Trung Quốc và Philippines ký thỏa thuận trị giá 13,5 tỷ USD, ngư dân Philippines được quay trở lại bãi cạn Scarborough nhưng Duterte đã hy sinh lớn?
Tổng thống Philippines thăm Trung Quốc gác chuyện Biển Đông. Ảnh: Business Insider.
Ngày 20/10, sau cuộc hội đàm song phương tại Đại Lễ đường Nhân dân ở thủ đô Bắc Kinh, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã chứng kiến lễ ký kết 13 thỏa thuận trong các lĩnh vực thương mại, hợp tác văn hóa, du lịch, chống ma túy và hàng hải giữa hai nước.
Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Philippines, Ramon Lopez cho hay các thỏa thuận vừa ký có tổng trị giá tới 13,5 tỷ USD.
Trước đó, trong Diễn đàn đầu tư và thương mại Philippines – Trung Quốc tại Đại lễ đường nhân dân ở thủ đô Bắc Kinh, Tổng thống Duterte tuyên bố trước báo giới và cả Phó Thủ tướng thường trực Trung Quốc Trương Cao Lệ rằng.
Trong bài phát biểu, Tổng thống Philippines tuyên bố sẽ cắt đứt quan hệ với Mỹ, đồng minh hiệp ước của nước này. “Người Mỹ đã thua cuộc rồi” – ông Duterte nói – “Có lẽ tôi nên đi thêm tới Nga để gặp ông Putin và nói với ông ta rằng ba nước chúng ta – Trung Quốc, Nga và Philippines – sẽ cùng chống lại thế giới. Đó là cách duy nhất”.
“Ngay tại đây, tôi tuyên bố tôi sẽ tách khỏi người Mỹ, cả về quân sự và kinh tế, không phải xã hội” – ông Duteter nói.
Trang Manila Bulletin sau đó đã dẫn lại phát biểu của ông Duterte và tỏ ra thận trọng khi cho rằng đó chỉ là “lời nói mang tính ngẫu hứng”.
Ông Duterte và đoàn tùy tùng, doanh nhân hơn 200 người đang có chuyến thăm cấp cao đầu tiên tới Trung Quốc. Trước thềm chuyến công du, nhà lãnh đạo Philippines đã nhiều lần ám chỉ việc xem xét lại quan hệ với Mỹ và định hướng lại chính sách ngoại giao độc lập với Washington.
Sau đó, tại cuộc hội đàm giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Rodrigo Duterte, hai bên nhất trí giải quyết bất đồng một cách hợp lý và cải thiện quan hệ song phương.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh, giải quyết bất đồng về vấn đề Biển Đông thông qua đối thoại và tham vấn là một nền tảng quan trọng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của quan hệ Trung Quốc – Philippines.
Ông Tập Cận Bình trong cuộc hội đàm với Tổng thống Duterte đã gọi quan hệ giữa hai nước giống như anh em và tin rằng “có thể xử lý một cách thích hợp những tranh chấp”.
“Tôi mong rằng chúng ta sẽ thể theo nguyện vọng của nhân dân hai nước và biến chuyến thăm lần này trở thành cơ hội thúc đẩy quan hệ Trung Quốc – Philippines dựa trên nền tảng thân thiện và cải thiện toàn diện”, ông Tập nhấn mạnh.
Ngư dân Philippines có thể được quay lại bãi cạn Scarborough.
Trong khi đó, Reuters ngày 18/10 dẫn các nguồn tin từ Trung Quốc cho biết Bắc Kinh sẽ cân nhắc cho ngư dân Philippines vào bãi cạn Scarborough kèm theo “các điều kiện” sau khi lãnh đạo hai nước gặp nhau tuần này.
“Mọi người đều có thể vào (bãi Scarborough) nhưng sẽ có điều kiện” – một nguồn tin từ Trung Quốc nói với Reuters, trong đó nói rằng hai bên sẽ cần lập các nhóm làm việc để thống nhất chi tiết các điều kiện trên.
