Căng thẳng sẽ gia tăng trên Biển Đông như thế nào phụ thuộc vào cách Trung Quốc phản ứng với phán quyết của PCA.
Giáo sư Hugh White, Đại học Quốc gia Australia, ảnh: The Australian.
The Straits Times ngày 10/7 dẫn lời Giáo sư Hugh White từ Đại học Quốc gia Australia bình luận, phán quyết của PCA ngày 12/7 về vụ Philippines kiện Trung Quốc sẽ là một thử nghiệm cho tất cả mọi người.
“Nó kiểm tra sự sẵn sàng của Trung Quốc hòng thách thức trật tự đã xác lập ở châu Á, sự sẵn sàng của Hoa Kỳ chống lại các thách thức đó, và sự tự nguyện của các thành viên ASEAN đứng lên chống lại sự phiêu lưu của Trung Quốc và ủng hộ Mỹ. Do đó căng thẳng sẽ gia tăng ở châu Á”, ông nói.
Căng thẳng sẽ gia tăng trên Biển Đông như thế nào phụ thuộc vào cách Trung Quốc phản ứng với phán quyết của PCA. Bắc Kinh có thể leo thang manh động bằng cách xây dựng đảo nhân tạo ở Scarborough, hoặc tuyên bố một vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông.
“Nếu Trung Quốc hành động như vậy, căng thẳng sẽ leo thang rất nhanh và rất nguy hiểm giữa nước này với Hoa Kỳ”, Giáo sư Hugh White bình luận.
Như vậy theo cá nhân người viết, căng thẳng có leo thang trên Biển Đông hay không hoàn toàn nằm trong tính toán chiến lược của Trung Quốc, không liên quan gì đến phán quyết của PCA.
Nếu có việc Trung Quốc vin cớ PCA ra phán quyết về việc nước này áp dụng sai, giải thích sai UNCLOS 1982 để gây sự ở Biển Đông thì chỉ càng bộc lộ bản chất côn đồ, sống trên luật pháp quốc tế, hành xử như những tay “anh chị xã hội đen” trong khu vực.
Hoa Kỳ và các nước không muốn trở thành chư hầu kiểu mới, ngồi chiếu dưới Trung Quốc chắc chắn không chấp nhận luật pháp và trật tự quốc tế bị hủy hại bởi Trung Quốc ở Biển Đông.
Tuy nhiên Đại sứ Singapore Bilahari Kausilan tỏ ra ít bi quan hơn. Theo ông: “Sẽ có rất nhiều la hét, nhưng chẳng có gì thay đổi trên thực địa”. Ông đưa ra một số dấu hiệu trước thềm PCA ra phán quyết để chứng minh điều này.
Ví dụ Đô đốc Harry Harris, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương phát biểu tại Đối thoại Shangri-la tháng trước rằng, quân đội Trung Quốc đã hành xử tích cực hơn, sự cố mất an toàn liên quan đến máy bay quân sự hai bên rất hiếm.
Người Trung Quốc cũng tỏ ra hòa dịu với Mỹ bằng cách phái Đới Bỉnh Quốc – cựu Ủy viên Quốc vụ sang Washington Thứ Ba tuần qua. Ông Quốc nói, nước ông không có ý định hoặc khả năng tham gia “cạnh tranh chiến lược với bất kỳ ai”.
Trong chuyến đi này Đới Bỉnh Quốc đã gặp Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Susan Rice. Thứ Tư tuần qua, Ngoại trưởng John Kerry điện đàm với người đồng cấp Vương Nghị, cho thấy hai bên đang tìm cách đảm bảo “tai nạn không xảy ra vì hiểu lầm” sau phán quyết của PCA.
Tuy nhiên Giáo sư Hugh White vẫn tin rằng, rất khó giảm căng thẳng trên Biển Đông vì toàn bộ vấn đề này đã bị lôi kéo vào cuộc cạnh tranh sâu sắc hơn giữa Bắc Kinh và Washington về việc ai sẽ là đại diện chính ở châu Á trong những thập kỷ tới.
Xung quanh phát biểu của ông Đới Bỉnh Quốc tại Washington Thứ Ba tuần qua, người viết nhận thấy ngoài mục đích thăm dò và thỏa hiệp với Hoa Kỳ đúng như nhận xét của Đại sứ Bilahari Kausilan, ông Quốc còn thể hiện một thái độ thiếu văn hóa, nếu không muốn nói là chà đạp luật pháp và công luận quốc tế.
Cựu Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc đã dùng những từ thô bỉ nhất để xỉ vả PCA khi nói phán quyết của Tòa chẳng khác gì một “mảnh giấy lộn”! Điều này chứng tỏ đối với tham vọng trở thành bá chủ toàn cầu của Bắc Kinh, luật pháp quốc tế hiện nay cũng chẳng khác gì mớ giấy lộn.