Tổng thống Rodrigo Duterte đã cung cấp thông tin khá thẳng thắn, trực tiếp về thái độ và toan tính của Trung Quốc ở Biển Đông. Tòa án tối cao Philippines đã lên tiếng hối thúc Điện Manacanang kiện tiếp Trung Quốc.
Tổng thống Philippines Duterte (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải).
Động thái này diễn ra sau khi Tổng thống Rodrigo Duterte tiết lộ, ông Tập Cận Bình cảnh báo sẽ có chiến tranh ở Biển Đông nếu Philippines thúc đẩy Phán quyết Trọng tài hoặc khoan dầu ở Biển Đông.
Về phía Philippines, Tổng thống Rodrigo Duterte đã phát biểu trong một cuộc họp với lực lượng Cảnh sát biển về nội dung cuộc hội đàm của ông với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, xung quanh vấn đề Biển Đông ở Bắc Kinh. Người dân Philippines hiểu rằng, cảnh báo chiến tranh của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình với Tổng thống Rodrigo Duterte cho thấy sự hiếu chiến của nước này chống lại Philippines.
Diễn biến mới cực kỳ phiền toái này cho thấy, tất cả người dân Philippines phải đoàn kết lại để bảo vệ vùng đặc quyền kinh tế và yêu sách của Philippines ở Biển Đông theo Hiến pháp, cũng như luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982.
Trung Quốc đe dọa sẵn sàng đi đến chiến tranh chống lại Philippines nếu Manila thăm dò khai thác dầu và khí đốt ở bãi Cỏ Rong, hay bất kỳ khu vực nào thuộc vùng đặc quyền kinh tế của mình trên Biển Đông.
Đây là một sự vi phạm trắng trợn Hiến chương Liên Hợp Quốc, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982, Hiệp ước Thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á mà Trung Quốc và Philippines là thành viên.
Liệu Philippines kiện Trung Quốc ra một Tòa trọng tài khác?
Là một quốc gia mà Hiến pháp đã từ bỏ việc lấy chiến tranh làm công cụ chính sách, cái Philippines có thể trông cậy là đưa vụ Trung Quốc dọa tiến hành chiến tranh ra một Tòa Trọng tài khác của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển.
Việc này sẽ giúp có một phán quyết buộc Trung Quốc tuân thủ Phán quyết Trọng tài (12/7/2016) trong đó tuyên bố bãi Cỏ Rong là một phần vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.
Philippines cũng có thể đưa việc Trung Quốc đe dọa tiến hành chiến tranh ra trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và bảo trợ cho một nghị quyết lên án mối đe dọa này, đồng thời yêu cầu Trung Quốc tuân thủ Phán quyết Trọng tài. Trung Quốc không có quyền phủ quyết tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.
Tổng thống có nghĩa vụ sử dụng tất cả các biện pháp mà luật pháp cho phép để bảovệ vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, điều này được quy định trong Hiến pháp.
Đối mặt với mối đe dọa của Trung Quốc có thể tiến hành chiến tranh để chiếm vùng đặc quyền kinh tế của Philippines ở Biển Đông, khu vực có diện tích lớn hơn cả diện tích lãnh thổ đất liền của Philippines, Tổng thống không thể ngồi im không làm gì cả.Hoặc tệ hơn nữa là mặc nhiên chấp nhận hành động của Trung Quốc.
Theo luật pháp quốc tế, việc một quốc gia không có hành động nào khi đối mặt với các mối đe dọa về quyền và lợi ích hợp pháp của mình là một sự mặc nhiên thừa nhận. Điều này có nghĩa là Philippines có thể mất vĩnh viễn vùng đặc quyền kinh tế của mình ở Biển Đông vào tay Trung Quốc.
Đặc biệt Philippines cần phải tăng cường liên minh với Hoa Kỳ, nước duy nhất có hiệp ước quốc phòng với Philippines. Hiến chương Liên Hợp Quốc công nhận quyền của các quốc gia tự bảo vệ và bảo vệ nhau chống lại các cuộc xâm lược vũ trang.
Philippines có thể liên minh với Hoa Kỳ vì Mỹ không có yêu sách ở Biển Đông hay bất cứ vùng lãnh thổ của Philippines. Nhưng Philippines không thể liên minh với Trung Quốc khi Trung Quốc muốn chiếm cả Biển Đông và Trường Sa.
