Dưới sức ép của Mỹ, an ninh Ukraine bắt đầu điều tra thương vụ Trung Quốc thâu tóm hãng chế tạo động cơ máy bay Motor Sich của Ukraine.
Ukraine đã giúp đỡ Trung Quốc cải tạo tàu sân bay Varyag thành Liêu Ninh và chế tạo tiêm kích hạm J-15
An ninh Ukraine điều tra vụ Trung Quốc nắm quyền sở hữu Motor Sich
Truyền thông Ukraine đưa tin về việc Cơ quan An ninh nước này bắt đầu cuộc điều tra những nghi vấn liên quan đến việc bán 56% cổ phần của nhà máy động cơ Motor Sich của Ukraine cho Trung Quốc, bởi có thông tin cho rằng, thương vụ mua bán này có thể là bất hợp pháp.
Việc an ninh Ukraine bắt đầu điều tra các giao dịch “mờ ám” trong thương vụ này cho thấy “sự thay đổi trong cách tiếp cận của Ukraine đối với hợp tác kỹ thuật quân sự với Trung Quốc” – chuyên gia quân sự Nga Vasily Kashin nói trong một bài bình luận dành riêng cho hãng Sputnik.
Sau khi Liên Xô sụp đổ, Ukraine là nguồn cung cấp công nghệ quân sự quan trọng thứ hai cho Trung Quốc, sau Nga, kể các công nghệ nhạy cảm như công nghệ vũ trụ, động cơ máy bay, vũ khí tên lửa, radar và động cơ cho các chiến hạm hạng nặng và cả tàu dân sự.
Kiev đã lén lút trợ giúp kỹ thuật cho Bắc Kinh vượt qua các hạn chế của Moscow về xuất khẩu các công nghệ quân sự, hoặc chuyển giao công nghệ cho các đối tác Trung Quốc ở mức giá thấp hơn nhiều. Tình hình này càng gia tăng sau khi Ukraine cắt đứt quan hệ hợp tác kỹ thuật quân sự với Nga.
Điều đáng ngạc nhiên là mặc dù Hoa Kỳ có ảnh hưởng tới chính trị lớn đối với Ukraine kể từ những năm 1990, nhưng Washington đã không làm gì để ngăn chặn sự hợp tác này.
Trạng thái không hành động của Hoa Kỳ có thể một phần là do sự thiếu hiểu biết và thói kiêu căng thường lệ. Mặc dù một số lượng lớn cố vấn Mỹ trong những năm qua hiện diện ở Ukraine, kể cả trong cấu trúc quân sự và lực lượng đặc nhiệm của nước này, nhưng những sự kiện năm 2014 cho thấy Hoa Kỳ thiếu hiểu biết về tình hình thực tế.
Tuy nhiên, theo tin tức trên báo chí Mỹ và các ấn bản chuyên ngành, gần đây chủ đề về hợp tác kỹ thuật quân sự – kỹ thuật của Ukraine với các nước Châu Á, đặc biệt là đối với Trung Quốc đã bắt đầu thu hút sự chú ý ngày càng tăng của Washington.
Trung Quốc bắt đầu tiếp nhận công nghệ Liên Xô sau năm 1990
Motor Sich là công ty chế tạo động cơ máy bay chiến đấu, máy bay trực thăng và máy bay vận tải hạng nặng nổi tiếng của Liên Xô, sau này, khi Liên bang Xô viết sụp đổ, Ukraine được thừa kế nguyên vẹn các cơ sở sản xuất và nền tảng công nghệ Xô viết.
Nhà máy Motor-Sich có lịch sử hợp tác lâu dài với Trung Quốc trong các lĩnh vực như phát triển, sửa chữa và cung cấp động cơ cho máy bay vận tải, máy bay trực thăng, máy bay chiến đấu, máy bay huấn luyện chiến đấu và máy bay không người lái; cùng với tên lửa hành trình.
Việc đánh mất thị trường Nga trong cuộc khủng hoảng quan hệ giữa hai nước đã buộc công ty Ukraine phải tăng cường việc hợp tác này. Cho đến gần đây, các hợp đồng của Motor Sich với người Trung Quốc thường được sự đối xử ưu đãi từ các cơ quan chức năng Ukraine.
Vì vậy vào tháng 5 năm 2017, Phó Thủ tướng Ukraine Stepan Kubiv đã nói về kế hoạch xây dựng tại Trùng Khánh (Trung Quốc) nhà máy sản xuất động cơ máy bay theo công nghệ Ukraine như là một thành tựu lớn. Dường như sự hợp tác này đã thu hút sự chú ý của Hoa Kỳ.
Nếu các dự án hiện có thành lập liên doanh và chuyển giao công nghệ bị đình chỉ do áp lực từ các quan chức an ninh Ukraine, Trung Quốc sẽ phải quay trở lại phương cách cũ trong việc thu hút công nghệ Ukraine là mua giấy phép sản xuất riêng lẻ và tài liệu hướng dẫn, cũng như mời riêng chuyên gia. Điều này có thể làm chậm đáng kể tiến độ các chương trình của Bắc Kinh.
