Hôm 8.10, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã tới Bắc Kinh, chặng cuối cùng trong cuộc công du 4 nước Đông Bắc Á (Nhật Bản, Triều Tiên, Hàn Quốc và Trung Quốc). Chuyến đi Trung Quốc này của ông không hề vui vẻ, chẳng những không được Chủ tịch Tập Cận Bình tiếp kiến mà cuộc gặp gỡ, hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị cũng diễn ra không trong không khí lạnh giá và căng thẳng.
Hình ảnh thể hiện sự giá lạnh giữa hai vị đứng đầu ngành ngoại giao Trung Quốc và Mỹ.
Chuyến thăm ngắn gọn chỉ 3 giờ đồng hồ của ông Mike Pompeo diễn ra đúng lúc quan hệ Trung – Mỹ đang rất căng thẳng. Ông chỉ tiến hành hội đàm với người đồng nhiệm Vương Nghị và tổ chức một cuộc họp báo chung.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 8.10 ra tuyên bố cho biết, ông Vương Nghị phát biểu: “Thời gian gần đây, phía Mỹ ngoài việc không ngừng leo thang trong xung đột thương mại với Trung Quốc, đồng thời còn có một loạt hành vi gây tổn hại quyền lợi của Trung Quốc trong các vấn đề như Đài Loan và vô cớ chỉ trích chính sách đối nội, đối ngoại của Trung Quốc. Những cách làm đó đã trực tiếp đánh vào sự tin tưởng lẫn nhau giữa hai bên, gây nên bóng mây phủ lên tương lai quan hệ Trung – Mỹ và cũng hoàn toàn không phù hợp với lợi ích của nhân dân hai nước. Trung Quốc yêu cầu phía Mỹ lập tức chấm dứt những lời nói và hành động sai trái”.
Đài CNBC của Mỹ đưa tin: tuy sự trao đổi giữa Mike Pompeo và Vương Nghị hàm chứa những lời lẽ ngoại giao khách sáo điển hình, hai người đều nhấn mạnh tính cần thiết của việc hợp tác, nhưng những lời lẽ của họ với giới báo chí trước khi bắt đầu hội đàm tại nhà khách Điếu Ngư Đài lại bộc lộ sự gay gắt khác thường.
Hai ông Mike Pompeo và Vương Nghị còn công khai tranh cãi, bất đồng về vấn đề bên nào đã hủy bỏ cuộc Đối thoại Trung – Mỹ về ngoại giao và an ninh vốn dự tính được diễn ra trong tháng 10 tại Bắc Kinh; ông Mike Pompeo cũng không được ông Tập Cận Bình tiếp. Trong chuyến thăm Bắc Kinh hồi tháng 6, Mike Pompeo đã chúc mừng sinh nhật của ông Tập. Nhận xét về việc này, ông Daniel Russel – quan chức phụ trách vấn đề châu Á dưới thời Tổng thống Obama nói: “Ngoại trưởng Mỹ đến thăm không được chủ tịch nhà nước Trung Quốc tiếp, lại còn bị nước chủ nhà chỉ trích là tình hình rất không bình thường”.
Tờ SCMP cũng viết, cuộc trao đổi giữa hai ông Mike Pompeo và Vương Nghị diễn ra trong không khí băng giá. Ông Mike Pompeo nói thẳng: “Hai nước có bất đồng mang tính căn bản về vấn đề mậu dịch giữa hai nước và chính sách đối nội đối ngoại của Trung Quốc. Báo này cũng nói, ngữ khí của hai người khi đối thoại “rất nghiêm khắc”.
