Nga lần đầu phát hành trái phiếu quốc tế bằng đồng nhân dân tệ và dường như đang cùng Trung Quốc, Iran và một số nước “phế truất” đồng USD.
Vũ khí mới của Nga
Giới phân tích quốc tế nhận định các quốc gia thuộc lục địa Á-Âu đang phát triển năng lực tài chính của chính mình để đảm bảo tăng trưởng nền kinh tế của họ không bị ảnh hưởng bởi các biện pháp trừng phạt tài chính của Bộ Tài chính Mỹ.
Chính phủ Nga mới đây thông báo sẽ phát hành một lượng trái phiếu quốc gia tương đương một tỷ USD, nhưng không niêm yết bằng USD như thường lệ mà bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. Đây là đợt mở bán trái phiếu của Nga đầu tiên bằng ngoại tệ này.
Mặc dù một tỷ USD có thể dường như ít ỏi so với nợ tổng cộng của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc là hơn 1.000 tỷ USD hay nợ liên bang của Mỹ là hơn 20.000 tỷ USD, nhưng ý nghĩa của nó thì vượt qua mức giá trị nhỏ nhoi đó.
Đối với 2 chính phủ Nga và Trung Quốc, đây là phép thử tiềm lực tài trợ của nhà nước đối với cơ sở hạ tầng của mình, và các dự án khác, tránh nguy cơ từ USD do những biến động như các lệnh trừng phạt tài chính của Bộ Tài chính Mỹ.
Kể từ vụ vỡ nợ của Nga đối với các khoản vay nước ngoài do phương Tây phát động vào tháng 8/1998, lĩnh vực tài chính của nước này đã trở nên thận trọng.
Mức nợ công quốc gia ở mức thấp nhất trong số các nước công nghiệp lớn nhất, xấp xỉ 10,6% GDP của năm 2016. Điều đó cho phép Nga cầm cự được với các biện pháp trừng phạt của cuộc chiến tranh tài chính do Mỹ áp đặt từ năm 2014.
Nga cũng buộc phải tìm kiếm một nơi khác đảm bảo cho sự ổn định tài chính của mình, đó chính là Trung Quốc.
Quy mô lần mở bán trái phiếu đầu tiên được thử nghiệm trên thị trường, sẽ là 6 tỷ nhân dân tệ, tức xấp xỉ 1 tỷ USD. Việc phát hành trái phiếu do ngân hàng dầu khí Nga, Gazprombank, Ngân hàng Trung Quốc (Bank of China Ltd) và ngân hàng lớn nhất của Trung Quốc, Ngân hàng công nghiệp và thương mại Trung Quốc (Industrial & Commercial Bank of China), tiến hành.
Động thái này được thúc đẩy hơn nữa do có các báo cáo cho biết Bộ Tài chính Mỹ đang xem xét mở rộng các hình phạt, cho tới nay mới chỉ tập trung vào các dự án dầu khí của Nga, để bao gồm các khoản nợ chính phủ của Nga vào trong cuộc chiến thương mại với nước này.
 |
| Trừng phạt là cách duy nhất để Mỹ đối đầu Nga trong bối cảnh hiện nay |
Giới phân tích quốc tế nhận định, các biện pháp trừng phạt của phương Tây hay những đe dọa trừng phạt, khiến cho Nga và Trung Quốc cùng hợp tác theo hướng chiến lược hơn trong một lĩnh vực đang trở thành một hệ thống thay thế thực sự cho hệ thống USD.
Phát hành trái phiếu Nga bằng đồng nhân dân tệ cũng sẽ là một cú hích có ý nghĩa cho quyết tâm của Trung Quốc đưa đồng nhân dân tệ trở thành đồng tiền được quốc tế chấp nhận.
Quốc gia trung tâm
Các bước để bắt đầu phát hành trái phiếu chính phủ của Nga bằng nhân dân tệ đi liền với một bước tiến lớn khác để thúc đẩy sự chấp nhận rộng rãi hơn của quốc tế đối với đồng tiền Trung Quốc.
Ngày 13/12/2017, giới chức Trung Quốc đã hoàn thành việc thử nghiệm cuối cùng nhằm triển khai một hợp đồng trả theo kỳ hạn về dầu mỏ, không bảo đảm bằng USD mà bằng nhân dân tệ, và được đàm phán tại Sở Giao dịch hàng hóa theo hợp đồng có kỳ hạn Thượng Hải (Shanghai Futures Exchange).
Trung Quốc là nước nhập khẩu dầu lớn nhất trên thế giới. Cho tới nay, việc kiểm soát các thị trường tài chính thanh toán theo kỳ hạn về giao dịch dầu mỏ là lĩnh vực dành riêng được giám sát chặt chẽ của các ngân hàng phố Wall và của các thị trường tài chính thanh toán theo kỳ hạn tại New York, London và những nơi khác cũng do những ngân hàng này kiểm soát.
Sự nổi lên của Thượng Hải với vai trò là trung tâm lớn của các giao dịch hợp đồng dầu mỏ thanh toán theo kỳ hạn, dựa trên đồng nhân dân tệ, có thể làm suy yếu đáng kể sự thống trị của đồng USD trong thương mại dầu mỏ.
Kể từ cú sốc dầu mỏ trong những năm 1970 và việc tăng 400% giá dầu của các nước Tổ chức xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), Washington đã duy trì một chế độ chặt chẽ, theo đó dầu mỏ được thương lượng duy nhất bằng USD.
