Hành động bắt giữ thiết bị lặn không người lái (UUV) của Hoa Kỳ ở Biển Đông là bất hợp pháp của Trung Quốc, nó làm dấy lên mối quan tâm về việc, liệu Trung Quốc có thực sự sẵn sàng thừa nhận luật pháp quốc tế về tự do hàng hải?
Thiết bị lặn không người lái Hoa kỳ, Ảnh minh họa.
Xung quanh vụ tàu hải quân Mỹ bị bắt giữ thiết bị, các nhà nghiên cứu Biển Đông bình luận:
Vụ bắt giữ là một lời nhắc nhở cho các nước lân cận trong khu vực Biển Đông, cũng như Hoa Kỳ và Nhật Bản rằng, hãy xem lại lập trường của Trung Quốc về vấn đề chủ quyền lãnh thổ.
Một chuyên gia về Trung Quốc từ Trường Nghiên cứu quốc tế Rajaratnam ở Singapore nhận định, Bắc Kinh đã sẵn sàng mạo hiểm leo thang với Washington trong sự cố mới nhất, vì họ lo lắng trước kế hoạch của Mỹ, mở rộng sử dụng máy bay do thám hải quân ở Biển Đông.
Lãnh đạo quân đội Trung Quốc có lý do lo lắng về điều này – chiến lược mới nổi của hải quân Mỹ chống lại Trung Quốc ở Đông Nam Á. Mọi việc chống lại Trung Quốc bắt đầu từ lực lượng hải quân Mỹ. Nếu chiến lược này trở thành hiện thực, nó có thể khá bất lợi đối với an ninh quốc gia của Trung Quốc
Trung Quốc cũng lớn tiếng nói rằng, trong khi tàu USNS Bowdtich đang hoạt động ở một vùng biển quốc tế, nhưng gần như chắc chắn rằng chiếc UUV đã tiến hành các hoạt động gián điệp trong phạm vi đường lưỡi bò. Làm như vậy chẳng khác nào Mỹ đã giám sát Trung Quốc.
Và rằng như vậy thử hỏi tại sao Bắc Kinh không bắt giữ và sẽ cho phân tích các dữ liệu từ UUV này để tìm cái gọi là “bằng chứng về các hoạt động gián điệp”?
Cũng qua sự việc này, Hoa Kỳ sẽ phải đánh giá lại về cách thức hoạt động của các tàu phi vũ trang của mình ở Biển Đông. Cần phải có tàu hộ tống, hoặc nhân viên vũ trang trên các tàu nghiên cứu. Về khía cạnh an ninh, có thể nói rằng, Trung Quốc làm nổi bật những rủi ro của việc triển khai thiết bị lặn không người lái trong một môi trường hải quân không lành tính.
Cùng bình luận về sự vụ này, Zhang Huang, một Giáo sư từ Học viện Quốc phòng Trung Quốc cho rằng: Chiếc UUV Hoa Kỳ có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu tình báo về hoạt động của hải quân Trung Quốc, định vị tàu ngầm nước này.
Các chuyên gia an ninh Trung Quốc cũng cho rằng, ngoài thu thập dữ liệu hải dương học, UUV này có thể nhận biết tín hiệu sonar đặc biệt từ các tàu ngầm hạt nhân Trung Quốc.
“Cả hai đều ứng dụng cho các mục tiêu quân sự. Đầu tiên nó có thể được sử dụng để theo dõi các tuyến đường hoạt động có thể của tàu ngầm hạt nhân Trung Quốc.
Thứ hai, nó có thể được sử dụng để phát hiện và theo dõi tàu ngầm hạt nhân Trung Quốc. Nói chung, UUV này là một phần của cuộc chiến chống tàu ngầm Trung Quốc mà Mỹ theo đuổi”.
Ngoài ra còn đánh giá, dữ liệu thu thập bởi UUV là rất quan trọng đối với Mỹ trong việc lập bản đồ tác chiến quân sự ở Biển Đông.
“Nếu Mỹ muốn đẩy mạnh các hoạt động giám sát Trung Quốc, thậm chí để chuẩn bị cho một kế hoạch tác chiến, họ có thể sử dụng các dữ liệu cập nhật được thu thập từ những chiếc UUV.
Các dữ liệu sẽ có ích cho việc giám sát chống tàu ngầm Trung Quốc, lập kế hoạch tác chiến cho tàu ngầm Mỹ trong khu vực”.