Trang tin Đa Chiều tường thuật lại: trước khi vào hội đàm, ông Mike Pompeo từ xa đã lên tiếng chào người đồng nghiệp Vương Nghị đang đứng chờ bằng cách nở nụ cười và nói “Hello”. Nào ngờ, ông Vương Nghị không đáp lại mà còn nhăn mặt. Báo này nhận xét “ngôn ngữ cơ thể của ông Vương Nghị rất lạnh giá”. Bước vào hội đàm, ông Vương Nghị liền phủ đầu đối phương bằng hàng loạt lời lẽ chỉ trích nặng nề…
Tờ “The New York Times” ngày 8.10 cũng viết, ông Vương Nghị đã sử dụng những lời lẽ “gay gắt khác thường” đối với ông Mike Pompeo, chỉ trích Mỹ can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc, gây nguy hại đến lợi ích của Trung Quốc trong vấn đề Đài Loan. Ông Mike Pompeo cũng đáp trả một cách gay gắt không kém, nói hai nước “tồn tại bất đồng có tính căn bản” trong rất nhiều vấn đề. Báo này nhận xét, kiểu đối đầu gay gắt như thế không nên tồn tại trong lễ nghi ngoại giao.
VOA ngày 8.10 cho biết, ông Victor Cha, Giáo sư Đại học George Town, cựu Chủ nhiệm Ủy ban sự vụ châu Á của Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng nói: “Tôi cho rằng, sự giận dữ mà Vương Nghị bộc lộ chứng tỏ, người Trung Quốc cảm thấy rất bất an về cuộc chiến tranh thương mại. Họ luôn cho rằng Mỹ sẽ ngừng tay. Nhưng rõ ràng đó không phải là điều Mỹ đang làm”. Ông dự đoán quan hệ Mỹ – Trung đang đi vào “quỹ đạo có tính đối kháng rất mạnh”, chí ít kéo dài đến cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ở Mỹ vào tháng 11 tới, cũng có thể lâu hơn nữa…
Tờ “The New York Times” ngày 8.10 cũng cho rằng, việc ông Tập Cận Bình từ chối tiếp ông Mike Pompeo được hiểu là tín hiệu cho thấy Trung Quốc thể hiện sự bất bình mạnh mẽ đối với Mỹ.
The Epoch Times ngày 8.10 viết, Vương Nghị tiến hành chỉ trích Mỹ trên nhiều mặt. Ông coi các mâu thuẫn va chạm mậu dịch, lòng tin hai bên bị phá vỡ, vấn đề Đài Loan… đều do phía Mỹ gây ra và yêu cầu “Mỹ cần chấm dứt những lời lẽ và hành động sai trái”. Ông Mike Pompeo đáp lại: “Đối với những vấn đề ông vừa nêu, giữa chúng ta tồn tại bất đồng có tính căn bản”.
Ngoại trưởng Mỹ cũng nói thêm: “Chúng tôi bày tỏ quan tâm lớn đến những hành động của phía Trung Quốc. Tôi chờ đợi hôm nay có cơ hội thảo luận những hành động đó, vì nó liên quan vô cùng hệ thọng tới mối quan hệ Mỹ – Trung”.
Tại cuộc họp báo, ông Mike Pompeo đã công khai phê phán việc Bắc Kinh mới đây hủy bỏ cuộc đối thoại về an ninh của Bộ trưởng Quốc phòng hai nước. Ông nói, cuộc đối thoại này là “cơ hội quan trọng” để hai bên tiến hành thảo luận, nhưng Trung Quốc đã lựa chọn cách không tiến hành đối thoại chiến lược Mỹ – Trung. Vương Nghị lập tức đáp lại, cho rằng chính phía Mỹ đã hủy bỏ nó.
Được biết, tối 30.9 một quan chức cao cấp Lầu Năm Góc cho biết, do có sự thay đổi vào phút chót của phía Trung Quốc, họ nói Bộ trưởng Ngụy Phượng Hòa không thể tham gia hội nghị với Bộ trưởng James Mattis được nên ông Mattis không tới Trung Quốc nữa, cuộc đối thoại chiến lược giữa hai nước năm nay bị hủy bỏ.
Ông Mike Pompeo cũng giới thiệu tình hình hội đàm giữa ông và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un và nói, không nên để sự bất đồng giữa hai nước Mỹ – Trung ảnh hưởng đến vấn đề Triều Tiên.
