Đại biểu Quốc hội Hoàng Quang Hàm: “Nhà nước thì không chỉ quan tâm tới lợi ích kinh tế mà còn nhiều vấn đề về phát triển, an sinh xã hội”.
Trả lời báo chí bên lề kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV, TS.Hoàng Quang Hàm – Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội cho rằng, giá cả nhiều dịch vụ: Viện phí, học phí, giá điện… sẽ phải tiệm cận theo giá thị trường, nhưng cần phải có bước đi phù hợp để đảm bảm phát triền bền vững.
– Tại phiên thảo luận về kinh tế-xã hội tại hội trường, ông có nói phải minh bạch hóa, tính đúng, tính đủ chi phí giá cả các hàng hóa, dịch vụ mà Nhà nước còn bao cấp. Ông có thể nói rõ hơn về điều này?
TS.Hoàng Quang Hàm: Điều chỉnh giá của mặt hàng nào thì ai cũng hiểu nó ngay lập tức ảnh hưởng đến dân, tác động đến chỉ số giá tiêu dùng và lạm phát. Nhưng năm nay có cái thuận lợi cho điều hành của Chính phủ là dư địa vẫn còn.
Thí dụ như viện phí, học phí tăng là ảnh hưởng đến dân ngay. Nhưng các bộ ngành vẫn chưa xây dựng được phương án, xây dựng được định mức bao nhiêu, các loại chi phí bao nhiêu để hình thành giá. Nên làm sao phải có bước đi để người ta chấp nhận được nó.
Thí dụ như viện phí, nếu chi phí giường bệnh đang là 20.000 đồng/ngày mà nâng ngay lên 200.000 đồng/ngày thì không ai chịu được. Cái này thực ra nó có lộ trình rồi, năm 2016 đưa chi phí gián tiếp thì năm sau, đưa cả chi phí trực tiếp vào. Đến năm 2020 thì đưa thêm cả chi phí khấu hao vào.
Với một lộ trình như thế có chấp nhận được không? Nó phải nằm trong chính sách điều hành kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát. Năm nay có cái thuận lợi là còn dư địa (chi điều chỉnh giá), nhưng lại vướng là các bộ, ngành chưa kịp xây dựng phương án. Học phí mới tăng lên một chút đã kêu rồi.
– Ở đây, trong việc điều hành giá các loại dịch vụ, hàng hóa như viện phí, học phí, giá điện… hiện khó dung hòa. Đưa giá lên thì dân kêu mà không đưa lên, lại không thực hiện được giá thị trường, Nhà nước cũng không thể bao cấp mãi. Ông có suy nghĩ gì về vấn đề này?
TS.Hoàng Quang Hàm: Tạm chưa nói đến điện vì đó là giá của doanh nghiệp. Quan điểm của Nhà nước, những người có thu nhập trung bình, cao thì họ tự lo, người nghèo thì Nhà nước lo. Viện phí tăng thì người nghèo được bảo hiểm trả.
Giải quyết những vấn đề đó nó không lớn lắm, nhưng hiện nay có câu chuyện là nếu còn như thế thì tiền ngân sách phải bỏ ra tương đối lớn.
Do đó định mức phải tăng lên. Mà ngân sách bỏ ra là bảo hiểm thì mới chịu được định mức viện phí kia. Nhà nước cũng phải bỏ tiền ra, dân cũng phải bỏ ra. Cái này cũng buộc phải làm để sau này không chỉ là để giảm chi mà có khi còn phải tăng thu trong sử dụng tài sản.
Còn ở vấn đề giá điện là câu chuyện chính sách. Đó cũng là một công cụ điều chỉnh. Điều chỉnh giá điện nó phải nằm trong bài toán điều hành kinh tế vĩ mô, làm sao cho hài hoà giữa các chỉ số thôi.
– Vấn đề là đi theo kinh tế thị trường, kể cả ở khối doanh nghiệp nhà nước, giá cả cũng phải phù hợp với chi phí sản xuất thì mới thu hút được đầu tư, phát triển?
TS.Hoàng Quang Hàm: Nếu tăng chi phí tiền điện sẽ ảnh hưởng ngay đến đầu vào sản xuất, về sinh hoạt khu dân cư. Nếu không tăng tiền điện thì Nhà nước phải bù.
