Tổng thống đắc cử Donald Trump dường như đã bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống của mình bằng việc xúc phạm lãnh đạo có uy tín nhất ở châu Âu.
Trump “tấn công” NATO và lãnh đạo uy tín nhất châu Âu
Sau những phiên điều trần của Quốc hội Mỹ, có vẻ việc đầu tiên mà các Tillerson và Mattis phải làm nếu trở thành Ngoại trưởng và Bộ trưởng Quốc phòng là đi “thu dọn thiệt hại” gây ra bởi những bình luận khác thường của tổng thống Donald Trump – khi ông nói về các thất bại của những người đồng cấp lãnh đạo quốc gia khác, cụ thể là ở châu Âu.
Đầu tiên, để bắt đầu công việc quản lý chính sách đối ngoại của Mỹ, Trump đã chỉ trích liên minh quân sự quan trọng nhất đối với Mỹ – đó là NATO, và chỉ trích đồng minh quan trọng nhất của ông – Thủ tướng Đức Angela Merkel – nhà lãnh đạo có uy tín nhất châu Âu trên nhiều lĩnh vực.
Theo Politico, Trump đã gây ra nhiều sóng gió khi cho rằng: Quyết định của Thủ tướng Merkel cho phép hàng trăm ngàn người tị nạn tuyệt vọng nhập cư vào Đức đã gây ra các tổn hại về mặt chính trị cho chính phủ của bà. Politico đánh giá, quyết định đó của bà Merkel là đầy can đảm, chứ không có gì “đáng xấu hổ”. Tất nhiên, đó không phải là một quyết định “sai lầm nghiêm trọng” như bình luận của Trump.
Tờ Aljazeera cũng cho rằng, việc Trump phê phán chính sách và đề cập tới những tổn hại mà bà Merkel phải chịu trong vấn đề nhập cư là một hành động không “đẹp”, thiếu sự thân thiện. Politico thì bình luận, đó không phải là một thái độ “nên có” với một lãnh đạo quốc gia khác, một đồng minh quan trọng, đặc biệt khi Trump lại là lãnh đạo Mỹ – một “đất nước của những người nhập cư”.
Chỉ vài tuần trước đây, rất nhiều các quan chức lãnh đạo ở châu Âu dường như vẫn còn cho rằng những tuyên bố đáng lo ngại về chính sách đối ngoại của Trump chỉ là lời nói trong tranh cử. Giờ thì họ không còn chắc điều đó nữa.
Họ bắt đầu nhận ra rằng, Trump thực sự vẫn luôn đặt câu hỏi về giá trị của NATO. Những chỉ trích của Trump đối với EU, sự miễn cưỡng không thể giải thích nổi của Trump khi phải phát ngôn không thuận lợi cho Nga, đó là những bằng chứng quá “thật” đối với EU cho việc đánh giá tầm nhìn mới của Washington.
Một lần nữa Trump lại “dán nhãn” NATO là “lỗi thời”, ngay tại thời điểm NATO đang triển khai quân và vũ khí mới tới Ba Lan, sát biên giới Nga, để trấn an các thành viên EU về vấn đề Ukraine.
Và một lần nữa, Trump lại cho rằng chính những tuyên bố trong chiến dịch tranh cử của mình đã làm cho NATO chuyển sự tập trung sang chủ nghĩa khủng bố. Sự thật là NATO đã chiến đấu với các mối đe dọa khủng bố từ Al-Qaeda và Taliban ở Afghanistan cùng với Mỹ trong hơn 10 năm qua, cũng như đào tạo và cung cấp thiết bị cho quân đội các nước Trung Đông chiến đấu với Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).
Politico bình luận, Trump không hiểu những thực tế trên, và dường như không biết rằng việc một tổng thống phát ngôn quá đà chỉ phản tác dụng mà thôi.
Những điều này đã khiến cho tất cả khó có thể tưởng tượng làm thế nào Trump có thể trở thành một lãnh đạo có uy tín của NATO và phương Tây – một vị trí mà bất cứ tổng thống Mỹ nào, từ thơi Harry Truman, đều rất tự hào được nắm giữ.
Lặp lại bài học lịch sử đau đớn nhất của cuộc chiến Iraq 2003
Việc tấn công đồng minh và bè bạn này chính xác là những điều khiến các chuyên gia chính sách đối ngoại của đảng Cộng hòa lo ngại từ khi Trump còn tranh cử. Vì điều này mà nhiều người trong số họ đã cho rằng Trump không phù hợp để trở thành một tổng tư lệnh.
