Dường như vừa có căng thẳng mới giữa Việt Nam và Trung Quốc sau khi tướng cao cấp của Trung Quốc cắt ngắn chuyến thăm Hà Nội, và chương trình giao lưu quốc phòng hai nước bị hủy, theo các nguồn quốc tế.
Báo New York Times tường thuật Bộ Quốc phòng Trung Quốc ra thông cáo nói chương trình Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt – Trung lần thứ 4 bị hủy vì “những nguyên do liên quan sự sắp xếp” giữa hai nước.
Cũng theo tờ báo, phái đoàn của Thượng tướng Phạm Trường Long, Phó Chủ tịch Quân uỷ Trung ương Trung Quốc, cắt ngắn chuyến thăm Việt Nam sau khi “cơn giận dữ nổ ra trong thảo luận kín về tranh chấp” ở Biển Đông.
Cùng lúc đó, nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp, viết cho Viện Yusof Ishak – Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS), rằng Tướng Phạm Trường Long “cắt ngắn chuyến thăm và bất ngờ rời Việt Nam vào chiều tối ngày 18/6 mà không công bố nguyên nhân”.
Theo lịch, chuyến thăm của vị tướng Trung Quốc là từ 18 đến 19/6.
Bản quyền hình ảnh Xinhua Image caption Phái đoàn quân sự Trung Quốc gồm các tư lệnh, phó tư lệnh của Tham mưu, Hải lục không quân đến Hà Nội hội đàm với Bộ Quốc phòng Việt Nam hôm 18/06. Người mặc đồ dân sự là đại sứ Hồng Tiểu Dũng.
Ngoài ra hôm 18/6, truyền thông Việt Nam như VTV và Tuổi Trẻ đều nói từ ngày 20 đến 22/6, Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Đại tướng Ngô Xuân Lịch và Thượng tướng Phạm Trường Long sẽ dẫn đầu đoàn quốc phòng hai nước dự giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam – Trung Quốc lần 4 tại tỉnh Lai Châu và Vân Nam.
Trang Đất Việt dường như là báo duy nhất ở Việt Nam đưa tin chương trình Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam – Trung Quốc đã diễn ra.
Nhưng nay khi độc giả bấm vào đường dẫn, bài đã bị xóa.
Tân Hoa Xã hôm 19/06 đã đăng các ảnh chụp Tướng Phạm Tường Long gặp trong ngày 18/06 các lãnh đạo Việt Nam, và không còn ảnh gì khác sau đó.
Cũng hãng tin này của Trung Quốc nói: “Tướng Phạm trong chuyến thăm đã nhấn mạnh rằng “toàn bộ các đảo ở Biển Nam Hải đã thuộc lãnh thổ Trung Quốc kể từ thời thượng cổ.”
Nội dung này không xuất hiện trên các báo chính thống ở Việt Nam.
Còn theo tờ New York Times, Tướng Phạm Trường Long “dường như đã giận dữ” vì những nỗ lực làm thân ngoại giao của Việt Nam mới đây với Mỹ và Nhật Bản.
Hôm 13/6, tàu Echigo của Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản thăm Đà Nẵng và có các hoạt động huấn luyện chung trên biển với Bộ tư lệnh Cảnh sát biển Vùng 2 tại Đà Nẵng.
Chủ quyền
Một số nhà phân tích cũng đồn đoán rằng có thể căng thẳng là vì Việt Nam gần đây tái khởi động việc khảo sát dầu khí ở một khu vực tại Biển Đông.
Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia chính trị Việt Nam từ Úc, viết trong một email rằng nếu Tướng Phạm đã yêu cầu Việt Nam ngừng khảo sát dầu khí, Việt Nam sẽ xem yêu cầu đó là “khiêu khích”.
“Các lãnh đạo Việt Nam hẳn sẽ từ chối yêu cầu này và phản ứng bằng việc tái khẳng định chủ quyền,” theo lời ông Carl Thayer.
Còn ông Alexander L. Vuving, từ Trung tâm Nghiên cứu An ninh Daniel K. Inouye ở Hawaii, nói với New York Times: “Người ta có thể nói cả hai phía đều tính toán sai.”
Nhưng ông nói một diễn giải khác là cả hai quốc gia “đều quyết tâm chứng tỏ cho bên kia thấy quyết tâm của mình” về các vấn đề chủ quyền.
Bản quyền hình ảnh DWNews Image caption DWNews hôm 7/6/2017 đăng bài và ảnh nói các tàu cá Việt Nam ‘quấy nhiễu giàn khoan’ Trung Quốc, nhưng không nêu rõ thời gian và địa điểm xảy ra các hoạt động ‘quấy nhiễu’ này
Mở rộng quan hệ
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp nhận định “trong khi phục hồi quan hệ với Trung Quốc thì Việt Nam cũng tăng cường quan hệ với các đối thủ chiến lược của nước này, nhất là Hoa Kỳ và Nhật Bản”.
“Washington và Tokyo cũng đã cung cấp cho Việt Nam các tàu Cảnh sát Biển và xuồng tuần tra nhằm giúp Việt Nam nâng cao năng lực hàng hải. Những diễn tiến này chắn chắn đã làm một số người ở Bắc Kinh khó chịu.”
