Vấn đề chính đặt ra hiện nay là bao giờ thì hoạt động tuần tra chung của hải quân Philippines với Việt Nam có thể khởi động.
Reuters ngày 13/4 dẫn lời một quan chức quân sự cấp cao giấu tên cho biết, Việt Nam và Philippines đang thảo luận về khả năng diễn tập quân sự và tuần tra hải quân chung trên Biển Đông. Đây là những thảo luận ban đầu và có thể mất thời gian để cụ thể hóa.
Thông tin được đưa ra khi Bộ Quốc phòng hai nước đang tổ chức đối thoại song phương cấp Thứ trưởng về chính sách quốc phòng hai nước lần đầu tiên tại Hà Nội. Hai nước đã tăng cường quan hệ trước sự tích tụ quân sự và leo thang quân sự hóa bất hợp pháp của Trung Quốc ở Trường Sa (Khánh Hòa, Việt Nam).
Việt Nam và Philippines đã nhất trí nâng quan hệ song phương lên đối tác chiến lược vào tháng 11 năm ngoái trong bối cảnh Trung Quốc mở rộng sự hiện diện bất hợp pháp và khả năng quân sự trên tuyến hàng hải chiến lược ở Biển Đông và triển khai trái phép vũ khí, khí tài ra Hoàng Sa (Đà Nẵng, Việt Nam) cũng như Trường Sa.
Reuters cho rằng động thái này là một bước đi “táo bạo” bởi ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc trong khu vực đã khiến một số nước không muốn chung sức chống lại các hành động bành trướng, vi phạm luật pháp quốc tế ở Biển Đông.
Biển Đông sẽ nằm trong nội dung thảo luận giữa Bộ Quốc phòng hai nước, bao gồm các hoạt động thăm viếng lẫn nhau, chia sẻ thông tin hậu cần quân sự, công nghệ quốc phòng. Hôm Thứ Hai, Ngoại trưởng Philippines Jose Rene Almendras là quan chức nước ngoài đầu tiên hội kiến với tân Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Reuters lưu ý.
Prashanth Parameswaran, Biên tập viên The Diplomat ngày 14/4 đánh giá, bản thân hoạt động đối thoại quốc phòng song phương Việt Nam – Philippines và đề xuất tuần tra, tập trận chung không có gì lạ. Nó là kết quả của mối quan hệ song phương đang phát triển giữa hai nước.
Vấn đề chính đặt ra hiện nay là bao giờ thì hoạt động tuần tra chung của hải quân Philippines với Việt Nam có thể khởi động, đặc biệt là trong bối cảnh Trung Quốc ngày một leo thang hung hãn, trong khi phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực PCA sắp đến gần.
Philippines cũng đã đề cập đến việc tuần tra chung với Hoa Kỳ trong các cuộc thảo luận song phương. Tuy nhiên trong đối thoại an ninh Mỹ – Philippines hồi tháng trước, Đại sứ Mỹ tại Philippines Philip Goldberg từ chối trả lời câu hỏi của The Diplomat về khả năng tuần tra chung giữa hai nước.
Trong một động thái leo thang khác có liên quan, tờ Quân giải phóng Trung Quốc ngày 13/4 đưa tin, một nhóm phóng viên báo này cùng 3 “bạn đọc” đã lên tàu ra thị sát (bất hợp pháp) đảo Phú Lâm, Hoàng Sa để củng cố (cái gọi là) yêu sách chủ quyền, theo South China Morning Post ngày 14/4.
Chúng đã đổ bộ bất hợp pháp lên đảo Phú Lâm sáng Thứ Ba 12/3, trước khi tiếp tục kéo đến đảo Quang Hòa và đảo Đá. Đây là những hành vi leo thang mới vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, chà đạp luật pháp quốc tế và đe dọa hòa bình, ổn định khu vực.