Giới quan sát quốc tế nhận xét, trong chuyến thăm Bắc Kinh lần này, ông Mike Pompeo muốn chuyển tới lãnh đạo Trung Quốc hai tín hiệu quan trọng: Mỹ không phản đối Trung Quốc phát triển và mong Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy tiến hình phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên.
Về vấn đề thứ nhất, trong khi hội đàm, ông Mike Pompeo đã bày tỏ: mặc dù hai nước Mỹ, Trung bất đồng căn bản trên nhiều vấn đề, nhưng Mỹ không phản đối Trung Quốc phát triển, không có ý bao vây ngăn chặn Trung Quốc và cũng không có chính sách kiềm chế Trung Quốc toàn diện.
Vấn đề thứ hai, Mỹ hy vọng Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy việc phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên. Khi hội đàm, ông Mike Pompeo đã ca ngợi lập trường nhất quán của Trung Quốc trong vấn đề Triều Tiên và đã có nỗ lực quan trọng trong việc phi hạt nhân hóa bán đảo.
Tuy nhiên, ngày 9.10, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In đã tiết lộ một thông tin quan trọng. Theo The Wall Street Journal, ông Moon Jae In dự đoán nhà lãnh đạo Kim Jong Un sẽ nhanh chóng gặp gỡ các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Nga, rất có thể trước khi diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh Trump – Kim lần thứ 2, Triều Tiên sẽ chuyển hướng sang hai “bạn cũ”. Ông Moon Jae In nói: “trật tự mới của bán đảo đang được xác lập”.
Khi thăm Hàn Quốc và hội đàm với Tổng thống Moon Jae In, ông Mike Pompeo nói cuộc hội đàm giữa ông và nhà lãnh đạo Kim Jong Un về phi hạt nhân hóa bán đảo “rất có tính xây dựng”, rằng “tiến trình phi hạt nhân hóa đã tiến thêm một bước”. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng việc ông Mike Pompeo ca ngợi lập trường của Trung Quốc về phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên chính là ngầm nhắc nhở Trung Quốc không nên tiếp tục chơi trò “lá mặt lá trái”, hoặc “không nên cản trở tiến trình phi hạt nhân hóa”.
Theo báo chí Triều Tiên, Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Choe Son Hui, người tham gia đàn phán về vấn đề hạt nhân với Mỹ mấy hôm nay đã xuất hiện tại Bắc Kinh, có thể chuẩn bị cho chuyến đi thăm Bắc Kinh sắp tới của ông Kim Jong Un . “The Wall Street Journal” phân tích, bà Choe có thể sẽ tới Moscow để sắp xếp một cuộc gặp gỡ giữa hai ông Kim Jong Un và Vladimir Putin.
Điều này có nghĩa là Triều Tiên có thể đang một mặt ứng phó với Mỹ, mặt khác lại muốn tiếp cận Nga, Trung. “The Wall Street Journal” cho rằng, ông Kim Jong Un chuẩn bị tìm kiếm sự ủng hộ của nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc để kiềm chế Mỹ, đổi lấy sự tiến triển của quá trình tháo dỡ thiết bị hạt nhân…
Có thể ông Donald Trump đã nhìn ra thực chất vấn đề, cùng với việc trừng phạt thuế quan Trung Quốc, gây sức ép với Triều Tiên, lại đồng thời bày tỏ thiện chí với họ nhằm cho Triều Tiên thấy họ cần nhìn rõ tình thế hiện nay…
Tờ “The Wall Street Journal” ngày 8.10 đã bày tỏ bi quan khi cho rằng: giữa hai ông Mike Pompeo và Vương Nghị phát sinh xung đột công khai hiếm thấy đánh dấu việc quan hệ Trung – Mỹ ngày càng xấu thêm, có thể sẽ dẫn đến cục diện phức tạp trong cuộc hội đàm Trump – Kim lần 2 tới đây.