Ả-rập Saudi – TQ thoả thuận kỷ lục: Cảnh báo Mỹ

Trung Quốc đang cố gắng đóng vai trò là “nhà môi giới thực thụ” ở Trung Đông vì Bắc Kinh không có nhiều hiềm khích tại vùng đất nóng như Washington…

Reuters ngày 16/3 đưa tin, Trung Quốc và Ả-rập Saudi đã đạt thoả thuận thương mại kỷ lục với tổng trị giá các hợp đồng và văn bản ghi nhớ giữa hai bên lên đến 65 tỷ USD, khi Quốc vương Salman bin Abdulaziz Al-Saud có chuyến thăm đến Trung Quốc.

Theo hãng tin của Anh thì dường như quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới đã gắn chặt quan hệ với quốc gia có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Bên cạnh đó, Quốc vương Salman còn khẳng định với Chủ Tịch Tập Cận Bình rằng Riyadh hy vọng Trung Quốc sẽ đóng vai trò lớn hơn trong việc giải quyết các vấn đề tại Trung Đông.

“Ả-rập Saudi sẵn sàng tăng cường hợp tác với Trung Quốc để thúc đẩy hòa bình, an ninh và thịnh vượng trên toàn cầu, đặc biệt là tại khu vực Trung Đông”, Reuters dẫn lời nhà vua Salman.

Một nhà ngoại giao đại diện cho Ả-rập Saudi ở Bắc Kinh nói với phóng viên Reuters rằng Trung Quốc đang cố gắng đóng vai trò là “nhà môi giới thực thụ” ở Trung Đông và họ có thể làm tốt điều đó. Bởi lẽ, Bắc Kinh không có nhiều hiềm khích với các quốc gia tại vùng đất nóng như Washington và đây được xem là lời cảnh báo với Mỹ từ một “bá chủ Trung Đông”.

Ả-rập Saudi nuôi mộng bá chủ Trung Đông trong nỗi thất vọng với Mỹ

Là một thành viên quan trọng nhất của OPEC, nên nền tảng của quan hệ giữa Mỹ và Ả-rập Saudi từ trước tới nay luôn là lợi ích từ dầu thô. Thứ vàng đen này đã khiến cho quan hệ giữa Riyadh và Washington ngày càng khăng khít bởi sự chia sẻ nhiệt tình của Ả-rập Saudi với Mỹ trong bất kỳ kế hoạch lớn nào mà Washington cần đến công cụ giá dầu thô.

Tuy nhiên, khi giá dầu cao chót vót thì vấn đề sẽ là “nhỏ như con thỏ”, nhưng khi giá dầu sụt giảm mạnh thì vấn đề trở thành đại sự. Trong hoàn cảnh khó khăn, những ông hoàng xứ dầu hoả ngẫm lại thấy mình thua thiệt, vì khi giá dầu thô tăng giảm theo ý Washington thì chỉ Mỹ có lợi còn Ả-rập Saudi thì lợi bất cập hại.

Vậy nhưng, vị thế của Riyadh không được Washington nâng lên tương xứng với những chia sẻ của mình. Ả-rập Saudi chỉ là một con bài được xem trọng khi hữu dụng trực tiếp cho những toan tính của Washington, còn những vấn đề lớn khác thì Riyadh luôn bị xem thường, luôn đứng sau Israel, thậm chí cả Thổ Nhĩ Kỳ trong chiến lược đối ngoại của Mỹ tại Trung Đông.

Trong thời buổi “nhà giàu cũng khóc”, Riyadh đã kiểm tra tầm quan trọng của mình trong chiến lược đối ngoại của Mỹ bằng những hành động được xem là đổi khác và có phần tách khỏi quỹ đạo kiểm soát của Washington. Việc Riyadh đứng ra làm chủ xị trong Liên minh Quân sự Hồi giáo 34 nước là một nước cờ táo bạo.

Tuy nhiên, Riyadh đã bị việt vị trong nước đi này khi Washington không quá sốt sắng thể hiện quan điểm cũng như hành động đối với liên minh này. Thậm chí Washington còn tạo điều kiện cho Liên minh 34 nước thực hiện tôn chỉ của mình là chia lửa với Mỹ trong tấn công khủng bố, bởi lẽ như thế càng có lợi cho Mỹ.

Song Mỹ thừa biết đó là Ả-rập Saudi mượn số đông cho liên minh hùng hậu để khiến Washington phải chú ý và có động thái có lợi cho Riyadh, chứ liên minh đó không giải quyết được gì mà tất cả mọi hành động đều là ý tưởng, kế hoạch của Riyadh và do Riyadh thực hiện. Việc Ả-rập Saudi tham gia vào cuộc nội chiến tại Yemen đã chứng minh cho điều ấy.