Hôm 18/6, tờ Hoàn Cầu Thời báo đã cho đăng một xã luận chỉ trích các bước đi ngoại giao của Việt Nam.
“Đứng trước Trung Quốc đang trỗi dậy, Việt Nam cần ve vãn các nước khác nằm ngoài khu vực để khống chế Trung Quốc tại Nam Hải (Biển Đông) và bảo vệ lợi ích của mình,” tác giả Lý Khai Thịnh viết.
“Mở rộng quan hệ bè bạn là tốt. Tuy nhiên, nếu ý định là canh chừng các láng giềng của mình thì nó chỉ tạo ra các yếu tố gây bất ổn trong tương lai mà thôi,” Lý Khai Thịnh, nhà nghiên cứu từ Viện quan hệ Quốc tế thuộc Học viện Khoa học Xã hội Thượng Hải kết luận.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Giàn khoan khổng lồ ‘Lam Kình 1 (Blue Whale I) mới được Trung Quốc đưa vào hoạt động từ năm nay
Trước các diễn biến mới nhất tuần này, tiến sĩ Lê Hồng Hiệp dự báo:
“Cho dù lý do thực sự cho quyết định của tướng Phạm là gì thì sự cố này cũng không phải là một tín hiệu tích cực cho quan hệ song phương.”
” Vì vậy, một làn sóng căng thẳng mới trong quan hệ song phương là điều có thể xảy ra trong thời gian tới.”
Bản quyền hình ảnh AFP Image caption Một chiến hạm đời mới của Trung Quốc: các cuộc bắn đạn thật từ khu trục hạm đã xảy ra ở Biển Đông trong tháng 5/2017
18 tháng 6: Thượng tướng Phạm Trường Long cùng một phái đoàn đông đảo sỹ quan cao cấp gồm Tư lệnh Mặt trận Phía Nam, Viên Dự Bách, Phó Tổng tham mưu trưởng Liên quân, Thiệu Nguyên Minh, Tham mưu trưởng Lục quân Lưu Chấn Lập, Phó Tư lệnh Hải quân Lưu Nghị, Phó Chính ủy Không quân Tống Côn, và Đại sứ Hồng Tiểu Dũng gặp gỡ các lãnh đạo cao cấp nhất của Đảng CS, Nhà nước và Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Đây là lần đầu tiên từ hơn một năm Trung Quốc cử một đoàn chỉ huy quân sự cao cấp với số lượng tướng lĩnh đông đảo thăm Việt Nam, sau chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Thường Vạn Toàn tháng 3/2016.
11-15 tháng 6: Tàu USS Coronado (LCS 4) thực hiện bảo dưỡng dự phòng viễn chinh trong khuôn khổ chuyến thăm kỹ thuật tại Cảng Quốc tế Cam Ranh, Việt Nam.
Cũng trong tháng 6, khu trục hạm USS John S. McCain lớp Arleigh Burke vào Cảng Quốc tế Cam Ranh và đón Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain lên khoang chiếc tàu mang tên cha và ông của ông, hai đô đốc của Hải quân Hoa Kỳ.
07 tháng 6: Hình ảnh một giàn khoan lớn, màu vàng được đăng trên các trang mạng Trung Quốc nói công nhân của họ phải dùng vòi rồng phun nước đẩy “thuyền cá Việt Nam quấy nhiễu” khi công ty Trung Quốc hạ đặt giàn khoan ở vùng “Nam Hải”.
06 tháng 6: Các trang quân đội Trung Quốc công bố ảnh chụp ngày 27 tháng 5 mô tả các tàu khu trục Hợp Phì, Lan Châu, Trường Sa cùng chiến hạm Tam Á bắn đạn thật ở Biển Đông, không nêu địa điểm. Cuộc diễn tập đạn thật được nói là xảy ra vào đêm.
10 tháng 5: Tân Hoa Xã đưa tin trước đó, “các đơn vị tại Tây Sa và Nam Sa” chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc diễn tập trên biển. Các trang quan sát quốc tế nói tuần trước đó, ca sỹ Tống Tổ Anh đã ra Nam Sa (Trường Sa) “hát cho bộ đội nghe”. Các báo tiếng Anh nói ảnh chụp nữ ca sỹ này hiện rõ đằng sau là Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef) được tôn tạo thành đảo và đường băng ở Trường Sa.
Các bức hình cũng cho thấy có bến đỗ cho tàu đổ bộ dạng T-071 của Trung Quốc.
Đây là các chỉ dấu cuộc tập trận bắn đạn thật cuối tháng 5 xảy ra ở vùng không xa Hoàng Sa và Trường Sa.
06 tháng 5: Báo chí Việt Nam đưa tin hai chiếm hạm Trường Xuân và Trịnh Châu của Trung Quốc thăm cảng Sài Gòn và giao lưu với Hải quân Việt Nam.
Tháng 5: Trung Quốc cho hay vào tháng trước họ bác bỏ yêu cầu cho tàu USS John C. Stennis thăm cảng Hong Kong như các lần trước.
Tháng 1/2017: Việt Nam ký một thỏa thuận với tập đoàn ExxonMobil, hãng có cựu lãnh đạo là ông Rex Tillerson, hiện là Ngoại trưởng Hoa Kỳ, để khai thác khí đốt từ mỏ Cá Voi Xanh ngoài Biển Đông.