Chừng nào Trung Quốc còn đe dọa sẵn sàng chiến tranh với Philippines ở Biển Đông, Philippines không bao giờ được hạ thấp vai trò của mình trong các hoạt động với Trung Quốc. Trong số tất cả các quốc gia trên thế giới, chỉ có Trung Quốc là đe dọa sẵn sàng gây chiến tranh với Philippines trên vùng đặc quyền kinh tế của Philippines ở Biển Đông.
Các nước yêu sách khác ở Trường Sa như Việt Nam, Malaysia, Brunei công nhận vùng đặc quyền kinh tế của Philippines ở Biển Đông, bao gồm bãi Cỏ Rong. Tranh chấp duy nhất giữa Philippines với Việt Nam, Malaysia là các cấu trúc nổi trên mặt nước cùng lãnh hải 12 hải lý ở Trường Sa.
Việt Nam và Malaysia chắc chắn không yêu sách với bãi Cỏ Rong. Philippines không có tranh chấp với Brunei. Bãi Cỏ Rong đóng vai trò quan trọng đối với lợi ích quốc gia của Philippines. Đây là nguồn thay thế duy nhất cho mỏ Malampaya vốn cung cấp 40% nhu cầu năng lượng cho đảo Luzon. Mỏ Malampaya sẽ hết trữ lượng nhiên liệu trong vòng chưa đầy 10 năm tới.
Trừ phi khai thác năng lượng ở bãi Cỏ Rong, nếu không Luzon sẽ bị thiếu năng lượng 10 đến 12h mỗi ngày kể từ bây giờ. Điều này sẽ phá hủy nền kinh tế Philippines.”
Điều này cũng cho thấy, trừ phi có lợi cho mình, nếu không Trung Quốc sẽ không có ý tôn trọng luật pháp quốc tế.
Hiểu thế nào về tuyên bố của ông Rodrigo Duterte?
Trong chuyện Philippines đối phó với tham vọng của Trung Quốc muốn độc chiếm Biển Đông, mỗi người đều có lập luận và góc nhìn của riêng mình.
Chỉ có điều, trong lúc các quan điểm khác nhau giữa chính phủ và một số người Philippines được công khai bộc lộ trên truyền thông, thì kẻ hưởng lợi ở đây không ai khác sẽ chính là Trung Quốc.
Đường đi nước bước của kẻ yếu được thể hiện công khai, cặn kẽ trước mặt kẻ mạnh không phải là một lựa chọn khôn ngoan. Người yêu nước và có quyền tìm cách bảo vệ lợi ích hợp pháp và chính đáng của quốc gia, dân tộc mình.
Có nhiều suy luận ông Rodrigo Duterte nói về cảnh báo của ông Tập Cận Bình, không chỉ bởi “vua không nói chơi”, mà vì đối phương có thể chứng minh điều ngược lại một cách dễ dàng, nếu không có chuyện ấy.
Cho đến giờ Bắc Kinh im lặng.
Trong cuộc họp báo ngày 19/5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh chỉ thấy ca ngợi quan hệ song phương với Philippines, và những cái bà gọi là tiến triển trong quá trình đàm phán COC, cũng như phiên tham vấn đầu tiên với Manila về Biển Đông.
Với cá tính của mình, ông Duterte có lẽ buộc phải chứng minh cho những chính trị gia cáo buộc ông “chẳng làm gì cả”, thậm chí là “bật đèn xanh cho Trung Quốc” bằng việc thuật lại một phần cuộc hội đàm với ông Tập Cận Bình.
Tuy nhiên, các bên liên quan cũng cho rằng Tổng thống Rodrigo Duterte cung cấp thông tin khá thẳng thắn, trực tiếp về thái độ và toan tính của Trung Quốc ở Biển Đông.
Có lẽ ngay cả các lực lượng tình báo cũng không dễ gì có được những đánh giá hay phát biểu của ông Tập Cận Bình về Biển Đông trong phòng kín.
Phải chăng đây cũng chính là một cách khéo léo để ông chủ Điện Manacanang cho các đối tác biết, ông Tập Cận Bình tính toán gì ở Biển Đông?