Cho rằng
yêu sách vùng nước lịch sử trong "đường lưỡi bò" của học giả Trung
Quốc hiểu khác với Công ước Luật Biển, Giáo sư Stein Tønnesson, Viện nghiên cứu
hòa bình quốc tế (Na Uy) đề nghị cần minh bạch chính sách và luật pháp ở khu
vực Biển Đông.
Theo
khuyến nghị của Giáo sư Stein Tønnesson, để đạt được giải pháp bền vững vấn đề
Biển Đông thì các bên cần xem trọng công cụ pháp lý. Đồng quan điểm với học giả
Na Uy, tại hội thảo Biển Đông diễn ra ngày 12/11, nhiều diễn giả quốc tế đã đề
xuất giải pháp xây dựng nền hòa bình, an ninh tại Biển Đông thông qua việc minh
bạch chính sách, hợp tác kinh tế và đối thoại.
Học
giả Ian Storey (Singapore) cho rằng: "Trung Quốc cần làm rõ bản chất đường
đứt khúc 9 đoạn, Asean và Trung quốc cần thẳng thắn trao đổi về Biển Đông trong
khuôn khổ ARF (diễn đàn an ninh khu vực) và đối thoại Asean – Trung Quốc".
Ông đề xuất một số biện pháp xây dựng lòng tin trong khuôn khổ DOC (Tuyên bố về
ứng xử của các bên ở Biển Đông). Theo đó, các nước phải thông báo trước về các
cuộc tập trận, thiết lập đường dây nóng trong khu vực, đàm phán Hiệp định tránh
va chạm ở Biển Đông (INCSEA), hợp tác khu vực bảo vệ môi trường và nghề cá,
tuần tra chung chống cướp biển, chống khủng bố và tìm kiếm cứu nạn ngư dân.
Trong
khi đó, Đại sứ Rodolfo Severino (Philippines, Nguyên tổng thư ký Asean) cho
rằng vấn về chủ quyền Biển Đông sẽ khó giải quyết trong một hai thế hệ tới do
nhiều tranh chấp liên quan đến nhiều bên. Quan trọng hơn, tất cả các bên đều
xem Biển Đông là lợi ích căn bản không thể thỏa hiệp. Nhưng điều đó không có
nghĩa là xung đột ở Biển Đông không thể tránh được.
Theo
ông Severino, các bên có thể hợp tác giảm rủi ro và bất đồng bằng cách tuân thủ
tốt hơn công ước luật biển 1982; cụ thể hóa DOC (Tuyên bố về ứng xử của các bên
ở Biển Đông) như làm rõ thế nào là kiềm chế, bổ sung các điều khoản về đánh cá,
bảo vệ môi trường… Về đường đứt khúc 9 đoạn, ông Severino cho rằng không phải
chỉ riêng Trung Quốc mà Đài loan cũng nên có giải thích, vì Đài Loan đưa ra
đường này lần đầu tiên năm 1947.
Trao
đổi với VnExpress.net bên lề hội thảo Biển Đông lần II bằng góc nhìn
của nhà kinh tế học, Nhà nghiên cứu Vladimia Mazyrin, Viện Viễn Đông thuộc Viện
Hàn lâm Nga cho biết: "Bên cạnh việc đối
thoại, các nước cần tính đến bắt tay nhau cùng hợp tác kinh tế và xem đây là
tiền đề xây dựng nền hòa bình, an ninh trên Biển Đông".
Theo
ông Mazyrin, hợp tác kinh tế sẽ giúp cho các quốc gia khu vực Biển Đông có sự
gắn kết về quyền lợi thực tế. Chẳng hạn như, các nước có thể áp dụng khu mậu
dịch tự do trên Biển Đông hoặc cùng khai thác dầu, khí tự nhiên… "Dù cần
nhiều thời gian để thực hiện nhưng các nước có thể tính đến việc xây dựng khu
mậu dịch tự do Asean cộng một, cộng sáu thậm chí nhiều hơn. Asean cộng này có
thể hợp tác kinh tế với Trung Quốc để gìn giữ hòa bình, an ninh trên Biển
Đông", nhà nghiên cứu Nga đề xuất.