Bên cạnh đó, chúng ta có thể chờ đợi việc cơ quan an ninh Ukraine có áp lực ngày càng tăng lên các dự án hợp tác giữa Trung Quốc và các doanh nghiệp công nghiệp quốc phòng khác của Ukraine, chủ yếu là với tập đoàn sản xuất tên lửa Yuzmash, hiện đang nắm giữ một số công nghệ tên lửa đạn đạo liên lục địa thời Liên Xô cũ.
Mỹ chặn tay Ukraine nhưng Trung Quốc cũng đã hưởng lợi quá nhiều
Rủi ro liên quan đến việc hợp tác với quốc gia không theo đuổi một chính sách đối ngoại độc lập và thân Mỹ trở nên rõ ràng hơn đối với Trung Quốc.
Về mặt này, bài học về hợp tác kỹ thuật quân sự Trung Quốc-Israel là ví dụ. Vào đầu những năm 2000, dưới áp lực của Washington, Tel Avip đã buộc phải “chia tay” với Bắc Kinh sau nhiều năm gắn bó trong việc hợp tác phát triển công nghệ hàng không quân sự.
Cuộc xung đột nghiêm trọng giữa Israel và Hoa Kỳ đã phát sinh đặc biệt liên quan đến thỏa thuận cung cấp cho Trung Quốc máy bay chỉ huy-cảnh báo sớm trên không (Airbone Warning and Control System – AWACS) tầm xa.
Theo các điều khoản của thỏa thuận, Israel trang bị cho ba máy bay AWACS Trung Quốc bằng radar Phalcon, cùng loại radar nước này đã trang bị trên những chiếc AWACS A-50I của Ấn Độ.
Tuy nhiên, do sức ép của Mỹ, tháng 7 năm 2000, Israel đã buộc phải từ bỏ hợp đồng trị giá 1 tỷ USD với Trung Quốc. Công ty công nghiệp hàng không Israel Aerospace Industries (IAI) – công ty chính thực hiện dự án – đã thua lỗ nặng do trả tiền phạt vi phạm hợp đồng và thiệt hại hình ảnh đáng kể.
Bên cạnh đó, Mỹ cũng đã buộc Israel dừng việc hợp tác phát triển máy bay chiến đấu hạng nhẹ của Trung Quốc J-10, được chế tạo trên cơ sở của thiết kế máy bay Lavi của Israel. Do đó, sau này Trung Quốc đã phải lần mò tự lực nâng cấp các máy bay này.
Có thể việc hợp tác Trung Quốc – Ukraine đang chờ một kết cục như vậy. Tuy nhiên, Bắc Kinh cũng đã được hưởng lợi quá nhiều trong quá trình hợp tác với Ukraine.
Đầu tiên là việc Trung Quốc có thể chế tạo những tên lửa đạn đạo liên lục địa thế hệ mới nhất, có tầm bắn xa hơn, mang được nhiều đầu đạn con hơn như Đông Phong 31A (DF-31A), DF-41 hay các tên lửa hành trình phóng từ máy bay ném bom H-6, tàu khu trục là CJ-10/DH-10 là do Ukraine giúp đỡ về công nghệ.
Hay như việc Bắc Kinh mua tàu sân bay Varyag của Ukraine và được Kiev hỗ trợ công nghệ hoàn thiện thành tàu sân bay CV-16 Liêu Ninh (Type 001) rồi tiếp tục hoàn thiện và cho ra mắt tàu sân bay quốc nội Type 001A; hay việc phát triển tiêm kích hạm J-15 (trên nguyên mẫu T-10K – phiên bản Su-33 của Ukraine).
Ukraine còn đóng 2 tàu và chuyển giao công nghệ cho Trung Quốc tự đóng các tàu đổ bộ đệm khí “Bò Rừng” Bizon (phiên bản Ukraine) của tàu đổ bộ đệm khí Zubr (Pjoject 1232.2, NATO gọi là “Pomornik”) của Liên Xô.
Ngoài ra, Ukraine đã giúp đỡ Trung Quốc trong công nghệ chế tạo các động cơ máy bay phản lực siêu âm quốc nội WS-10 “Thái Hàng, WS-13 “Thái Sơn” và WS-15 “Nga Mi” cho các chiến đấu cơ thế hệ 4, 5 của nước này. Ngoài ra, Ukraine cũng giúp đỡ Trung Quốc chế tạo các các động cơ tuabin khí giành cho các chiến hạm mặt nước hạng nặng…
Do đó, mặc dù Mỹ đã ngăn chặn việc Ukraine tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho Trung Quốc nhưng hành động này cũng đã quá muộn màng. Tuy nhiên, dù sao có cũng còn hơn không, hạn chế bớt được cái gì hay cái đó.