Sau khi chiếm đóng, kiểm soát trái phép đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, Trung Quốc đã không ngừng mở rộng, cải tạo để biến đá này trở thành căn cứ tiền đồn quân sự quan trọng bậc nhất, phục vụ các yêu sách đòi chủ quyền ở Biển Đông của nước này.
Hoạt động quân sự hóa, mở rộng đảo của Trung Quốc trên đá Chữ Thập. Nguồn: AMTI/CSIS
Đá Chữ Thập là một rạn san hô thuộc cụm Nam Yết thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Đá này nằm ở vị trí cách biệt với các thực thể khác của quần đảo, nằm về phía Tây Nam của bãi san hô Tizard (Tizard Bank) thuộc cụm Nam Yết và về phía Đông Bắc của cụm Trường Sa. Trung Quốc tiến hành chiếm đóng, kiểm soát đá Chữ Thập từ năm1988. Từ đó đến nay, Trung Quốc đã không ngừng mở rộng, cải tạo để biến đá này trở thành căn cứ tiền đồn quân sự quan trọng bậc nhất của nước này ở Biển Đông, phục vụ các yêu sách đòi chủ quyền trong vùng biển này.
Hoạt động bồi đắp, mở rộng xây dựng đảo nhân tạo
Theo đánh giá của các chuyên gia, Đá Chữ Thập là một trong 7 bãi đá tại quần đảo Trường Sa mà Trung Quốc xây dựng, bồi đắp trái phép và quân sự hóa mạnh nhất trong vài năm gần đây. Từ năm 2010, Trung Quốc bắt đầu cải tạo, bồ đắp mở rộng quy mô lớn đá này, trong đó đã xây dựng một toà nhà bê tông dài hơn 60m trên đá Chữ Thập. Trên ngôi nhà có nhiều ăng-ten, gồm cả một ăngten radar thu phát sóng cao tần Yagi của hải quân cùng hai vòm che radar. Tháng 5/2010, Trung Quốc phủ sóng mạng điện thoại trên đá này. Từ năm 2014, Trung Quốc bắt đầu cải tạo mở rộng Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef) thành đảo nhân tạo lớn nhất quần đảo Trường Sa có diện tích 2,74 km2 (tính đến tháng 7/2015) với tổng kinh phí hơn 73 tỉ Nhân dân tệ (11,5 tỉ USD). Trung Quốc xây dựng trên Đá Chữ Thập 9 cầu tàu, 2 bãi đáp trực thăng, 10 ăng ten liên lạc qua vệ tinh và một trạm radar. Đặc biệt là việc xây dựng một đường băng dài 3.125m và rộng 60m, là đường băng duy nhất đủ lớn cho máy bay ném bom chiến lược tại Trường Sa, cho phép quân đội Trung Quốc bao quát không phận rộng lớn từ Tây Thái Bình Dương gồm cả Guam (nơi có các căn cứ Mỹ) đến Ấn Độ Dương. Tư lệnh Bộ chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ (PACOM), Đô đốc Harry Harris, cho biết hiện các vỉa đá ngầm mà Trung Quốc chiếm giữ và xây dựng trái phép ở Biển Đông nhìn giống hệt các căn cứ cho máy bay chiến đấu, máy bay ném bom, tàu và hoạt động do thám. Hôm 31/10/2018 vừa qua, Trung Quốc tiếp tục đưa vào vận hành các trạm quan sát thời tiết, gồm các thiết bị cho mặt đất và quan sát khí quyển và radar thời tiết trên 3 đảo, đá nhân tạo do nước này chiếm đóng, bồi đắp trái phép ở Biển Đông, trong đó có đá Chữ Thập. Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố những trạm quan sát này sẽ hòa thiện mạng lưới quan sát thời tiết trên toàn Biển Đông và sẽ chủ yếu được sử dụng để đảm bảo an toàn hàng hải, không chỉ phục vụ người dân Trung Quốc mà còn cho các nước khác trên khắp Biển Đông, nhằm trấn an dư luận quan ngại rằng Trung Quốc có thể sử dụng các trạm quan sát này vào mục đích quân sự. Tháng 4/2018, Trung Quốc đã khánh thành Tượng đài trên đá Chữ Thập để kỷ niệm các công trình xây dựng của họ trong Biển Đông, kể cả các công trình bồi đắp đất và xây đảo nhân tạo. Tờ Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc cho biết mục đích của việc xây dựng tượng đài là để chuyển tải thông điệp, khẳng định quyết tâm của Trung Quốc sẽ bảo vệ lãnh thổ và quyền hàng hải của họ. Trên Đá Chữ Thập hiện đã có một bệnh viện với hơn 50 bác sỹ, các tàu thuyền cơ động cao tốc, và một sân bay với đường băng dài 3.160 mét, nhằm phục vụ cơ sở Bắc Kinh gọi là “trạm dự báo thời tiết” có gắn radar, Reuters dẫn nguồn truyền thông chính thống của Trung Quốc nói.
