Phát biểu tại cuộc họp báo bên lề Hội nghị ngoại trưởng ASEAN và các đối tác, đối thoại ở Singapore mới đây, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị lần đầu tiên thừa nhận nước này quân sự hóa Biển Đông, coi đó là một “biện pháp tự vệ” trước “sức ép từ bên ngoài khu vực”. Một số chuyên gia đều không tỏ ra bất ngờ trước tuyên bố này của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị bởi nó nằm trong mưu đồ độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc.
Việc Trung Quốc viện cớ “sức ép từ bên ngoài khu vực” để quân sự hóa Biển Đông chính là sự ngụy biện. Trung Quốc đã hoàn tất việc bồi đắp phi pháp trên Biển Đông và ngang nhiên đưa vũ khí, khí tài đến một số thực thể trên quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam, vì lẽ đó họ không ngại che giấu mưu đồ nữa.
Tuyên bố của Ngoại trưởng Trung Quốc là thông tin không tốt cho khu vực Đông Nam Á nói riêng và cho cả vùng biển quốc tế nói chung. Trong khi tất cả các nước đều mong muốn hướng tới một không gian hòa bình, ổn định và phát triển thì Trung Quốc lại đi ngược lại với xu thế và mong muốn chung.
Trung Quốc đã với việc vẽ bản đồ đường lưỡi bò, sớm muộn nước này cũng leo thang thực hiện ý đồ độc chiếm Biển Đông, tuyên bố thiết lập vùng nhận diện phòng không (ADIZ) ở Biển Đông. Bản chất mưu đồ của Trung Quốc là không thay đổi, chỉ là thời điểm họ tuyên bố lúc nào mà thôi.
Việc Ngoại trưởng Trung Quốc chính thức thừa nhận quân sự hóa Biển Đông vào lúc này, đúng vào lúc giữa Trung Quốc và Mỹ đang có xung đột về thương mại. Việc Mỹ đánh thuế nặng đối với nhiều loại hàng hóa của Trung Quốc tác động mạnh mẽ đến tình hình xuất khẩu cũng như giá trị đồng tiền của nước này, từ đó ảnh hưởng lớn đến tình hình trong nước. Vì thế, Trung Quốc cần hướng sự chú ý của người dân sang một vấn đề khác.
Hơn nữa, để biện minh cho hành động quân sự hóa Biển Đông, Trung Quốc còn viện cớ một số nước ngoài khu vực, chủ yếu là Mỹ, đã điều một lượng lớn khí tài chiến lược vào khu vực, đặc biệt là Biển Đông.
Tình hình Biển Đông ngày càng xấu đi vì đang từ một khu vực tiềm ẩn các nguy cơ giờ đã bị đẩy lên một bước mới. Việc Trung Quốc tiến hành quân sự hóa trên thực tế, chứ không phải lời nói, đã đưa tình hình khu vực Biển Đông tiệm cận tới giới hạn nguy hiểm.
Dù vậy, không phải Trung Quốc muốn làm gì thì làm bởi khi đã thừa nhận quân sự hóa Biển Đông tức là Trung Quốc đã đơn phương phá vỡ cam kết của họ trong Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông năm 2002 (DOC).
Trên thực tế, Trung Quốc đã xây dựng một số đảo nhân tạo, đưa một số vũ khí, khí tài quân sự đến một số thực thể nằm trong quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam. Nhưng về mặt chính trị, ngoại giao, Trung Quốc mất rất nhiều vì tất cả các nước trong khu vực, nếu trước đây còn có nước lừng chừng, thì bây giờ đã nhận diện đầy đủ bản chất của Trung Quốc. Như thế, Trung Quốc đã tự cô lập họ trong khu vực này, đặc biệt trong mối quan hệ với các nước ASEAN.
Mặt khác, trong tình thế hiện nay, khi Trung Quốc đang lún sâu vào cuộc đối đầu về thương mại với Mỹ, Trung Quốc không phải muốn làm gì thì làm vì muốn bành trướng chủ quyền, lãnh thổ bằng quân sự, Trung Quốc phải dựa trên tiềm lực kinh tế.
Để giải quyết vấn đề Biển Đông, phải dựa vào một yếu tố quan trọng là ASEAN. Khối ASEAN đã đạt được nhiều tiến bộ trong quan điểm nhìn nhận vấn đề Biển Đông, đó là điểm rất thuận lợi. Phát biểu của các nước trong khu vực đã nhiều lần nhấn mạnh đến vấn đề bảo đảm hòa bình, ổn định khu vực và tự do hàng hải.