Báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật đối với cá nhân, tổ chức khai thác, nuôi trồng, chế biến hải sản trong phát triển kinh tế biển gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2016 của UB Thường vụ Quốc hội nêu nhận xét, Trung Quốc ngày càng quyết liệt thực hiện các biện pháp để chiếm giữ trái phép hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam.
(Ảnh: Bảo tàng Hải quân, Hải Phòng)
Báo cáo của UB Thường vụ Quốc hôi nhấn mạnh, vị trí địa chiến lược của biển Đông tạo cho Việt Nam có nhiều cơ hội để phát triển những ngành kinh tế mũi nhọn, trong đó có khai thác, nuôi trồng, chế biến hải sản. Đồng thời, cũng tạo ra những thách thức rất lớn trong việc bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trên biển Đông, đặc biệt là chủ quyền đối với 2 quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa trong bối cảnh tình hình khu vực, quốc tế và các tranh chấp trên biển Đông hiện nay.
Các đảo và quần đảo trên biển Đông, đặc biệt là quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam không chỉ có ý nghĩa trong việc kiểm soát các tuyến đường biển qua lại biển Đông mà còn có ý nghĩa phòng thủ chiến lược quan trọng đối với Việt Nam.
Báo cáo giám sát nhận định, Trung Quốc ngày càng quyết liệt thực hiện các biện pháp để chiếm giữ trái phép hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam. Các lực lượng chấp pháp Trung Quốc còn sử dụng biện pháp cố tình đâm chìm tàu cá Việt Nam để ngăn chặn hoạt động của ngư dân Việt Nam trên biển.
Cơ quan giám sát cũng trích báo cáo của Tổng cục Kiểm ngư cho thấy, tình trạng tàu cá Trung Quốc xâm phạm vùng biển Việt Nam, đánh bắt trộm thuỷ sản diễn ra thường xuyên, liên tục, ngày càng nhiều, gây khó khăn cho ngư dân ta, một số trường hợp đe dọa cả tính mạng và tài sản.
Năm 2015, các lực lượng chức năng đã phát hiện 5.236 lượt chiếc tàu cá Trung Quốc hoạt động tại khu vực vùng biển Vịnh Bắc Bộ (2.485 tàu), Miền Trung (877 tàu), khu vực Trường Sa và Phía Nam (1.874 tàu); tính đến tháng 9/2016 đã phát hiện 15516 lượt tàu cá, trong đó khu vực Trường Sa và phía Nam là 10.265 lượt chiếc.”
Trong kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm nói chung từ năm 2011 đến nay, lực lượng cảnh sát biển cũng đã phát hiện, đấu tranh, tuyên truyền, yêu cầu 4.266 lượt/chuyến tàu cá nước ngoài; 24 lượt/chiếc giàn khoan, tàu khảo sát, nghiên cứu, thăm dò (từ tháng 5/2014 đến nay)…vi phạm ra khỏi vùng biển Việt Nam. Tăng cường đấu tranh chống vi phạm, tội phạm trên biển, nhất là chống cướp biển, cướp có vũ trang chống lại tàu thuyền, buôn lậu, gian lận thương mại, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn trên biển.
Ngoài ra, các lực lượng còn tập trung chỉ đạo việc phát hiện, xử lý tàu cá Việt Nam vi phạm pháp luật, tình trạng môi giới ngư dân đi đánh bắt ở nước ngoài, làm rõ tình trạng cải hoán tàu cá nhằm chở hàng cấm, hàng lậu. Từ năm 2011 đến 2016, các lực lượng đã tiến hành kiểm tra và xử lý 18 vụ giả dạng hoặc cải hoán tàu cá vi phạm, trong đó: khởi tố 3 vụ, bàn giao cho cơ quan chức năng xử lý 1 vụ và xử lý hành chính 14 vụ.
Đáng chú ý, theo kết quả giám sát từ cuối năm 2015 đến nay, tình hình tàu cá và ngư dân vi phạm khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài gia tăng trở lại và diễn biến phức tạp (1071 vụ với 1.774 tàu cá và 13.937 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý từ 2010 đến cuối 2016).
Đối với ngư trường truyền thống Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam, chủ yếu do Trung Quốc kiểm soát, bắt giữ tàu thuyền của ngư dân ta, báo cáo giám sát nêu rõ.
Một trong những hạn chế, bất cập được chỉ ra sau giám sát là công tác hợp tác quốc tế và phối hợp các lực lượng trong giải quyết các xung đột về ngư trường, về việc tàu cá và ngư dân Việt Nam bị nước ngoài bắt trên vùng biển nước ngoài và ngay trong vùng biển Việt Nam, việc tàu cá và ngư dân nước ngoài xâm phạm vùng biển Việt Nam khai thác hải sản trái phép còn nhiều hạn chế, chưa kịp thời, hiệu quả.
Đoàn giám sát cũng đánh giá, trong xử lý vi phạm chế tài xử phạt còn nhẹ, một số vi phạm chưa được điều chỉnh trong luật, dẫn đến tính dăn đe không cao, nhất là những vi phạm của tàu cá nước ngoài xâm phạm vùng biển Việt Nam.