Thanh tra Chính phủ phát hiện hầu hết các dự án BOT đều chậm tiến độ, dẫn đến giảm doanh thu, tăng chi phí, lãng phí vốn đầu tư.
Dự án xây dựng cầu Phú Mỹ có nhiều sai phạm. Ảnh minh hoạ: Hữu Công
Thanh tra Chính phủ vừa ban hành kết luận về việc chấp hành quy định của pháp luật với sáu dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng – chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyển giao (BOT) thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường tại TP HCM, gồm: xây dựng cầu Phú Mỹ; đường kết nối cầu Phú Mỹ; dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn An Sương – An Lạc; dự án xa lộ Hà Nội; dự án cầu Bình Triệu 2; dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu.
Kết luận chỉ rõ, từ năm 2010 đến tháng 6/2015 trên địa bàn TP HCM có 13 dự án BOT, BT trong lĩnh vực giao thông, môi trường được xây dựng giá trị gần 33.000 tỷ đồng của tám nhà đầu tư. Trong số đó có năm dự án giao thông đã hoàn thành với tổng mức đầu tư hơn 7.000 tỷ đồng. Tám dự án còn lại đang triển khai với tổng mức đầu tư gần 26.000 tỷ đồng.
Hầu hết các dự án chậm tiến độ gây lãng phí vốn đầu tư
Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, hầu hết các dự án BOT nêu trên đều chậm tiến độ, từ đó dẫn đến giảm doanh thu, tăng chi phí, lãng phí vốn đầu tư.
UBND TP HCM bị cho là đã thiếu trách nhiệm trong công việc nên nhiều hợp đồng BOT, BT chưa đủ trình tự, thủ tục, điều khoản mâu thuẫn, sai quy định. Tổng vốn đầu tư tăng sai dẫn đến thời gian khai thác thu phí hoàn vốn không đúng quy định…
Trong khâu thẩm định dự án UBND TP HCM có nhiều sai sót, nội dung dự án thiếu sự cần thiết phải đầu tư, phương án so sánh (như dự án xây dựng cầu Phú Mỹ và đường nối); không lập hồ sơ và báo cáo thẩm định dự án điều chỉnh tại cầu Phú Mỹ. Tại dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội, UBND TP HCM đã để nhà đầu tư phê duyệt dự án vượt thẩm quyền; phê duyệt chưa đầy đủ, thiếu tính chính xác, tăng sai tổng mức đầu tư tại dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn An Sương – An Lạc; dự án Xa lộ Hà Nội; dự án cầu Bình Triệu 2; dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu.
‘Ưu ái’ chủ đầu tư, phần lớn dự án là chỉ định thầu
UBND TP HCM bị xác định đã không xây dựng danh mục dự án và không thực hiện việc công bố danh mục, hoặc thực hiện công bố chậm. Phần lớn việc lựa chọn nhà đầu tư thông qua hình thức chỉ định thầu, không lập kế hoạch đấu thầu…
Kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, qua việc chọn nhà thầu tại dự án BOT cầu Phú Mỹ, UBND TP HCM đã “ưu ái” chọn Công ty Cổ phần đầu tư xây dựng Phú Mỹ làm nhà đầu tư khi chưa rõ năng lực. Hồ sơ chuẩn bị đầu tư của doanh nghiệp thiếu phương án huy động vốn, chưa đủ giấy tờ cam kết của ngân hàng hoặc nhà cấp vốn, nhưng lại được lựa chọn làm nhà đầu tư.
Tại dự án xây dựng đường kết nối vào cầu Phú Mỹ theo hình thức BT với tổng mức đầu tư trên 1.440 tỷ đồng, UBND TP HCM cũng không thực hiện việc xây dựng công bố danh mục kêu gọi đầu tư và đấu thầu rộng rãi mà giao luôn cho Công ty Cổ phần đầu tư xây dựng Phú Mỹ thực hiện.
Thanh tra Chính phủ phát hiện quá trình thực hiện dự án BOT nâng cấp cải tạo quốc lộ 1A đoạn An Sương – An Lạc (do Bộ GTVT ký kết với chủ đầu tư chuyển giao TP HCM quản lý năm 2010), Công ty cổ phần đầu tư phát triển hạ tầng IDICO đã đề xuất bổ sung xây dựng hai nút giao thông và lắp đặt dải phân cách làn xe cơ giới và thô sơ với tổng mức đầu tư trên 700 tỷ đồng. Thay vì bổ sung dự án vào danh mục và kêu gọi các nhà đầu tư tham gia theo quy định, UBND TP HCM lại chỉ định IDICO làm nhà đầu tư.
“Việc không kiến nghị, không xây dựng và công bố kế hoạch dự án hoặc có nhưng chậm và chỉ định thầu đã không phát huy được nguồn lực xã hội, làm giảm tính cạnh tranh giữa các nhà đầu tư, khó lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực tài chính và kinh nghiệm tốt nhất”, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.
Kiến nghị Thủ tướng xử lý sai phạm hơn 2.200 tỷ đồng
Từ kết luận trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành và TP HCM xử lý khoản tiền sai phạm theo kết quả thanh tra là gần 2.200 tỷ đồng. Trong đó phê duyệt không đúng khoản tiền 1.400 tỷ đồng, phê duyệt tăng sai 67 tỷ đồng; giảm tổng vốn đầu tư, điều chỉnh hợp đồng các dự án với giá trị 90 tỷ đồng…
Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị kiểm điểm, xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân đối với UBND TP HCM, Bộ GTVT, UBND tỉnh Bình Dương đã vi phạm các quy định pháp luật, chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm đã giao nêu trong kết luận thanh tra.