Chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đã kết thúc được hơn một tuần. Thế nhưng điều làm báo chí thế giới tốn nhiều giấy mực nhất vẫn là câu chuyện Mỹ dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam.
Ngay sau khi ông Obama tuyên bố thôi cấm vận vũ khí đối với Việt Nam, ông bạn sát nách Trung Quốc đã thể hiện thái độ rất ngoại giao, coi đó là việc bình thường, phù hợp với tiến trình lịch sử, và họ không muốn xía vô công việc của hàng xóm. Về vấn đề này, bà Hoa Xuân Oánh, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ngày 23-5 nói rằng, lệnh cấm vận vũ khí là “sản phẩm” của thời Chiến tranh Lạnh, không nên để “nó” tồn tại nữa. Bà Oánh nói Trung Quốc mong muốn mối quan hệ Việt Nam và Mỹ sẽ góp phần vào sự ổn định khu vực.
Thế nhưng, đấy là theo cách nói ở cửa trước. Còn trong nhà và cửa sau thì thái độ của Bắc Kinh không hoàn toàn như vậy. Rất thính nhạy với thời tiết chính trị ở Trung Nam Hải là mấy cơ quan báo chí lớn của Trung Quốc như Tân Hoa xã, Hoàn Cầu. Cái loa Tân Hoa xã lập tức lên tiếng. Nào là, Mỹ không nên sử dụng việc hàn gắn mối quan hệ với Việt Nam như một công cụ để đe dọa, hay gây hại đến lợi ích chiến lược của những nước thứ ba. Nào là, những nỗ lực cải thiện mối quan hệ Mỹ – Việt nên được thúc đẩy bằng những mục tiêu chung, có lợi cho khu vực châu Á – Thái Bình Dương, thúc đẩy lợi ích của hai phía, chứ không nên là hành động ích kỷ một chiều gây thêm nguy cơ cho hoà bình ổn định khu vực! Tân Hoa xã còn nói trắng ra rằng, Mỹ là nước thường gây rối tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Cái việc dỡ bỏ cấm vận chỉ phục vụ mục đích chiến lược riêng của Mỹ. Thế rồi, tiện thể, Tân Hoa xã cảnh báo Việt Nam nên cẩn trọng (!).
Vì sao Tân Hoa xã lại giãy lên như đỉa phải vôi như thế?
Chính là Thời báo Hoàn Cầu đã chẳng thèm giấu diếm. Tờ báo này nói toẹt ra rằng, Mỹ đang coi Việt Nam là đối tác an ninh, và hai nước cần bắt tay nhau để kìm hãm Trung Quốc trong nhiều vấn đề, đặc biệt là Biển Đông. Cứ đà này, việc quan hệ gần gũi với Mỹ sẽ giúp Việt Nam dỡ bỏ quan điểm đối với một số nhu cầu thiết thực, chứ Việt Nam sẽ không bao giờ đánh giá thấp mối liên kết không thể thay thế với Trung Quốc. Tờ Hoàn Cầu còn nhấn mạnh, việc ông Obama thăm Việt Nam vào thời điểm mà Biển Đông đang sôi sùng sục, được cả thế giới quan tâm, là nhằm ủng hộ Việt Nam trong các tranh chấp ở khu vực.
Tân Hoa xã và một số tờ báo ở Trung Quốc bình luận rằng, Mỹ đã tỏ rõ thủ đoạn khi Tổng thống không thăm Việt Nam vào năm 2015, tức là dịp kỷ niệm 20 năm bình thường hoá quan hệ ngoại giao giữa hai nước và 40 năm kết thúc chiến tranh Việt Nam. Obama đã chọn thời điểm thế giới đang theo sát tình hình Biển Đông và chờ đợi phán quyết về vụ kiện Trung Quốc ra toàn Trọng tài quốc tế (PCA) của Philippines. Và Tân Hoa xã “lấy làm tiếc” khi Mỹ-Việt Nam hàn gắn quan hệ, nhưng không nên gây hại đến lợi ích chiến lược của bên thứ ba. Thêm nữa, rồi đây quyết định bán vũ khí cho Việt Nam là hành động “thiển cận” của Mỹ. Hành động này sẽ làm sâu sắc thêm sự nghi ngờ về ý định của Washington đối với Trung Quốc, gây tổn hại sự tin tưởng lẫn nhau. Điều đáng lo ngại nhất là nó châm ngòi cho thùng thuốc súng ngoài Biển Đông. Phụ họa giọng điệu này, tờ Tin tức Bắc Kinh cho rằng, Mỹ không muốn trực tiếp tham gia vào tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông, nhưng lại có lợi ích trong việc duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực. Mỹ cung cấp thiết bị cho các bên tranh chấp ở Biển Đông nhằm giúp họ tự vệ và ngăn chặn một cuộc xâm lược (ám chỉ Trung Quốc). Đó là “dấu hiệu cực kỳ nguy hiểm”! Tờ báo này nói rằng, trước sau Trung Quốc có các cơ chế song phương và đa phương cho giải pháp hòa bình và đối thoại với các nước có tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông. Và sự xuất hiện của các loại vũ khí Mỹ ở khu vực không chỉ làm hỏng đồng thuận đạt được giữa các quốc gia, mà còn làm phức tạp thêm các tình huống tranh chấp.
Báo chí Trung Quốc cũng nửa kín nửa hở rằng, Mỹ có ý định rõ ràng trong việc cung cấp vũ khí cho khu vực. Trong khi dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam thì Washington vẫn khẳng định duy trì cấm vận vũ khí đối với Trung Quốc. Thái độ này của Mỹ rõ ràng “không trung lập, có ý đồ chính trị”. Vậy nên, trục chiến lược châu Á – Thái Bình Dương mà Mỹ đang thúc đẩy không giúp gì cho hòa bình và ổn định mà chỉ làm tình hình xấu đi.
Xưa nay người ta đã quá quen với thái độ tiền hậu bất nhất của nhà cầm quyền Bắc Kinh. Miệng nói “vui mừng” nhưng bụng thì cay cú. Bởi khi Mỹ dỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam sẽ là một thắng lợi về ngoại giao, đồng thời cũng là thành công về quân sự. Quan hệ hai nước tiếp tục ấm lên trên nền tảng hợp tác thương mại rộng lớn. Việt Nam sẽ có cơ hội nhập khẩu vũ khí để ứng phó với các hành động nhằm độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc. Việc Mỹ dỡ bỏ cấm vận vũ khí sẽ là một tín hiệu tốt: trong vấn đề Biển Đông, Mỹ hiện sẽ coi Việt Nam là đối tác, bạn hàng…
Và đó là điều khiến Bắc Kinh đau đầu. Chủ thì như thế, còn tớ thì phải la làng, phải nhảy dựng lên. Sao ông Ô, ông A lại xử sự như thế, vuốt mặt chẳng nể mũi. Cái kiểu ăn vạ, la làng như Tân Hoa xã là cách làm lâu nay, chả ai lạ gì!