Theo phê duyệt của Chính phủ, Bộ Tài chính đã có văn bản gửi Văn phòng Ban Chỉ đạo Liên ngành Hội nhập Quốc tế về Kinh tế để thực hiện thủ tục thông báo cho WTO theo đó nhóm B gồm 14 cam kết và nhóm C gồm 9 cam kết. Lộ trình B, C này đã được Phái đoàn Việt Nam tại WTO thông báo cho WTO vào ngày 2/8/2018.
Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO (TFA) được các nước thành viên WTO thống nhất thông qua tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 9 (7/12/2013) tại Bali (Indonesia) và trở thành một phần của hệ thống các Hiệp định bắt buộc của WTO từ tháng 11/2014.
Ngày 22/2/2017, Hiệp định TFA đã chính thức có hiệu lực sau khi được 110/164 quốc gia thành viên phê chuẩn. Đây là một thỏa thuận đa phương đầu tiên được ký kết trong lịch sử 21 năm của WTO, là cột mốc quan trọng đối với hệ thống thương mại toàn cầu và là sự khích lệ đối với quá trình tự do hóa thương mại đang gặp nhiều khó khăn hiện nay do vấp phải chủ nghĩa bảo hộ thương mại.
Theo báo cáo thương mại thế giới 2015, việc thực hiện đầy đủ TFA có thể giảm trung bình 14,3% chi phí giao dịch và thúc đẩy tăng trưởng thương mại toàn cầu lên tới 1 nghìn tỷ USD mỗi năm. TFA cũng được đánh giá có khả năng tiết kiệm 1,5 ngày thời gian thông quan hàng nhập khẩu, giảm 47% so với mức trung bình hiện tại và tiết kiệm gần 2 ngày thời gian thông quan hàng hóa xuất khẩu, giảm 91% so với mức trung bình hiện tại.
Việt Nam đã thông báo lộ trình thực hiện cam kết với WTO
TFA cũng là Hiệp định đầu tiên trong lịch sử WTO mà các nước thành viên có thể quyết định lộ trình lộ trình thực hiện cam kết của riêng mình và quá trình thực hiện được liên kết một cách rõ ràng với năng lực kỹ thuật và tài chính. Cụ thể, Theo quy định tại Phần II của Hiệp định, các biện pháp kỹ thuật (cam kết) cụ thể về nghĩa vụ của các nước thành viên được nêu tại Phần I của Hiệp định (từ Điều 1 đến Điều 12) trên cơ sở rà soát thực tiễn quản lý của nước thành viên được phân thành 3 nhóm cam kết:
Cam kết Nhóm A – thực hiện ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực. Cam kết Nhóm B – thực hiện sau một thời gian quá độ tính từ khi Hiệp định có hiệu lực.
Cam kết Nhóm C – cần một thời gian quá độ tính từ khi Hiệp định có hiệu lực và và hỗ trợ xây dựng năng lực để thực hiện.
Đối với Việt Nam, cam kết Nhóm A (gồm 15 cam kết) đã được thông báo cho WTO vào tháng 7/2014. Đối với cam kết B, C, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) trên cơ sở phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan đã rà soát và đề xuất Chính phủ phê duyệt lộ trình thực hiện cam kết nhóm B và C của Hiệp định TFA.
Theo phê duyệt của Chính phủ, Bộ Tài chính đã có văn bản gửi Văn phòng Ban Chỉ đạo Liên ngành Hội nhập Quốc tế về Kinh tế để thực hiện thủ tục thông báo cho WTO theo đó nhóm B gồm 14 cam kết và nhóm C gồm 9 cam kết. Lộ trình B, C này đã được Phái đoàn Việt Nam tại WTO thông báo cho WTO vào ngày 2/8/2018.
Tại họp báo chuyên đề về việc thực hiện Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO do Tổng cục Hải quan tổ chức ngày 22/8, bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Tổng cục Hải quan), cho biết từ sau khi Hiệp định có hiệu lực, Việt Nam đã tích cực triển khai nhiều hoạt động nhằm thực thi các cam kết của Hiệp định.