Quân sự hoá quy mô lớn đá Chữ Thập
Đài CNBC của Mỹ tháng 5/2018 dẫn các nguồn tin tình báo cho biết các tên lửa hành trình chống hạm YJ-12B và tên lửa đất đối không HQ-9B đã được Trung Quốc lắp đặt trên ba thực thể Đá Chữ Thập, Xu Bi, Đá Vành Khăn bị Trung Quốc chiếm đóng và xây dựng trái phép thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trước đó, trong báo cáo được công bố hôm 14/12/2017, Tổ chức nghiên cứu quốc tế hàng đầu thế giới (CSIS) có trụ sở tại Mỹ, cho biết hoạt động lắp đặt trái phép các thiết bị quân sự được Trung Quốc tiến hành trong suốt năm 2017 tại các thực thể trên biển do nước này chiếm đóng phi pháp tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam, trong đó đá Chữ Thập, thực thể trên biển phía Đông Bắc quần đảo Trường Sa của Việt Nam hiện bị Trung Quốc chiếm đóng trái phép, là nơi có nhiều hoạt động xây dựng của Trung Quốc nhất. Tài liệu do CSIS thu thập cho thấy Trung Quốc đã hoàn thành xây dựng nhiều nhà chứa dọc đường băng và các hầm ngầm phía nam hòn đảo. Các cấu trúc này có thể được sử dụng để chứa bom, đạn và các khí tài quân sự khác. Nhiều cơ sở radar và hầm chứa tên lửa cũng được phát hiện khắp hòn đảo.
Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết Trung Quốc đã lắp đặt trên 2 tiền đồn ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam các thiết bị có khả năng làm nghẽn hệ thống radar và liên lạc. Trong khi Trung Quốc một mực nói rằng việc xây dựng ở các đảo là để đảm bảo an toàn trên biển, hỗ trợ công tác hàng hải, tìm kiếm và cứu nạn, bảo vệ nguồn cá và các chức năng phi quân sự, thiết bị phá sóng điện tử chỉ dành cho mục đích quân sự, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết thêm.
Theo đánh giá dựa trên hình ảnh chụp từ vệ tinh, các chuyên gia của chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải (AMTI) thuộc CSIS cho biết Trung Quốc đang xây dựng tại Đá Chữ Thập, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, trung tâm liên lạc lớn nhất trong vùng với phần góc đông bắc của Đá Chữ Thập được trang bị các thiết bị liên lạc và ăng ten cảm biến lớn hơn so với các đảo nhân tạo khác ở Trường Sa. Đá Chữ Thập có thể sẽ được dùng như một cơ sở tình báo hoặc trung tâm liên lạc cho các lực lượng của Trung Quốc ở khu vực này, theo CSIS.
Theo các chuyên gia phân tích của IHS Jane’s Defense, việc Trung Quốc làm xong phi đạo trên Đá Chữ Thập, sẽ cho phép Bắc Kinh đẩy nhanh tiến độ xây dựng thêm các cơ sở khác và bắt đầu thực hiện các phi vụ tuần tra trên toàn vùng Trường Sa, nơi cũng đang bị 4 láng giềng Đông Nam Á khác (Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei) và Đài Loan đòi chủ quyền. Tạp chí này đánh giá Đá Chữ Thập như vậy đã trở thành căn cứ lớn nhất của Trung Quốc trong vùng, với phi đạo tác chiến đầu tiên đã sẵn sàng hoạt động.
Các nước phản đối mạnh mẽ hoạt động của TQ
Mỹ, Philippines và các nước đã nhiều lần bày tỏ quan ngại sâu sắc với Trung Quốc về hành động quân sự hóa mới nhất của nước này ở Biển Đông, đồng thời cảnh báo về hệ lụy của hành động này. “Chúng tôi biết rõ về việc quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông. Chúng tôi đã trực tiếp nêu quan ngại với Trung Quốc về vấn đề này và sẽ có những hậu quả trước mắt và lâu dài”, người phát ngôn Nhà Trắng Sarah Sanders nói trong một cuộc họp báo thường kỳ tháng 5/2018. Eric Sayers, cựu cố vấn cho chỉ huy của Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương gọi việc Trung Quốc triển khai tên lửa tại các đảo nhân tạo ở Biển Đông, trong đó có đá Chữ Thâp là “một sự leo thang lớn”. Sau đó, Mỹ đã hủy lời mời Trung Quốc tham gia cuộc tập trận hải quân đa phương RIMPAC 2018. Trước đó, Đô đốc hải quân Mỹ Philip Davidson, ứng viên dự kiến thay thế ông Harry Harris trở thành Tư lệnh Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương Mỹ đã cảnh báo rằng việc Trung Quốc tăng cường hiện diện trên biển Đông là “một thách thức đáng kể đối với các hoạt động quân sự của Mỹ ở khu vực”.
Việt Nam đã nhiều lần bày tỏ quan điểm rõ ràng và nhất quán về vấn đề này. Việt Nam có chủ quyền không tranh cãi đối với hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa. Việc Trung Quốc xây dựng, đưa vào sử dụng trái phép các công trình trên các đá, bãi tại khu vực quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa đều xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam. Những hành động phi pháp như vậy không thể làm thay đổi sự thực về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo này. Việt Nam kiên quyết phản đối và yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, chấm dứt ngay các hoạt động sai trái nêu trên và không để tái diễn các hành động tương tự; nghiêm túc tuân thủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và đóng góp thiết thực vào việc duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông.