Mối quan hệ giữa Qatar với Iran và các nhóm Hồi giáo là nguyên nhân khiến nhiều nước láng giềng lo ngại và đồng loạt đưa ra biện pháp cô lập Doha. Vậy có thực Qatar đã tài trợ cho các nhóm khủng bố?
Người dân Qatar đổ xô đi mua sắm thực phẩm sau khi các nước vùng Vịnh quyết định cắt đứt quan hệ với Doha trước cáo buộc tài trợ cho các nhóm khủng bố.
Cuộc khủng hoảng chính trị vùng Vịnh bùng nổ khi các nước Ả Rập cáo buộc Qatar tài trợ cho các nhóm khủng bố đồng thời cắt đứt quan hệ với Doha. Về phần mình, Qatar đã phủ nhận cáo buộc này.
Theo giới chuyên gia, chính mối quan hệ giữa Qatar với Iran và các nhóm Hồi giáo là nguyên nhân khiến nhiều nước láng giềng lo ngại và đồng loạt đưa ra biện pháp cô lập Doha.
Cụ thể, Ả Rập Xê-út, Ai Cập, các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) và Bahrain đã đưa ra quyết định cắt đứt quan hệ ngoại giao đồng thời áp đặt các biện pháp trừng phạt với Qatar.
Hôm 9/6, 4 quốc gia này còn đưa 59 cá nhân và tổ chức từ thiện có mối quan hệ với Qatar vào danh sách khủng bố. Qatar cho rằng đây là động thái mang động cơ chính trị. “Chúng tôi hiện không có, chưa từng có và sẽ không có việc ủng hộ cho các nhóm khủng bố”, Bộ trưởng Ngoại giao Qatar nhấn mạnh.
Theo AP, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Qatar có thể được hiểu là lâu nay, chính phủ các nước vùng Vịnh thường đưa ra những cáo buộc liên quan tới khủng bố để trấn áp cũng như phán xét các nhóm đối lập chính trị cũng như các nhà hoạt động nhân quyền. Theo đó, một số nhóm Hồi giáo mà Qatar đang chống lưng như Tổ chức Anh em Hồi giáo hiện được nhiều nước coi là một tổ chức chính trị hợp pháp. Trong khi đó, nhiều tổ chức khác bao gồm lực lượng nổi dậy dòng Sunni ở Syria lại mang tư tưởng như các nhóm được Ả Rập Xê-út hậu thuẫn.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ quyết định của các nước Ả Rập cắt đứt quan hệ với Qatar. Phát biểu tại Nhà Trắng, ông Trump nói Qatar “có lịch sử lâu đời tài trợ cho các nhóm khủng bố ở mức độ cực lớn”.
Vậy thực sự có phải Qatar đã tài trợ cho các nhóm khủng bố? Dưới đây là mối quan hệ giữa Qatar với các nhóm mà nước này bị cáo buộc ủng hộ do AP tổng hợp.
Al-Qaida và IS
Các quốc gia láng giềng Ả Rập của Qatar đều cho rằng Doha đã hậu thuẫn cho tư tưởng khủng bố của al-Qaida và tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS lan tỏa khắp khu vực từ Syria cho tới bán đảo Sinai.
Thậm chí, giới chuyên gia ở Syria còn cho rằng nguồn tài chính của Qatar đã gián tiếp được chuyển cho các nhóm phiến quân. Cáo buộc này từng được Ả Rập Xê-út và các nước vùng Vịnh đưa ra ngay từ những ngày đầu bùng nổ cuộc nội chiến ở Syria hồi năm 2001. Một số nhà nghiên cứu nhận định, căng thẳng ngoại giao hiện nay giữa Ả Rập Xê-út và Qatar có thể gây ảnh hưởng tới mọi hoạt động tài chính chuyển cho phe đối lập ở Syria.
Chuyên gia người Syria, ông Hassan Hassan nhận định Qatar chưa từng ủng hộ trực tiếp cho al-Qaida hay IS. Tuy nhiên, Qatar đã ủng hộ cho nhóm Ahrar al-Sham, một tổ chức có mối quan hệ với al-Qaida. Đáng nói, Ả Rập Xê-út từng chủ trì một cuộc họp của phe đối lập Syria ở chính thủ đô nước này Riyadh với sự tham gia của các thành viên thuộc Ahrar al-Sham.
Tổ chức Anh em Hồi giáo
Tổ chức Anh em Hồi giáo hiện là một trong số nhóm Hồi giáo dòng Sunni gây nhiều tranh cãi về tính pháp lý trong khu vực. Ả Rập Xê-út, Ai Cập và UAE hiện coi tổ chức này là mối đe dọa trực tiếp tới quyền lực chính trị và an ninh trong khu vực. Song thực tế, các chi nhánh của Tổ chức Anh em Hồi giáo vẫn đang hoạt động tích cực ở Jordan và Tunisia.