Thế là mộng bá chủ của Riyadh đã bị Washington bắt bài. Khi nước cờ Liên minh Quân sự Hồi giáo không hiệu nghiệm, Riyadh khởi phát cuộc “khủng hoảng tinh thần” với Teheran. Ai cũng nghĩ cuộc “đại khủng hoảng” giữa Ả-rập Saudi và Iran sẽ được Washington chú ý vì nó có lợi cho Mỹ trong việc kiềm chế tham vọng của Iran.

Song, ông Aaron David Miller, một cựu chuyên gia đàm phán Trung Đông và là Phó Chủ tịch Trung tâm Quốc tế Woodrow Wilson, nhận định rằng, chính quyền Obama coi thỏa thuận với Iran là nhân tố ổn định cho một khu vực đang tuột khỏi tầm kiểm soát của Washington và vì thế Hoa Kỳ coi quan hệ với Iran là ưu tiên hàng đầu, theo the New York Times ngày 6/1/2016.

Như vậy là Riyadh lại bị Washington cho việt vị thêm lần nữa, bởi động thái của chính quyền Mỹ chỉ là quan sát và kêu gọi hai bên kiềm chế. Tất cả chỉ có vậy. Tuy nhiên, việc Ả-rập Saudi ngăn chặn tham vọng của Iran càng thể hiện rõ mộng “bá chủ Trung Đông” của Riyadh và đương nhiên nhất cử nhất động của họ đếu được Washington ghi nhận và chờ ngày tính sổ. 

Washington “trừng phạt”, Riyadh trả đũa và Bắc Kinh hưởng lợi

Việc Riyadh tìm cách thoát khỏi sự kiềm toả, thậm chí đối trọng với Washington ở Trung Đông là điều Mỹ không thể chấp nhận. Bởi lẽ, nó đe doạ vị thế, vai trò của Mỹ và đặc biệt là làm thiệt hại cho các lợi ích Mỹ cả về kinh tế lẫn chính trị không chỉ tại Trung Đông. Vì vậy Washington đã ra tay và bắt đầu bằng việc hồi tố Riyadh về vai trò trong cuộc khủng bố 11/9.

Theo đó ngày 28/9/2016 Quốc hội Hoa Kỳ đã bỏ phiếu bác bỏ phủ quyết của Tổng thống Obama đối với dự luật “Công lý chống hành động bảo trợ khủng bố”, cho phép gia đình của các nạn nhân trong vụ khủng bố ngày 11/9/2001 được đệ đơn kiện Arabia Saudi và các nước liên quan tới khủng bố.

Không khó để nhận ra việc Quốc hội Hoa Kỳ do phe Cộng hoà chiếm đa số quyết thông qua dự luật mang tính “hồi tố” sự kiện 11/9 không đơn thuần là vấn đề pháp lý, nó mang tính chính trị nhiều hơn. Từ thời gian, thời điểm đến tính chất của dự luật đều đã thể hiện điều ấy.

Sau hơn 15 năm trôi qua, sự kiện kinh hoàng ngày 11/9/2001 để lại rất nhiều hậu quả cho nước Mỹ, cho người dân Mỹ, nhưng suốt trong gần hai nhiệm kỳ còn lại của cựu Tổng thống Bush, dự luật nhân đạo ấy không được hoàn tất soạn thảo để Quốc hội xem xét, thông qua.

Phải chăng do sự chia sẻ của Arabia Saudi với cuộc chiến chống khủng bố mà cựu Tổng thống G.Bush phát động sau sự kiện 11/9? Rõ ràng đạo luật “Công lý chống hành động bảo trợ khủng bố” chỉ hoàn tất khi sự chia sẻ của người đồng minh xứ dầu mỏ này giảm sút và chính sách đối ngoại của chính quyền Obama bị xem là “nhu nhược”. Sự thật cho thấy yếu tố chính trị đạo luật này.

Để “trả đũa” Washington, Riyadh đã thực hiện nhiều nước cờ mà kết quả có thể nhận thấy là Riyadh ngày càng thoát khỏi vòng tay Washington. Riyadh đã liên tục bắt tay cả Moscow và Bắc Kinh – hai đối thủ chiến lược của Washington – để tìm lối thoát cho mình và dằn mặt người đồng minh chiến lược.

Qua chuyến công du kéo dài 1 tháng vòng quanh châu Á của Quốc vương Salman cho thấy Ả-rập Saudi đã chính thức xây dựng chiến lược đối ngoại “xa Mỹ”. Trong chuyến công du lịch sử này, Trung Quốc được xem là điểm đến quan trọng nhất của người đứng đầu Hoàng gia thấy Ả-rập Saudi, bởi có nhiều lợi ích mà Riyadh có thể được khai thác được từ “cường quốc phương Đông” này.

Đặc biệt trong tuần tới, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu – một đồng minh của Mỹ – cũng sẽ viếng thăm Trung Quốc và điều đó càng chứng minh dường như vai trò của Mỹ tại Trung Đông đang ngày càng mờ nhạt.