Cụ thể, Việt Nam theo dõi và triển khai các cam liên quan đến tiếp cận thông tin và tính minh bạch, cơ chế khiếu nại, hàng hóa tạm giữ để kiểm tra, giải phóng nhanh hàng hóa, cơ chế khiếu nại, khiếu kiện, hàng hóa tạm giữ để kiểm tra, xử lý hồ sơ trước khi hàng đến, tự do quá cảnh…
Thứ hai, xây dựng lộ trình thực hiện cam kết nhóm B, C và thông báo kế hoạch thực hiện nhóm B, C cho WTO. Đồng thời, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm thực thi cam kết theo Hiệp định…
Ngoài ra, Việt Nam đã triển khai nhóm cam kết về thể chế: trong đó có việc thành lập và duy trì hoạt động của Ủy ban Quốc gia về Tạo thuận lợi Thương mại (NTFC) theo Quyết định số 1899/QĐ-TTg ngày 4/10/2016 của Chính phủ.
Theo bà Nga, TFA với những nội dung nhằm thúc đẩy và tạo thuận lợi cho hoạt động vận chuyển, thông quan, giải phóng hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh cũng như các biện pháp hợp tác giữa hải quan các nước và hỗ trợ kỹ thuật sẽ tạo động lực thúc đẩy các hoạt động thương mại hàng hóa quốc tế và mang lại lợi ích chung cho các quốc gia thành viên WTO, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển. Những nội dung của Hiệp định hoàn toàn phù hợp với mục tiêu cải cách hành chính trong lĩnh vực quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại quốc tế, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia mà Chính phủ đang thúc đẩy mạnh mẽ.
“Việc tham gia TFA và triển khai các cam kết theo Hiệp định sẽ góp phần đẩy mạnh tiến trình cải cách cải cách thủ tục hải quan, đơn giản và chuẩn hóa, tăng cường tính minh bạch trong quy trình thủ tục hải quan, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa bước đầu xuất khẩu, thu hút thêm đầu tư trực tiếp nước ngoài vào hoạt động sản xuất và xuất khẩu ra thị trường nước ngoài”, bà Nga nhận định.
Triển khai TFA: Những thách thức !
Bên cạnh những cơ hội mang lại, việc triển khai TFA cũng đặt ra những khó khăn thách thức trong bối cảnh năng lực đội ngũ và trình độ công nghệ của Việt Nam còn hạn chế, chưa đáp ứng được toàn bộ yêu cầu đổi mới và cải cách theo nội dung TFA. Bên cạnh đó, yêu cầu cải cách thủ tục liên quan đến thương mại tại biên giới đòi hỏi sự tham gia không chỉ của cơ quan hải quan mà cả sự tham gia của các cơ quan quản lý chuyên ngành để tăng cường hiệu quả quản lý, thúc đẩy tạo thuận lợi thương mại. Để cơ chế này hoạt động hiệu quả là một thách thức trong điều kiện mức độ đồng bộ hóa về cơ sở hạ tầng công nghệ cũng như năng lực đội ngũ cán bộ của mỗi cơ quan là khác nhau.
Theo bà Nga, thời gian tới, Tổng cục Hải quan với vai trò là cơ quan đầu mối triển khai Hiệp định sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để thực thi Hiệp định, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật có liên quan nhằm đáp ứng các nghĩa vụ cam kết theo Hiệp định, đặc biệt là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý và kiểm tra chuyên ngành nhằm cải cách toàn diện hoạt động kiểm tra chuyên ngành vừa tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu.
“Tổng cục Hải quan sẽ thúc đẩy việc thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia nhằm tối ưu hóa các biện pháp tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại; đẩy mạnh áp dụng quản lý rủi ro; thu hẹp danh mục phải kiểm tra chuyên ngành, chuyển từ kiểm tra trước thông quan sang sau thông quan, chấm dứt tình trạng chồng chéo trong kiểm tra chuyên ngành…”, bà Nguyễn Thị Việt Nga cho biết.