Trong hơn 25 năm nay, các chính sách đối ngoại của đảng Cộng hòa đã coi các đồng minh của Mỹ ở châu Âu và châu Á là nền tảng của sức mạnh và uy tín quốc tế của Mỹ. Duy trì và tăng cường các liên minh vì thế đã là nguyên tắc đầu tiên của ngoại giao Mỹ và là niềm tự hào cho ba chính quyền Cộng hòa cuối cùng.
Những bài học lịch sử này có vẻ chẳng quan trọng đối với tổng thống đắc cử Donald Trump. Trong khi Trump liên tục chỉ trích quyết định của cựu tổng thống George W. Bush khởi động cuộc chiến tranh ở Iraq, ông dường như quên mất rằng một trong những bài học đau đớn nhất của cuộc chiến này trực tiếp liên quan tới việc đối xử với các đồng minh một cách cao ngạo.
Thủ tướng Đức Angela Merkel cho biết đồng minh Đức vẫn sẽ hợp tác với Mỹ ở “tất cả các cấp”, bất chấp các phát ngôn của Tổng thống đắc cử Donald Trump. (Ảnh: Picture Alliance)
Cách bình luận hiện tại của Trump gợi nhớ tới cách mà những quan chức hàng đầu của chính quyền Bush từng nói về NATO và EU những năm 2003. Đó là thời điểm Washington đã phớt lờ hành động mang đầy tính đoàn kết của NATO sau vụ khủng bố 11/9 – khi NATO tuyên bố rằng việc tổ chức khủng bố Al-Qaeda tấn công Mỹ cũng chính là tấn công NATO.
Đó cũng là thời điểm mà các quan chức quốc phòng Mỹ, trong đó có Thứ trưởng BQP Paul Wolfowitz, thích Mỹ hành động đơn độc hơn, vì sợ rằng cơ cấu chỉ huy của NATO sẽ làm cho mọi việc chậm trễ đi.
Và đó chính là thời điểm mà Mỹ từng tuyên bố sẽ trả đũa đồng minh nào phản đối việc Mỹ mau chóng khởi động chiến tranh ở Iraq – khi Cố vấn An ninh Quốc gia lúc đó, bà Condoleezza Rice, đã tuyên bố sẽ “trừng phạt Pháp, bỏ qua Đức và tha thứ cho Nga”.
Sau đó, tất nhiên là xung đột và hỗn loạn leo thang tại Iraq, số quân lính của Mỹ thương vong lên tới hàng chục nghìn, hàng trăm tỷ đô-la như bốc hơi. Kết cục là khi cuộc chiến tại Iraq kéo dài triền miên, thì NATO lại là đội quân tiếp viện chính cho Mỹ.
Trump có vẻ đã lãng quên tất cả những điều trên, để rồi 14 năm sau, ông cũng muốn “tha thứ cho Nga” trước sự ngạc nhiên của tất cả các đồng minh của Mỹ. Politico cho rằng Trump không hiểu được các nguyên tắc trong quan hệ quốc tế.
Đánh giá NATO là “lỗi thời”, coi chính sách cho người nhập cư của bà Merkel là “sai lầm nghiêm trọng”, đó chưa phải là những tuyên bố “gây tổn hại” nhất của Trump. Đỉnh điểm của sự nguy hiểm, theo Politico, là khi Trump cho biết sẽ đối xử, tin tưởng bà Merkel và ông Putin như nhau.
Với những tuyên bố này, Trump đã gây nên một cuộc khủng hoảng ngoại giao khá lớn mà Ngoại trưởng tương lai Tillerson hay Bộ trưởng quốc phòng tương lai Mattis sẽ phải rất nỗ lực để có thể vượt qua.
Không chỉ trang Politico, mà các trang khác như Times of London (Anh), báo Bild (Đức) đều cho rằng, nếu có điểm tốt nào trong phong cách “ngoại giao xúc phạm” của Trump, thì đó là việc một làn sóng phản đối và “không ưa” Trump sẽ càn quét khắp châu Âu.
Trong bối cảnh phong trào dân túy đang có vẻ làm mưa làm gió ở nhiều quốc gia EU, chính những lời lẽ mang sắc thái “tấn công” mà Trump dành cho bà Merkel sẽ làm cho châu lục này “tỉnh ngộ”.