Thủ tướng Trung Quốc ngày 13/11 nói với các nhà lãnh đạo ASEAN tại Philipines, Manila rằng “Hy vọng to lớn của Trung Quốc là hòa bình và ổn định tại Biển Đông.”
Việc Trung Quốc đồng ý bắt đầu thảo luận với Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) về khung sườn Bộ qui tắc ứng xử Biển Đông sẽ giúp ổn định vùng này, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tuyên bố.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc và các nước Đông Nam Á hồi tháng 8/2017 đã chấp thuận một khung làm việc cho Bộ qui tắc ứng xử Biển Đông. Đây là động thái được ca ngợi rất tiến bộ, nhưng các nhà phân tích cho rằng, đây chẳng qua chỉ là một chiến thuật để Trung Quốc “câu giờ” nhằm củng cố quyền lực hàng hải.
Tuy biển Đông không phải là một vấn đề hàng đầu tại hội nghị thượng đỉnh lần này giữa thời điểm tương đối yên tĩnh, nhưng các nước thành viên ASEAN cho rằng có nguy cơ tiềm ẩn một tính toán sai lầm tại thủy lộ đang tranh chấp này có thể bùng phát vào bất cứ lúc nào.
Ông Lý Khắc Cường trong bài diễn văn đọc trước các nhà lãnh đạo ASEAN tại hội nghị thượng đỉnh ngày 13/11 nói rằng, đã có đồng thuận tiến tới trước và nỗ lực giải quyết hòa bình vấn đề này. “Chúng tôi hy vọng là những cuộc thảo luận về qui tắc ứng xử sẽ đẩy mạnh sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau”. Vẫn theo ông Lý, hy vọng việc này sẽ giúp ổn định khu vực và cam kết rằng Trung Quốc “đảm bảo chắc chắn” tự do hàng hải trên biển và trên không tại thủy lộ chiến lược nơi có 3.000 tỉ đô la hàng hóa qua lại mỗi năm.
Nghe tuyên bố của Thủ tướng Trung Quốc, các ý kiến chỉ trích cho là, thỏa thuận thảo luận về chi tiết Bộ qui tắc ứng xử tại Biển Đông chỉ là một động thái tạm thời. Còn như thỏa thuận cuối cùng thì còn lâu, phải nhiều năm nữa mới đạt được.
Dù ông Lý không đưa ra một khung thời gian, nhưng Tổng thống Philippines, Rodrigo Duterte, chủ trì hội nghị thượng đỉnh cho biết Trung Quốc bị áp lực phải đưa ra một ngày rõ ràng và Bắc Kinh cho biết là sẽ “cứu xét một con đường thực sự nhanh chóng” cho Bộ qui tắc ứng xử.
Trước đó, một văn bản được lãnh đạo các nước công bố vào tối 13/11 thông báo, ASEAN và Trung Quốc đã đặt ra một giai đoạn 10 năm, kéo dài tới năm 2027, nhằm bảo vệ tài nguyên bờ biển và trên biển Đông.
Tuyên bố về Thập kỷ bảo vệ môi trường bờ biển và trên biển ở Biển Đông (2017 – 2027) được công bố sau khi các lãnh đạo 10 nước ASEAN nhóm họp với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Manila.
Văn bản dài hai trang này có đoạn: “Chính phủ các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc cam kết đáp ứng nguyện vọng của Tuyên bố này. Các lãnh đạo thừa nhận rằng “việc bảo tồn và quản lý bền vững môi trường bờ biển và trên biển là quan trọng đối với sự thịnh vượng kinh tế, và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân các nước ASEAN và Trung Quốc”.
Đến khi nào có một sự giải quyết toàn diện và lâu dài các tranh chấp lãnh thổ và tranh cãi về thẩm quyền, các bên liên quan sẽ nghiên cứu hoặc tiến hành các hoạt động hợp tác có liên quan mà không gây hại cho lập trường của các bên liên quan.
Cũng theo tuyên bố giữa ASEAN và Trung Quốc này, các nhà lãnh đạo lưu ý: “Tình hình môi trường hiện tại ở Biển Đông đòi hỏi phải có hành động và sự quan tâm chung, nhằm bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học trên biển”.