Mỗi khi bước vào thời điểm cận Tết Nguyên đán và chính vụ thu hoạch dưa hấu, tình trạng ùn tắc dưa hấu tại cửa khẩu Tân Thanh lại khiến nhiều doanh nghiệp và nông dân lo lắng.
Năm nay, để hạn chế tình trạng ùn tắc này, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc Bộ phải phối hợp chặt chẽ với các địa phuơng, Hiệp hội rau quả Việt Nam và các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu dưa hấu… để cân đối cung cầu.
Trung Quốc vẫn là thị trường dưa hấu lớn nhất của Việt Nam
Tại Hội nghị “Bàn các giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ dưa hấu mùa vụ 2015 – 2016” vừa được Bộ Công Thương tổ chức chiều 28/12, bà Dương Phương Thảo, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, dưa hấu là loại nông sản ngắn ngày, dễ chuyển đổi diện tích, nên thường được đưa vào trồng tăng vụ xen kẽ với các loại nông sản khác. Do đó không xây dựng được quy hoạch vùng trồng, sản lượng dưa hấu thường không ổn định.
Cũng theo bà Thảo, thời vụ trồng và thu hoạch dưa hấu trên cả nước chia là 3 vụ Đông – Xuân, Xuân – Hè và Thu – Đông. Sản lượng hàng năm khoảng 1,5 triệu tấn chủ yếu tập trung ở Đồng bằng Sông Cửu Long. Tổng sản lượng dự kiến mùa vụ 2015 – 2016 không biến động nhiều so với mùa vụ 2014 – 2015, đạt khoảng 1,5 triệu tấn, trong đó sản lượng vụ Đông – Xuân ước khoảng 550 nghìn tấn.
Bà Thảo cũng cho biết, hiện nay, dưa hấu được tiêu thụ tại thị trường trong nước chiếm khoảng 80% tổng sản lượng của cả nước, còn lại xuất khẩu chiếm khoảng 20%. Thị trường xuất khẩu chủ yếu là các nước có chung đường biên giới như Trung Quốc, Lào, Campuchia…Trong đó, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc chiếm khoảng 85 – 90% tổng lượng xuất khẩu, chủ yếu qua cửa khẩu Tân Thanh, Lạng Sơn. Hoạt động xuất khẩu dưa hấu chủ yếu diễn ra vào thời điểm cận Tết Nguyên đán, và chính vụ thu hoạch từ giữa tháng 3 và đến trung tuần tháng 4 hàng năm.
Mặc dù Việt Nam hiện là đối tác xuất khẩu dưa hấu lớn nhất của Trung Quốc, nhưng theo Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, gần đây nhiều thương nhân Trung Quốc đã có xu hướng sang Lào, Campuchia thuê hàng trăm ha để trồng dưa hấu và xuất khẩu ngược lại để tiêu thụ trong nước. Động thái này được dự báo sẽ tác động xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam.
Cần phối hợp chặt chẽ với địa phuơng để điều tiết tránh ùn tắc
Trong nhiều năm qua, khi vào thời điểm cận Tết Nguyên đán và chính vụ thu hoạch dưa hấu vụ Đông-Xuân, Xuân Hè, để tiêu thụ và xuất khẩu, dưa hấu xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc thường bị ùn tắc ở cửa khẩu Tân Thanh, gây thiệt hại cho doanh nghiệp và nông dân, cũng như gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Nguyên nhân khách quan là do nhu cầu tiêu thụ dưa hấu của cư dân biên giới Việt Nam – Trung Quốc thường tăng đột biến mỗi khi vào thời diểm Tết Nguyên đán hoặc vào thời điểm bắt đầu chính vụ thu hoạch.
Bên cạnh đó, do điều kiện cơ sở hạ tầng như đường xá, bến bãi, kho chứa… từ tuyến đường dẫn từ thành phố Lạng Sơn đến khu vực cửa khẩu Tân Thanh, cũng như tại khu vực cặp cửa khẩu Tân Thanh-Pò Chài còn nhiều hạn chế, dẫn đến năng lực tiếp nhận và giải phóng hàng hóa chỉ đáp ứng được tối đa khoảng 300 xe/ngày.
Đáng chú ý, tập quán buôn bán giữa doanh nghiệp Việt Nam và Trung Quốc chủ yếu theo đường tiểu ngạch, buôn bán tự phát, không có hợp đồng ký trước, mà doanh nghiệp Việt Nam thường làm thủ tục đưa sang biên giới rồi mới tìm đối tác để bán hàng, do đó không chủ động được quá trình tiêu thụ, bị ép giá.
Trước tình trạng này, để giải quyết ùn tắc, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, trước mắt, khi Tết Nguyên đán Bính Thân và thời điểm thu hoạch dưa hấu vụ Đông – Xuân, Xuân – Hè niên vụ 2015 – 2016 sắp đến, các đơn vị trực thuộc Bộ cần phối hợp chặt chẽ với các địa phuơng, Hiệp hội rau quả Việt Nam và các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu dưa hấu. Cùng với đó, thiết lập cơ chế phối hợp thông tin chặt chẽ, hiệu quả giữa các Bộ, ngành và các địa phương trong việc cập nhật thông tin về sản lượng, tiến độ thu hoạch và số lượng dưa hấu dự kiến đưa lên biên giới.
Cũng theo Thứ trưởng Trần Tuấn Anh, các cơ quan liên quan cần kéo dài thời gian làm việc tại Phòng xuất nhập khẩu Khu vực Lạng Sơn, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho thương nhân xuất khẩu trong việc cấp Giấy chứng nhận xuất xứ. Cải tiến quy trình nghiệp vụ, rút ngắn tối đa thời gian thông quan, hỗ trợ doanh nghiệp giải phóng hàng, ưu tiên thông quan trước đối với dưa hấu so với các mặt hàng khác.
Thứ trưởng Trần Tuấn Anh cũng cho rằng, để có thể giảm tải tình trạng ùn tắc dưa hấu khi vào mùa vụ, cần tổ chức kết nối cung cầu tiêu thụ dưa hấu trong nước trên tinh thần hưởng ứng cuộc vận động “Người Việt Nam dùng hàng Việt Nam” theo nhiều hình thức linh hoạt, phù hợp. Đặc biệt, tích cực tìm kiếm thị trường, đối tác tiêu thụ nông sản, để đón đầu sớm trước khi vào chính vụ.