Tương
tự, Nghiên cứu viên cao cấp Viện nghiên cứu biển Malaysia, Nazery Khalid nhấn
mạnh: "Thúc đẩy hợp tác kinh tế giữa các nước Asean và Trung Quốc có thể
là chìa khóa để gìn giữ hòa bình, an ninh và phát triển khu vực Biển Đông trong
thời gian tới".
Theo
ông Nazery Khalid, sự gắn bó về lợi ích kinh tế cùng với chiến lược đối thoại
bền bỉ được xem là giải pháp tốt nhất cho vấn đề Biển Đông trong tương lai. Ông
cũng cho rằng, việc giải quyết các xung đột bằng vũ lực không chỉ mang lại tổn
thất cho một nước mà còn ảnh hưởng xấu đến lợi ích của cả khu vực Biển Đông.
Nghiên
cứu viên cao cấp Ramses Amer đến từ Trung tâm nghiên cứu châu Á Thái Bình Dương
(Thụy Điển) đưa ra lời khuyên, các nước cần tăng cường sử dụng các cơ chế của
khu vực, nhất là cơ chế ASEAN để kiểm soát xung đột. Trong đó, vai trò của
Trung Quốc là then chốt và không nên giải quyết vấn đề bằng cách kiện ra tòa án
quốc tế. Bởi lẽ, đưa nhau ra tòa án quốc tế không có lợi cho bên nào vì rất tốn
kém tiền bạc; mất hòa khí nếu có người thắng kẻ thua; đồng thời cũng mất thời
gian không cần thiết.
Đến
từ Đại học Malaysia, học giả Ba Hamzah nhận định, quan hệ Trung Quốc – Asean
không chỉ có vấn đề Biển Đông mà trải rộng trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, thương
mại, văn hóa… "Không có lý do gì biện minh cho việc sử dụng vũ lực để giải
quyết vấn đề chủ quyền ở Biển Đông của bất cứ nước nào trong và ngoài khu
vực", Hamzah khẳng định.
Trong
các phiên thảo luận, nhiều ý kiến kêu gọi Trung quốc làm rõ bản chất đường đứt
khúc 9 đoạn, làm rõ việc xem Biển Đông là lợi ích cốt lõi, kêu gọi Asean và
Trung Quốc sớm tiến tới đàm phán về một bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông.
Phát biểu đánh giá kết quả hai ngày Hội thảo, ông Stein Tønnesson nhấn mạnh:
"Cách ứng xử của Trung Quốc có tác động quyết định tới khả năng hợp tác
trong khu vực nhằm kiểm soát và bảo đảm hòa bình và ổn đinh chung".
Các
học giả đã đưa ra nhiều kiến nghị về biện pháp kiểm soát tình hình, phòng ngừa
xung đột để hướng tới giải pháp cho các tranh chấp về chủ quyền ở khu vực. Theo
đó, những nước liên quan đến Biển Đông cần tăng cường kiềm chế, minh bạch chính
sách của mình, nhất là chính sách quốc phòng. Đặc biệt, các nước cần tăng cường
sử dụng các cơ chế hợp tác khu vực, nhất là quy tắc DOC, trước hết cần hướng
tới các hoạt động hợp tác chung của khu vực trong các lĩnh vực ít nhạy cảm hơn
như bảo tồn môi trường, bảo vệ nguồn cá, cứu hộ cứu nạn.
Kết thúc hội thảo, Giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam, Dương Văn Quảng nhấn
mạnh: "Đối thoại về vấn đề Biển Đông là cần thiết nhưng chưa đủ. Sự minh
bạch trong quan điểm, minh bạch trong chính sách cùng với thiện chí là điều
kiện tiên quyết cho quá trình tìm kiếm giải pháp lâu dài cho vùng biển
này".
Ông Quảng cho hay, dù còn nhiều ý kiến không thống
nhất, nhưng có một thực tế ai cũng công nhận là Biển Đông đóng vai trò quan
trọng đối với thương mại quốc tế và là lợi ích chung không chỉ với các quốc gia
trong Biển Đông mà cho cả thế giới.