Sau khi các cuộc biểu tình bùng nổ và lật độ cựu Tổng thống Hosni Mubarak vào năm 2011, Ai Cập đã có nhà lãnh đạo là nhân vật nằm trong Tổ chức Anh em Hồi giáo. Qatar cũng đã hỗ trợ chính quyền do Tổ chức Anh em Hồi giáo cầm quyền ở Cairo hàng tỷ USD. Qatar còn là nhà tài trợ chính cho các chi nhánh của Tổ chức Anh em Hồi giáo ở Syria và Libya. Theo Qatar, quốc gia này ủng hộ Ai Cập không phải chỉ từ khi Tổ chức Anh em Hồi giáo trở thành nhà cầm quyền ở Cairo.
Tuy nhiên, quân đội Ai Cập đã lật đổ chính quyền của của Tổ chức Anh em Hồi giáo và trấn áp đẫm máu các thành viên của tổ chức này trong cuộc biểu tình quy mô lớn hồi năm 2013. Sau đó, Ả Rập Xê-út, Ai Cập, UAE và Ai Cập quyết định coi Tổ chức Anh em Hồi giáo là tổ chức khủng bố đồng thời bắt giữ nhiều nhân vật thuộc tổ chức này hoạt động ở vùng Vịnh.
Thậm chí, chính quyền các nước vùng Vịnh còn cáo buộc Qatar ủng hộ tài chính, cung cấp nơi ẩn náu và quyền công dân cho những người bị coi là lực lượng đối lập tại những quốc gia này.
Hamas
Đối với Israel và các đồng minh phương Tây, Hamas, một nhóm hoạt động của người Palestin và là một chi nhánh của Tổ chức Anh em Hồi giáo ở Ai Cập, bị xem là tổ chức khủng bố. Hamas, lực lượng cai quản ở dải Gaza, đã 3 lần tham chiến với Israel và bị một số nước Ả Rập xem là lực lượng vũ trang đối lập chống lại Israel.
Trên thực tế, Qatar đã đầu tư hàng trăm triệu USD vào các công trình đường xá, nhà ở và bệnh viện ở dải Gaza cũng như tạo ra công ăn việc làm cho người dân sinh sống ở khu vực bị tàn phá này trong bối cảnh cả Israel và Ai Cập thực thi phong tỏa. Điều này khiến Qatar trở thành một trong những quốc gia ít ỏi hậu thuẫn cho dải Gaza.
Về phần mình, Qatar cho rằng những việc mà nước này làm ở dải Gaza chỉ phục vụ mục đích “nhân đạo thuần túy” và sự hợp tác với Hamas là nhằm tiến tới các cuộc thảo luận hòa bình mang tầm quốc tế.
Những khoản tiền chuộc lớn
Một bản thỏa thuận trao trả con tin là các thành viên trong gia tộc cầm quyền ở Qatar, đã trở thành mối quan ngại lớn với các nhà lãnh đạo vùng Vịnh đặc biệt là Ả Rập Xê-út, quốc gia vốn coi Iran là đối thủ số 1.
Qatar được cho chi trả hàng trăm triệu USD cho nhóm phiến quân Shiite được Iran hậu thuẫn để giải thoát cho 26 con tin bị bắt cóc vào ngày 16/12/2015 khi đang đi săn chim ưng ở phía nam Iraq.
Ai Cập còn đề nghị Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (LHQ) điều tra các báo cáo cho rằng Qatar đã “chi 1 tỷ USD cho một nhóm khủng bố hoạt động ở Iraq” để giải cứu các con tin, khi xem đây có thể là hành động vi phạm lệnh trừng phạt của LHQ.
Qatar thì cho rằng quốc gia này chỉ ủng hộ tài chính cho chính phủ Iraq về những nỗ lực giúp giải cứu con tin, chứ không có bất cứ thỏa thuận nào với các nhóm vũ trang ở Iraq.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cho biết thêm không loại trừ khả năng, Qatar đã chi một số tiền lớn cho các nhóm Hồi giáo ở Syria bao gồm một tổ chức có mối liên hệ với al-Qaida, để tiến hành sơ tán công dân.
Iran
Cả Ả Rập Xê-út và Bahrain đều cáo buộc Qatar chống lưng cho các nhóm phiến quân Shiite ở hai quốc gia này.
Cụ thể, bạo lực đã liên tiếp bùng nổ trong những ngày gần đây giữa phiến quân Shiite và lực lượng an ninh Ả Rập ở khu vực phía đông. Tại Bahrain, các lực lượng an ninh nước này đã trở thành mục tiêu tấn công của các tay súng Shiite địa phương.
Ả Rập Xê-út còn cáo buộc Qatar hậu thuẫn cho các nhóm nổi dậy liên minh với Iran ở Yemen hay còn gọi là Houthis. Tuy nhiên, Qatar là một thành viên của liên minh do Ả Rập Xê-út dẫn đầu và đã tiến hành ném bom lực lượng Houthis ở Yemen.
Đại sứ Qatar ở Washington, ông Meshal bin Hamad Al Thani thì cho rằng mối quan hệ giữa Qatar với Iran và việc chia sẻ nguồn khí đốt tự nhiên dồi dào dưới lòng biển chỉ đơn giản tương tự như những gì nước này đang làm với các quốc gia láng giềng Ả Rập.