Vì vậy, phải hài hòa lợi ích của người dân và Nhà nước. Nhà nước phải trả những chi phí đầu vào tăng thêm, doanh nghiệp cũng phải trả và người dân cũng phải trả.
Ở đây có cả 3 lợi ích: Nhà nước, người dân, doanh nghiệp. Nhà nước cũng phải tính người dân có chịu được không. Ta mong muốn điều hành theo quy luật của kinh tế thị trường nhưng cũng có quy luật của nền kinh tế nữa, vì có những quan hệ đan xen.
– Vậy thì phải giải quyết ra sao khi mà tăng giá điện thì người dân kêu ngay, nên Chính phủ trước nay vẫn phải tính, nếu tăng thì có chính sách hỗ trợ cho người nghèo. Nhưng nếu không tăng thì không thu hút được đầu tư phát triển nguồn điện?
TS.Hoàng Quang Hàm: Điều chỉnh giá đương nhiên sẽ tác động đến người dân, nhất là người nghèo, vì với họ vài chục ngàn đã là lớn. Vì vậy, có điều chỉnh cũng phải tính đến vấn đề phát triển bền vững, không để giãn quá khoảng cách giàu nghèo, để người nghèo không bị bỏ lại đằng sau trong quá trình phát triển.
Lộ trình điều chỉnh giá các mặt hàng trong đó có giá điện phải tiệm cận theo giá thị trường mà Chính phủ đã xác định là chắc chắn rồi. Nhưng nó phải đi theo xu hướng không gây nên bất ổn, không gây ảnh hưởng lớn quá đến người dân. Như giá xăng, trước đây 1 tháng điều chỉnh 1 lần, nhưng giờ cũng phải điều chỉnh liên tục mà hiện nay vẫn chưa ổn.
Do đó, theo lộ trình, cũng phải xác định là giá cả phải bù đắp được chi phí thôi, nhưng phải đi theo lộ trình phù hợp, đảm bảo phát triển bền vững.
Đã là kinh tế thị trường thì chắc chắn theo lộ trình sau này giá các mặt hàng phải đảm bảo cho chi phí sản xuất, và đi kèm vẫn luôn là chính sách đối với người nghèo, người cận nghèo chắc chắn Nhà nước phải lo.
Tuy vậy, vấn đề tính giá sẽ phải làm từng bước, mà như tôi đã nói là nhằm đảm bảo phát triển bền vững. Chỉ có điều các ngành đang lúng túng trong xây dựng định mức, để đưa hết chi phí vào đó mà rõ nhất là vấn đề viện phí. Tôi cho rằng về vấn đề này Chính phủ cần đôn đốc các bộ, ngành làm tốt hơn.
Nói lại về dịch vụ về y tế, nếu thu đủ thì cũng giúp nâng cao chất lượng dịch vụ lên, đó là điều chắc chắn. Thực ra hiện có những cơ sở y tế như Viện mắt Trung ương gần như bỏ hẳn bao cấp giá, chất lượng phục vụ được tăng lên vì nói chung, giờ cứ làm tốt là người ta đến.
– Trong cuộc họp với các bộ ngành, các tập đoàn liên quan về vấn đề cung ứng điện trong giai đoạn tới đầu tháng 10, Thủ tướng nhắc nhở nguy cơ 2018 thiếu điện là có nên cần những giải pháp thu hút đầu tư?
TS.Hoàng Quang Hàm: Nguyên lý thu hút đầu tư trong và ngoài nước thì cũng phải đảm bảo lợi nhuận cho nhà đầu tư, nhưng bên cạnh đó cũng phải đảm bảo hài hoà lợi ích của quốc gia và người dân.
Cần lưu ý là thu hút đầu tư không chỉ có vấn đề giá mà còn có các chính sách về thuế, phí… và tháo gỡ nhiều vấn đề khác nữa. Nhà đầu tư thì quan tâm đến lợi nhuận, nhưng nhà nước thì không chỉ quan tâm tới lợi ích kinh tế mà còn nhiều vấn đề về phát triển, an sinh xã hội.