảng 1 USD. Giải pháp này giúp cân bằng chi phí, hạn chế các cuộc tấn công quy mô lớn, duy trì hiệu quả chiến đấu và tránh cạn kiệt kho đạn dược.
Phó giáo sư Arnaud Leveau nhận định Philippines, với năng lực quân sự yếu và phạm vi radar hạn chế, đối mặt với thách thức lớn trong việc chống lại drone trên vùng biển rộng lớn. Tuy nhiên, chuyên gia Abdul Rahman Yaacob cho rằng Philippines có thể tận dụng drone tiết kiệm chi phí để tăng khả năng răn đe, thực hiện nhiệm vụ trinh sát, đặc biệt khi nước này đang vận hành nhiều loại drone như ScanEagle. Cuộc tập trận chung với Mỹ là cơ hội để Philippines kiểm tra và cải thiện khả năng đối phó với chiến thuật bầy đàn drone của Trung Quốc.
Đối với Mỹ, việc thử nghiệm hệ thống chống drone tại tập trận Balikatan 2025 thể hiện nhận thức rõ ràng về nguy cơ tấn công từ drone, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của Philippines trong chiến lược ngăn chặn Trung Quốc và tăng cường ứng phó các mối đe dọa không người lái ở Biển Đông.
Bên cạnh đó, bản thân các phương tiện như drone cũng mở ra cơ hội cho các quốc gia nhỏ đối phó với các cường quốc nếu làm chủ công nghệ hiện đại. Minh chứng là, Ukraine đã mở rộng không gian tác chiến bằng drone biển (USV), tấn công Hạm đội Biển Đen của Nga tại Crimea, buộc Nga phải thay đổi chiến thuật phòng thủ, thậm chí rút tàu khỏi Sevastopol. Đây là ví dụ điển hình cho hình thái chiến tranh phi đối xứng, nơi quốc gia yếu hơn có thể gây thiệt hại lớn cho đối thủ bằng công nghệ linh hoạt và chi phí thấp. - Kết luận
Trong kịch bản xảy ra xung đột quân sự tại Biển Đông, các thiết bị không người lái trên không, mặt biển và dưới nước sẽ đóng vai trò trọng yếu nhằm. Vì vậy, các quốc gia ven Biển Đông cần nhanh chóng nắm bắt công nghệ drone, không chỉ phát triển hệ thống drone của riêng mình mà còn cần xây dựng các biện pháp phòng thủ hiệu quả trước nguy cơ bị tấn công từ drone, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc đang tăng cường nghiên cứu và phát triển lĩnh vực này.