Tháng 12/1974, Bộ Tài chính Mỹ đã ký với Cơ quan tiền tệ Saudi Arabia tại Riyadh một thỏa thuận bí mật nhằm “thiết lập một mối quan hệ mới, qua trung gian là Ngân hàng trung ương New York với các hoạt động cho vay của Bộ Tài chính Mỹ” để mua trái phiếu chính phủ Mỹ bằng thặng dư dollar-dầu mỏ.
Người Saudi Arabia đã chấp nhận chỉ bán dầu mỏ của OPEC bằng USD để đổi lấy việc Mỹ bán các trang bị quân sự mũi nhọn (cũng mua bằng USD) và việc Mỹ cam đoan bảo vệ nước này chống lại các cuộc tấn công có thể xảy ra từ Israel.
Đây là sự khởi đầu của cái mà Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ khi đó, Henry Kissinger gọi là “tái tạo dollar-dầu mỏ”.
 |
| Vàng và dầu mỏ sẽ là vũ khí để Nga, Trung Quốc đối đầu Mỹ |
Cho đến nay, chỉ có 2 nhà lãnh đạo của các nước xuất khẩu dầu mỏ là Saddam Hussein của Iraq và Gaddafi của Libya, đã toan tính thay đổi hệ thống này để bán dầu mỏ lấy euro hoặc dinar vàng. Giờ đây, với nhân dân tệ-dầu mỏ, Trung Quốc đang phủ nhận hệ thống USD dầu mỏ theo cách khác.
Điều khác biệt với Saddam Hussein hay Gaddafi là các nước có ảnh hưởng hơn rất nhiều, Nga và giờ đây Iran, với sự hỗ trợ ngầm của Trung Quốc, hợp tác với nhau để tránh bị USD chi phối do sức ép của Mỹ.
Đối với USD, đây là một thách thức lớn hơn nhiều so với những thách thức của Iraq hay Libya.
Hợp đồng trả theo kỳ hạn về dầu khí, được niêm yết bằng nhân dân tệ, sẽ cho phép các đối tác thương mại của Trung Quốc thanh toán bằng vàng hoặc chuyển đổi nhân dân tệ sang vàng mà không cần đặt tiền của họ vào cổ phiếu của Trung Quốc hoặc đổi sang USD.
Các nước xuất khẩu dầu như Nga, Iran hay Venezuela, đều là mục tiêu của các biện pháp trừng phạt của Mỹ, giờ đây có thể tránh được sự trừng phạt này khi tránh giao dịch dầu mỏ bằng USD.
Tháng 9/2017, Venezuela đã phản ứng với sự trừng phạt của Mỹ bằng cách lệnh cho công ty dầu mỏ quốc gia và các thương nhân, niêm yết các hợp đồng bán dầu bằng euro và không thanh toán cũng như nhận thanh toán bằng USD nữa.
Song sát nhân dân tệ-rúp
Hiện nay, Nga, Iran hay những nước sản xuất dầu mỏ khác có thể bán dầu cho Trung Quốc lấy nhân dân tệ hoặc đồng rúp, tránh hoàn toàn việc sử dụng USD. Sự thay đổi này sẽ diễn ra trong thời gian tới khi hợp đồng thanh toán theo kỳ hạn về dầu mỏ bằng nhân dân tệ chính thức được thực hiện.
Trong tháng 10/2017, Trung Quốc và Nga đã thiết lập một hệ thống thanh toán cân đối giữa đồng nhân dân tệ Trung Quốc và đồng rúp để giảm bớt các nguy cơ thanh toán đối với dầu mỏ và các mặt hàng khác.
 |
| Nhân dân tệ và rúp cùng với vũ khí vàng và dầu sẽ “lật đổ” đồng USD? |
Việc bán dầu và khí đốt của Nga cho Trung Quốc đã được thực hiện bằng đồng rúp và nhân dân tệ kể từ mưu toan điên rồ của Mỹ nhằm cô lập Qatar trong vùng Vịnh.
Vốn là nước cung cấp chính về khí tự nhiên hóa lỏng cho Trung Quốc, nước này đã quay sang định giá bằng nhân dân tệ. Trung Quốc gây sức ép mạnh để Saudi Arabia phá vỡ thỏa thuận ký năm 1974 với Washington và bán dầu lấy nhân dân tệ.
Một nước có vai trò quan trọng trong cuộc chiến “phế truất” đồng USD là Iran. Quốc gia Hồi giáo này sẽ đi theo xu hướng hợp tác ngày càng tăng tại lục địa Á-Âu, tập trung vào Trung Quốc và Nga.
Phát biểu trên kênh truyền hình Iran, Press-TV, đại diện của Cơ quan xúc tiến thương mại Iran, Behrouz Hassanolfat tuyên bố từ tháng 2/2018, nước này sẽ trở thành thành viên của Liên minh kinh tế Á-Âu (EAEU) do Nga dẫn dắt.
Được thành lập năm 2015, EAEU hiện bao gồm Nga, Kazakhstan, Belarus, Armenia et Kyrgyzstan, tạo ra một khu vực rộng lớn về lưu thông hàng hóa, dịch vụ, vốn và lao động giữa các quốc gia thành viên.
Hiện nay, EAEU là một thị trường có 183 triệu dân, cộng thêm Iran, với hơn 80 triệu dân của nước này, sẽ thúc đẩy các nền kinh tế của EAEU và củng cố thêm tầm quan trọng của liên minh, tạo ra một thị trường chung với hơn 263 triệu dân, cùng nhân công lành nghề, các kỹ sư, các nhà khoa học và kỹ năng công nghiệp.
Kế hoạch về một cuộc lật đổ từ từ đồng USD, cũng có nghĩa là vai trò thống trị của Mỹ đã suy yếu, không phải không có cơ sở.