“Mọi chuyện sẽ trở về như thời bà Arroyo” – nguồn tin thứ hai nói, nhắc đến thời gian cầm quyền của cựu tổng thống Gloria Macapagal Arroyo (2001 – 2010) khi ngư dân hai nước đều được quyền đánh cá trên vùng biển quanh Scarborough.
Sự đánh đổi lớn lao
Theo ông Greg Rushford, chuyên gia chính trị và chính sách đầu tư, thương mại quốc tế bình luận trên tờ Chính sách đối ngoại ( Foreign Policy, Mỹ) cho rằng, có một cường quốc thế giới dường như không bận tâm đến sự vượt quá giới hạn của ông Duterte.
Ví như, trong một bài phát biểu hồi tháng trước, Đại sứ Trung Quốc tại Philippines Zhao Jianhua nêu rõ: “Phía Trung Quốc hoàn toàn hiểu và ủng hộ mạnh mẽ chính sách của chính quyền Duterte vốn (ưu tiên) cuộc chiến chống tội phạm ma túy”.
Philippines đã đánh đổi kinh tế lấy hỗ trợ chủ quyền. Ảnh: SCMP
Ông Zhao tiếp tục bày tỏ sự hài lòng của mình về “sự tương tác lẫn nhau một cách thân thiện” giữa hai nước kể từ khi tổng thống mới của Philippines lên nắm quyền, dự báo rằng “mặt trời sẽ chiếu những tia sáng tươi đẹp trong chương mới của mối quan hệ song phương”.
Philippines khi tuyên bố sẽ chấm dứt thỏa thuận hợp tác suốt 65 năm qua đối với Mỹ ắt hẳn là đã tìm thấy được một con đường tốt hơn để đi.
Khi đó, những giá trị kinh tế của Trung Quốc đáng được chú ý tới.
Tổng thống Duterte cho biết ông đang tìm cách làm sống lại hàng loạt dự án kinh doanh chung Trung Quốc-Philippines vốn được vạch ra một thập kỷ trước dưới thời Tổng thống Gloria Arroyo. Dự án đáng chú ý nhất liên quan đến một hợp đồng viễn thông trị giá 329 tỷ USD với tập đoàn nhà nước ZTE của Trung Quốc.
Nhưng điều này gây ra lo ngại. Giáo sư Philippine Aileen Baviera đã chỉ ra, thỏa thuận ZTE “là một ví dụ về sự giàu có của Trung Quốc có thể làm xói mòn các thể chế và quy tắc của chính phủ vốn đã yếu kém ở một quốc gia chuyên đi nhận viện trợ như thế nào”.
Còn ở một số thành viên thuộc tầng lớp tinh hoa của Manila lo ngại rằng chiến dịch (chống tội phạm ma túy) của ông Duterte đe dọa làm xói mòn các quy chuẩn pháp luật vốn rất khó khăn mới đạt được.
Một chính khách cao tuổi rất được tôn trọng, cựu Tổng thống Philippines Fidel Ramos – người mà ông Duterte tuyên bố sẽ được cử làm đặc phái viên của Philippines tới Trung Quốc – đã công khai bày tỏ sự quan ngại sâu sắc đối với chính quyền Duterte. Ông Ramos than thở rằng “chính quyền Duterte đang thất bại thảm hại”.
Cả Chánh án Tòa án tối cao Philippines Antonio Carpio thậm chí cảm thấy cần thiết phải nhắc nhở ông Duterte rằng việc từ bỏ quyền chủ quyền của Philippines sẽ là một “hành vi có thể bị buộc tội phản quốc”.
Chưa kể, tại Philippines, mối quan hệ hợp tác suốt 65 năm nay đã khiến tư tưởng của họ có phần thay đổi.
Philippines là nước có nhiều người ủng hộ Mỹ nhất trên thế giới. Trong một khảo sát gần đây, một con số khổng lồ với 92% số người được hỏi vẫn giữ thái độ tích cực đối với Mỹ.
Khi đó, điều mà người ta lo ngại về ông và tương lai chức vị Tổng thống của Duteter chắc chắn sẽ khó khăn để lèo lái.