Vào ngày thứ Bảy 17/12, Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết, một trong hai tàu hải quân của họ ngăn chặn thiết bị lặn không người lái của Mỹ vì nó gây nguy hiểm cho hoạt động chuyển hướng của con tàu và thủy thủ đoàn.
Do đó theo phía Trung Quốc, việc bắt giữ UUV Hoa Kỳ là một động thái Bắc Kinh muốn gửi tín hiệu đến ông Donald Trump, nhà lãnh đạo đã có những phát biểu cứng rắn với Trung Quốc.
Hôm qua thứ Bảy 17/12, Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết, một trong hai tàu hải quân của họ ngăn chặn thiết bị lặn không người lái của Mỹ vì nó gây nguy hiểm cho hoạt động chuyển hướng của con tàu và thủy thủ đoàn.
Về phía Mỹ cũng có những phản ứng không kém gay gắt, và Mỹ phải tự điều chỉnh chính sách và chiến lược để phù hợp với thực tế này, đảm bảo có lực lượng quân sự, khả năng và tư thế cần thiết.
Financial Times ngày 18/12 đưa tin, Nhà Trắng cho biết Trung Quốc đã đồng ý trả lại Mỹ một thiết bị lặn không người lái (UUV) của hải quân Mỹ bị hải quân Trung Quốc bắt giữ khi đang hoạt động trong vùng biển quốc tế ở Biển Đông.
“Chúng tôi đã phản đối chính thức hành vi bắt giữ trái pháp luật thiết bị lặn không người lái của Mỹ đang hoạt động trong vùng biển quốc tế ở Biển Đông.
Thông qua giao thiệp trực tiếp với chính quyền Trung Quốc, chúng tôi đã được đảm bảo rằng Trung Quốc sẽ trả lại Mỹ thiết bị lặn không người lái này”, người phát ngôn Nhà Trắng Peter Cook cho biết.
Thiết bị lặn không người lái bị Trung Quốc bắt vì nó được điều khiển bởi tàu USNS Bowdtich. Việc bắt giữ thiết bị lặn không người lái Hoa Kỳ mà hải quân Trung Quốc thực hiện, đánh dấu một sự leo thang mạnh căng thẳng vốn đã gia tăng giữa hai nước. Tổng thống đắc cử Donald Trump hôm qua đã chỉ trích việc bắt giữ này là động thái chưa từng có.
Phía Trung Quốc cũng nói rằng, họ sẽ đưa thiết bị lặn không người lái này trở lại Mỹ “một cách thích hợp”, đồng thời chỉ trích phản ứng của Mỹ trong vụ việc này là “không có lợi” cho giải quyết tranh chấp.
Theo bình luận của nhà nghiên cứu:
“Đây mới là phần đầu tiên của các phản ứng Trung Quốc muốn dùng nó đẩy lùi ông Donald Trump trong vấn đề Đài Loan. Có khả năng đây là một quyết định được dàn dựng kỹ từ đầu”. Có quan điểm cho rằng, vụ bắt giữ này liên quan đến những phát biểu của ông Donald Trump về nguyên tắc “một Trung Quốc”, quan hệ với đảo Đài Loan.
Thượng nghị sĩ John McCain cho hay, Trung Quốc không có quyền bắt giữ thiết bị lặn không người lái của Mỹ đang thu thập dữ liệu hải dương học trong vùng biển quốc tế ở Biển Đông. Ông lưu ý, hành động này phù hợp với mô hình hành vi ngày càng gây mất ổn định khu vực mà Trung Quốc theo đuổi:
“Bắt giữ một thiết bị lặn không người lái nghiên cứu hải dương học ở vùng biển quốc tế ngoài Biển Đông là sự vi phạm trắng trợn của Trung Quốc đối với quyền tự do hàng hải.
Trung Quốc không có quyền bắt giữ thiết bị này. Và Hoa Kỳ sẽ không để yên cho một hành vi thái quá như vậy. Tự do của các vùng biển và những nguyên tắc trật tự dựa trên luật pháp đã không được thực thi.
Lãnh đạo Hoa Kỳ cần phải bảo vệ những nguyên tắc này. Nhưng đang có những thiếu sót nghiêm trọng hiện nay.
Chúng tôi đang phải đối mặt với một Trung Quốc hung hăng đã từng chứng tỏ họ sẵn sàng đe dọa và cưỡng chế để phá vỡ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ…”