Một số giả thuyết được đặt ra về thế lực đứng sau vụ ám sát đại sứ Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm phong trào Gulen, các nhóm Hồi giáo cực đoan hay lực lượng người Kurd.
Mevlut Mert Altintas, hung thủ ám sát đại sứ Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: AP
Moscow và Ankara đến nay đều đồng tình cho rằng vụ ám sát đại sứ Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ Andrei Karlov là một hành động khủng bố. Tên sát thủ đã bị tiêu diệt nhưng bởi vậy mà cuộc điều tra trở nên phức tạp hơn. Câu hỏi đặt ra lúc này là ai giật dây kẻ sát nhân 22 tuổi, từng phục vụ trong lực lượng cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ. Nhà phân tích chính trị Geogry Bovt từ trang tin Rbth đưa ra một số giả thuyết.
Phong trào Gulen
Tại Thổ Nhĩ Kỳ, giả thuyết rằng lực lượng vũ trang có quan hệ với nhà thuyết giáo Fethullah Gulen đứng sau kẻ ám sát đang chiếm ưu thế. Gulen hiện sống lưu vong tại Mỹ.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cáo buộc Gulen đã xúi giục tiến hành cuộc đảo chính bất thành nhằm lật đổ chính phủ hồi tháng 7. Tổng thống Erdogan coi Gulen là “kẻ thù hàng đầu của nhân dân”. Nhiều vấn đề chính phủ cũng thường được liên kết với người đàn ông này. Sau cuộc đảo chính, ông Erdogan bắt đầu các cuộc thanh trừng và đàn áp quy mô lớn trong nước.
Tuy nhiên, không cuộc thanh trừng nào có thể đạt hiệu quả tuyệt đối. Trong các đối tượng tổ chức đảo chính có cả những người ủng hộ việc Ankara thực hiện hành động cứng rắn tại Syria, đồng nghĩa chống lại Nga và chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Họ rõ ràng không thích việc Nga – Thổ Nhĩ Kỳ hợp tác.
Hiện tồn tại cơ sở để tin rằng Moscow và Ankara đã có những đồng thuận, nếu không phải chính thức thì là “ngầm” hiểu với nhau, về “ranh giới” phạm vi trách nhiệm tại Syria. Trong khuôn khổ sự “đồng thuận” không chính thức như vậy, Thổ Nhĩ Kỳ có thể đã giảm mức hỗ trợ cho cuộc chiến của phe đối lập Syria chống lại Assad ở phía đông Aleppo. Bước thay đổi này nhiều khả năng đã giúp Assad chiếm thế thượng phong tại thành phố. Ankara không cần đánh bại hoàn toàn phiến quân bởi họ vẫn sẽ phát huy tác dụng nếu Thổ Nhĩ Kỳ muốn can dự vào Syria thời kỳ “hậu Assad”.
Hồi giáo cực đoan
Mối hợp tác tiềm năng giữa Ankara và Moscow có thể dẫn đến một sự cộng tác mang tính xây dựng lớn hơn về trật tự thời hậu chiến ở Syria. Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa Hồi giáo khác, bao gồm cả những phần tử Hồi giáo cực đoan, có lẽ sẽ không mấy yêu thích kịch bản này.
Bản thân Thổ Nhĩ Kỳ có một lịch sử phức tạp khi từng “đùa bỡn” với những thành phần Hồi giáo cực đoan và hiện phải đối mặt với hậu quả bắt nguồn từ đó: tần suất xảy ra các vụ khủng bố liên tục tăng lên trên phạm vi cả nước. Một bè phái của những kẻ cực đoan dường như cảm thấy “bị phản bội” và quyết định đồng thời tấn công chống lại Nga và tiến trình hòa giải Nga – Thổ Nhĩ Kỳ.
Các lực lượng Hồi giáo khác cũng có thể đứng sau vụ ám sát, chẳng hạn như những nhóm liên kết với phiến quân al-Nusra Front hoặc Ahrar al-Sham. Hành động can thiệp của Nga và Iran tại Syria đã thực sự gây trở ngại cho những nhóm này. Do vậy, một số chuyên gia nhận định không phải trùng hợp khi mà vụ ám sát được thực hiện trước thềm cuộc họp ba bên giữa các ngoại trưởng Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran tại Moscow.
Cũng tồn tại khả năng Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) hay các lực lượng thân IS đứng đằng sau kẻ ám sát bởi các lực lượng đặc nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ đến naycó rất nhiều cuộc chạm trán với IS, các tay súng phiến vì thế muốn tạo một cú sốc lớn để trả thù.
Khủng bố đơn độc
Kịch bản khác đơn giản hơn là vụ ám sát đơn thuần do một mình thủ phạm Mevlut Mert Altintas hay một nhóm nhỏ những kẻ khủng bố Hồi giáo thực hiện.
Các nhóm khủng bố từ một đến ba người (cơ bản là những kẻ đánh bom tự sát mang tư tưởng cực đoan Hồi giáo) gần đây hoạt động tương đối tích cực ở nhiều quốc gia. Vụ ám sát đại sứ Nga có khả năng là một trường hợp như vậy.
Người Kurd
Giả thuyết người Kurd giật dây kẻ ám sát cũng không quá xa vời. Người Kurd đang muốn trả thù Ankara vì tất cả những gì xảy ra ở bắc Syria. Họ đã lập nên một “khu cách ly” trên những phần lãnh thổ người Kurd giải phóng khỏi IS.
Tuy nhiên, đây là giả thuyết yếu nhất bởi một đối tượng liên quan đến người Kurd có rất ít cơ hội trở thành một sĩ quan cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ.