Trong khi hàng không mẫu hạm USS Carl Vinson của Hoa Kỳ đang đến vùng Đông Bắc Á nhằm răn đe Triều Tiên thì mục tiêu của Trung Quốc vẫn hướng tới việc làm lung lay các cam kết của Hoa Kỳ. Đó là cam kết trợ giúp đồng minh có hiệp ước hoặc đối tác trong vùng thông qua các bước đi nhỏ, cụ thể, tưởng như không có liên quan gì đến nhau.
Hàng không Mẫu hạm USS Carl Vinson đang tuần tra trên Biển Đông (Ảnh: USS Navy).
Tuần qua Trung Quốc tiếp tục phản đối việc triển khai hệ thống phòng thủ hỏa tiễn tầm cao THAAD ở Hàn Quốc.Nhưng cách xử lý cuộc khủng hoảng mà tác giả Niall Ferguson (Sunday Times 16/04/2017) gọi là “của chính Trung Quốc”, cũng làm lộ ra những chiêu thức Bắc Kinh đã áp dụng trong ngoại giao khu vực.
Mô thức hành xử quen thuộc (familiar Chinese modus operandi) của Trung Quốc là nhắm vào Hàn Quốc, giống như đã từng làm với Nhật Bản, Đài Loan và Philippines trước đây.
Trong vụ gây sức ép đối với Seoul, Bắc Kinh đãtuyên bố: Hoa Kỳ không đáng phải trả giá về kinh tế và an ninh nếu họ xúc phạm Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Lời nhắn gửi từ Trung Quốc với Hoa Kỳ tập trung ở ba điểm: Một là, chọn cách đánh vào một hành động bị Trung Quốc coi là mang tính tấn công – vụ triển khai tên lửa THAAD – dù Hoa Kỳ nói nó chỉ nhằm ngăn chặn tên lửa Bắc Hàn. Hai là, đe dọa liên tiếp và gây thiệt hại về kinh tế, như cấm tập đoàn Lotte, xóa tour du lịch và chặn mua bán hàng Hàn Quốc trên mạng. Ba là, chối bỏ thẳng thừng sự việc có chỉ đạo mà nói phản ứng chính đáng chỉ đến từ người dân Trung Quốc “bị xúc phạm”.
Trong khi Seoul vẫn tiếp tục kế hoạch nhận hệ thống THAAD, liên minh quân sự với Hoa Kỳ ít ra cũng bị rung động và các bên có thể sẽ phản tự hạn chế trong quan hệ tương lai vì lo ngại về phản ứng của Trung Quốc.
Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã cảnh báo “xung đột có thể xảy ra bất cứ lúc nào” trong khi căng thẳng về chủ đề Triều Tiên gia tăng. Trong khu vực thì Philippines trở thành đối tượng vụ trả đũa vì bãi cạn Scarborough mà Trung Quốc tự nhiên đến chặn lối
Còn nhớ vụ việc tương tự với Philippines xảy ra vào năm 2012 sau khi Tổng thống Aquino sát lại gần Hoa Kỳ. Lúc đó Trung Quốc đã chọn một điểm tưởng như chẳng có gì quan trọng là bãi cạn Scarborough, nằm trong vùng Kinh tế đặc quyền của Philippines, đưa thuyền vào nhằm nắn gân Hoa Kỳ đi kèm với lời hứa (suông) rằng Trung Quốc sẽ rút ra nếu Hải quân Philippines cũng rút khỏi vùng này. Bắc Kinh còn gây sức ép về kinh tế như chặn nhập khẩu chuối từ Philippines và dọa sẽ còn làm nặng tay hơn. Còn Hoa Kỳ đã phản ứng một cách yếu ớt èo trong vụ Trung Quốc ngăn lối vào Scarborough và có vụ Tòa Trọng tài Thường trực Liên hợp quốc bác bỏ hành vi sai trái của Trung Quốc. Điều này tạo ra nghi ngờ về khả năng Hoa Kỳ giữ cam kết theo hiệp ước phòng thủ với Philippines.
Cùng với nhiệm kỳ tổng thống của ông Rodrigo Duterte vốn đã không mặn mà với Mỹ, liên minh Hoa Kỳ- Philippines không tan rã nhưng đã bị lung lay.
Trung Quốc cũng làm như vậy với Đài Loan (dùng đe dọa trực diện, tiếp theo là trả đũa kinh tế…) và thậm chí với cả Nhật Bản.Năm 2012, Trung Quốc chọn cớ Nhật Bản “quốc hữu hóa” quần đảo Senkaku mà Tokyo nắm để tung ra cuộc khẩu chiến, rồi liên tiếp cho tàu cá và tàu hải giám vào biển của Nhật, có tàu Hải quân quân Giải phóng đứng trông coi.Trung Quốc cũng cấm xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản với lý do là loại khoáng sản này chỉ còn đủ cho khách hàng nước này.
Cùng lúc, các cuộc biểu tình “tự phát” bài Nhật và vì “quần đảo Điếu Ngư” cũng đột nhiên bùng lên ở Trung Quốc, gồm cả các vụ đập phá cơ sở kinh doanh của Trung Quốc.Thậm chí lái những xe do Nhật Bản sản xuất cũng trở nên rủi ro với một số người.
Họ làm tất cả những điều đó cốt nhằm tạo ra nghi ngờ ở Nhật Bản về cam kết của Hoa Kỳ, và cũng tạo ra lo ngại ở nước Mỹ sợ bị lôi kéo vào một cuộc chiến nhân danh Nhật Bản “chỉ vì vài khối đá ngoài biển”, tức quần đảo Senkaku.
Những chiến thuật của Trung Quốc đã bị phản tác dụng. Mọi nỗ lực của Trung Quốc gây sức ép lên Nhật Bản lại tạo ra hậu quả không trông đợi.Nhật Bản đã tăng quyết tâm thúc đẩy quốc phòng và công chúng Nhật cũng có thái độ cứng rắn hơn trước Trung Quốc.
Cả hai Tổng thống Hoa Kỳ, từ B. Obama đến D. Tryump đều nhấn mạnh cam kết phòng thủ với Nhật Bản, gồm cả việc bảo vệ lãnh thổ cho Nhật Bản.Bản quyền hình ảnhGETTY IMAGESImage captionHoa Kỳ và Hàn Quốc vẫn quyết tâm triển khai hệ thống THAAD mặc dù Trung Quốc phản đối quyết liệt.
Người ta không lạ gì Trung Quốc bởi họ cũng từng dùng chiêu thức tương tự gần đây với Singapore, đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ trong ASEAN và có thể nhắm vào cả liên minh Mỹ – Úc cũng như khai thác vấn đề nội bộ ở Malaysia và Thái Lan để làm yếu đi vị thế của Mỹ.
Mọi chiêu thức trên chỉ bộc lộ một điều: Trung Quốc chỉ giỏi tính về chiến thuật. Và chiến thuật của họ không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả.
Theo các nhà quan sát quốc tế, Hoa Kỳ trong nhiệm kỳ Donald Trump nên tránh không bị Trung Quốc lôi kéo vào các sự kiện cụ thể. Cần nhìn tổng thể bức tranh khu vực, tập trung đặt ưu tiên cho việc xây đắp các liên minh chính thức và không chính thức trong toàn vùng Ấn Độ Dương sang Thái Bình Dương.
Hoa Kỳ cần hiểu rõ hơn ai hết rằng “THAAD ở Hàn Quốc không phải chỉ là tên lửa. Và Biển Đông đâu chỉ là chuyện tranh chấp cá”.