Việc Bộ Quốc phòng Philippines công bố hơn 10 bức ảnh (hôm 7-9) để chứng minh cho tuyên bố, nhiều tàu thuyền Trung Quốc đang hoạt động gần bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham khiến dư luận quan tâm.
Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte gặp nhau tại Vientiane, Lào.
Bởi việc này diễn ra chỉ ít giờ trước khi lãnh đạo các nước ASEAN hội đàm với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Vientiane, Lào. Và trước đó, Tổng thống Rodrigo Duterte từng tuyên bố “không bàn vấn đề Biển Đông” tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 28-29 và các hội nghị cấp cao liên quan ở Lào. Manila từng quan ngại sâu sắc về sự gia tăng số lượng tàu thuyền Trung Quốc gần bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham. Và những hình ảnh này được chụp hôm 3-9 khi máy bay Philippines giám sát khu vực kể trên. Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Philippines Arsenio Andolong khẳng định, Manila có lý do để tin rằng, sự hiện diện của số tàu kể trên là dấu hiệu chuẩn bị cho hoạt động xây dựng trên bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham. Tổng thống Rodrigo Duterte từng tuyên bố, sẽ chất vấn lãnh đạo Trung Quốc tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 28-29 ở Lào xung quanh chủ đề nhạy cảm này.
Ngày 5-9, tờ Asia Times đăng nhận định của nhà báo Bill Gertz (chuyên nghiên cứu quốc phòng và an ninh Mỹ) – trước khả năng Trung Quốc có thể xây dựng trái phép tại bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, Mỹ cần có phản ứng mạnh mẽ hơn để Bắc Kinh thấy Washington luôn phản đối chủ nghĩa bá quyền khu vực.
Và đây cũng là dấu hiệu cho thấy, Trung Quốc không quan tâm tới những lời kêu gọi dừng hành động bồi đắp trái phép mà Mỹ và cộng đồng quốc tế đưa ra. Ngoài ra, việc tăng số lượng tàu Trung Quốc tại Biển Đông đang gióng hồi chuông cảnh báo đối với Mỹ. Đô đốc Harry Harris, Chỉ huy Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương, Mỹ từng khẳng định, xây đảo nhân tạo là một phần trong nỗ lực quân sự hóa Biển Đông của Trung Quốc. Và Bắc Kinh đang thay đổi hiện trạng Biển Đông. Giới chức Mỹ tin rằng, Trung Quốc đang chuẩn bị xây dựng “tam giác cơ sở quân sự” trải dài từ bãi đá Subi, Chữ Thập, Vành Khăn ở phía nam và cuối cùng là bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham. Theo giới quân sự, nếu được quân sự hóa, bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham sẽ cải thiện khả năng chống lại lực lượng Mỹ của không quân và hải quân Trung Quốc, cũng như khả năng chống xâm nhập nhằm đẩy quân đội Mỹ ra khỏi khu vực này.
Theo ông Jim Fanell, cựu Giám đốc Tình báo Hạm đội Thái Bình Dương, các bức ảnh chụp tàu Trung Quốc quanh bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham là thông tin đáng quan ngại bởi chúng chứng tỏ, Bắc Kinh bắt đầu kế hoạch bồi đắp. Nhưng ngày 5-9, bà Hoa Xuân Doanh (Oánh), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phủ nhận cáo buộc xây đảo nhân tạo ở bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, đồng thời cảnh cáo Manila không được thổi phồng tranh chấp lãnh thổ trên biển giữa hai nước. Tổng thống Rodrigo Duterte từng tuyên bố, sẵn sàng tạm gác phán quyết của Tòa Trọng tài trong giải quyết tranh chấp lãnh thổ với Bắc Kinh ở Biển Đông, bởi ông không muốn “gây chiến” với Trung Quốc và đang chuẩn bị cho khả năng thăm Trung Quốc vào cuối năm 2016. Ngoại trưởng Perfecto Yasay cho rằng, chuyến đi của Tổng thống Rodrigo Duterte là cơ hội để Philippines giải quyết tranh chấp ở Biển Đông với Trung Quốc một cách hòa bình. Nhưng ông Perfecto Yasay khẳng định, sẽ không có chuyện Philippines đồng ý đàm phán song phương với Trung Quốc, nếu Bắc Kinh không chấm dứt các hành động khiêu khích trên Biển Đông. Ông Rodrigo Duterte cũng nhấn mạnh, bất kỳ cuộc đàm phán song phương nào sắp tới với Trung Quốc, có liên quan tới tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông, đều phải dựa trên phán quyết của Tòa Trọng tài. Và tuyên bố, Philippines sẽ chuẩn bị mọi khả năng xảy ra nếu nỗ lực đàm phán song phương với Trung Quốc thất bại.
Hãng Reuters vừa dẫn lời một quan chức an ninh Philippines tháp tùng Tổng thống Rodrigo Duterte trong chuyến công du tại Lào cho biết, Manila đang khó xử bởi không biết phải giải thích thế nào cho ngư dân Philippines, khi họ chưa thể quay lại đánh bắt tại khu vực bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, cho dù Tòa Trọng tài đã ra phán quyết về vấn đề này. Manila muốn đàm phán với Bắc Kinh để giải quyết vấn đề quyền đánh bắt cá, nhưng hoạt động của tàu thuyền Trung Quốc ở bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham khiến tình hình khó “kiểm soát”. Hoạt động này xung quanh bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham gia tăng từ tháng trước, khi có hơn 10 tàu tuần duyên xuất hiện bởi trước đó Bắc Kinh chỉ điều 1-3 tàu đến khu vực này.
Ngày 7-9, Philippines cho biết, Washington sẽ cấp cho Manila 2 máy bay quân sự Sherpa đã qua sử dụng để giúp nước này mở rộng hoạt động tuần tra trên biển. Theo Trung tá Armand Balilo, người phát ngôn lực lượng tuần duyên Philippines, 2 máy bay này sẽ được bàn giao trong tháng 12-2016, và sẽ giúp Manila tăng cường khả năng tuần tra trên không trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng hoạt động tại bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham.