The Diplomat ngày 30/7 cho biết, việc cuối năm 2013 Trung Quốc đơn phương áp đặt vùng nhận diện phòng không (ADIZ) ở Hoa Đông đã vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ Hoa Kỳ và Nhật Bản. Mỹ đã lập tức điều 2 máy bay ném bom B-52 bay qua Hoa Đông và Nhật Bản yêu cầu các phi công dân sự không được xin phép Trung Quốc khi bay qua không phận quốc tế ở Hoa Đông.
Tất nhiên quy định về ADIZ mà Trung Quốc đơn phương áp đặt không thể làm tổn thương lập tức lợi ích của ngành hàng không Nhật Bản hay Hoa Kỳ, nhưng với các nước nhỏ sẽ bị tổn hại lợi ích như trong hầu hết các vấn đề quốc tế, nước nhỏ và yếu hơn dễ bị thiệt thòi. Tuần này Air Transport World đã cung cấp một ví dụ về chuyện đó.
Chuyến bay số hiệu QV916 của hãng hàng không quốc gia Lào (Lao Airlines), một chiếc Airbus A320 khi bay từ sân bay quốc tế Gimehae của Hàn Quốc trở về Lào qua biển Hoa Đông đã bị cơ quan điều khiển không lưu Trung Quốc yêu cầu quay lại nơi xuất phát. Từ năm ngoái chính quyền Trung Quốc đã bắt đầu yêu cầu các chuyến bay hàng không dân dụng khi qua ADIZ Hoa Đông phải báo cáo, xin phép nước này bằng kế hoạch trước.
Vụ chặn máy bay Lào QV916 là trường hợp đầu tiên một chuyến bay thương mại bị Trung Quốc buộc quay lại nơi xuất phát do “không tuân thủ yêu cầu của cơ quan kiểm soát không lưu” nước này, nhưng trước đó ít nhất 55 hãng hàng không trên toàn thế giới đã đăng ký tuân thủ các điều khoản của ADIZ mà Trung Quốc áp đặt ở Hoa Đông.
 |
| Đường bay của máy bay Lào và chỗ bị Trung Quốc chặn buộc phải quay lại nơi xuất phát. Ảnh: The Diplomat. |
Chính phủ Lào đã không phản ứng công khai về sự cố này và cũng sẽ không làm như vậy vì họ ngại mạo hiểm đến mối quan hệ tích cực và gia tăng quan hệ kinh tế với Trung Quốc. Tuy nhiên ASEAN nên tận dụng các cơ hội để nhấn mạnh sự ủng hộ của mình về tự do hàng không, tự do hàng hải ở các vùng biển, vùng trời quốc tế.
Năm ngoái trong một tuyên bố chung với Nhật Bản, ASEAN đã thừa nhận cam kết ủng hộ tự do hàng không, hàng hải của các chuyến bay hàng không dân dụng phù hợp với các nguyên tắc được thừa nhận của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) cũng như các quy định của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO).
Đầu năm ngoái Hoa Kỳ và Nhật Bản cũng có công hàm gửi ICAO yêu cầu phủ nhận ADIZ Trung Quốc đơn phương áp đặt ở Hoa Đông. Đối với Trung Quốc, áp đặt ADIZ là một cách tạo ra sự kiện trên không nhằm củng cố yêu sách chủ quyền trên một không phận tranh chấp. Quan trọng hơn, ADIZ là một công cụ “thông minh” vì nó hiện không bị hạn chế bởi bất kỳ điều luật quốc tế cụ thể nào.
Tuy nhiên đến trước tháng 10/2013 khi Trung Quốc đơn phương áp đặt ADIZ ở Hoa Đông, thông lệ quốc tế chưa từng thiết lập ADIZ ở những khu vực tranh chấp. Hành động này của Trung Quốc như là một cuộc “đảo chính” cho các tuyên bố chủ quyền nước này theo đuổi ở Hoa Đông.
Nếu vụ máy bay Lào QV916 bị Trung Quốc ngăn chặn trên không phận quốc tế không được quan tâm và xử lý thỏa đáng, nó sẽ giúp Trung Quốc đạt được cả 2 mục đích khi áp đặt ADIZ ở Hoa Đông. Phản đối ADIZ Hoa Đông từ Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, ASEAN sẽ mất đi hiệu lực nếu trong thực tế Trung Quốc vẫn tiếp tục thực thi các điều khoản họ áp đặt và các phi công dân sự bắt đầu tuân thủ.