Việc 1 tiểu bang của Australia đã âm thầm phớt lờ các nhà quản lý liên bang để ký một thỏa thuận riêng với Trung Quốc đã khiến Thủ tướng Scott Morrison choáng váng.
Thủ tướng Scott Morrison. Ảnh: EPA
Chính quyền tiểu bang qua mặt
Theo The New York Times (NYT-Mỹ), Thủ tướng Australia Scott Morrison đã “không kịp trở tay” khi hay tin Victoria – một tiểu bang nước này đã âm thầm phớt lờ các nhà quản lý liên bang và ký một thỏa thuận với Trung Quốc để giúp bang này tham gia vào sáng kiến Vành đai và con đường của Bắc Kinh.
Thủ tướng Australia cho biết, thỏa thuận giữa chính phủ Trung Quốc và chính quyền bang Victoria đã được ký vào tháng trước và điều này xảy ra vào đúng thời điểm các quan chức tình báo lo ngại nguy cơ tăng cường ảnh hưởng quá mức của Bắc Kinh, gây khó khăn trong việc thực hiện chính sách đối ngoại của Australia.
Trả lời báo chí, ông Morrison tiết lộ, ông cảm thấy rất bất ngờ khi chính quyền bang Victoria tự đưa ra chủ trương tham gia vào các vấn đề liên quan đến quan hệ quốc tế mà không thảo luận trước với chính phủ liên bang.
“Họ [chính quyền bang Victoria] hiểu rõ chính sách của chúng tôi [chính phủ liên bang] về chính sách trong những vấn đề này, tôi không nghĩ đó là cách thức mang tính hợp tác hoặc hữu ích về những vấn đề này”, NYT dẫn lời ông Morrison nói.
Một số ý kiến tiết lộ rằng, quyết định của bang Victoria xuất phát từ nguyên nhân liên quan đến vấn đề chính trị khi chính quyền bang này sẽ tổ chức bỏ phiếu trong cuộc bầu cử nhiệm kỳ tiếp theo trong chưa đầy 2 tuần tới.
Trong khi đó, Thủ hiến bang Victoria Daniel Andrews cho rằng, thỏa thuận này sẽ cho phép các doanh nghiệp của bang “tiếp cận gần hơn với các cơ hội đầu tư và thương mại trong sáng kiến Vành đai và con đường đầy tham vọng của Trung Quốc”.
Tuy nhiên theo NYT, giới phân tích lại cho rằng, đâu là “hành động ngây thơ” khi ông Andrews chưa hiểu hết những cam kết trong sáng kiến Vành đai và con đường – chính sách để Trung Quốc mở rộng tầm ảnh hưởng toàn cầu thông qua các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn.
Tuy nhiên, dù mục đích của bang Vitoria là gì thì việc ký kết thỏa thuận trên đã tạo ra một tiền lệ để Trung Quốc qua mặt các lãnh đạo quốc gia ở thủ đô Canberra, trực tiếp “lấy lòng” các tiểu bang nước này, NYT nhận định.
Ông Michael Shoebridge chuyên gia thuộc Viện Chính sách chiến lược Australia lo ngại, đây có thể là cách thức tiếp cận của Bắc Kinh đối với các thỏa thuận quốc tế khác.
Không rõ nội dung cụ thể nào được đưa vào thỏa thuận với Victori nhưng các dự án thuộc sáng kiến Vành đai và con đường đang có xu hướng mở rộng tại các quốc gia khác, NYT bình luận.
Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc đã cam kết đầu tư hàng tỷ USD vào các dự án xây dựng đường sá, nhà máy điện, cảng biển dọc châu Á, Phi, Âu trong vòng 5 năm qua.
Sáng kiến Vành đai và con đường là một phần quan trọng trong chính sách đối ngoại của ông Tập. Bắc Kinh đã thông qua các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn để giành sự ủng hộ của các quốc gia và mở rộng tầm ảnh hưởng trên toàn thế giới.
Tuy nhiên, theo NYT, các khoản đầu tư này đều đi kèm với các điều kiện bổ sung. Theo đó, ngân hàng do chính phủ Trung Quốc quản lý sẽ cung cấp các khoản vay lớn hoặc đảm bảo tài chính cho việc xây dựng sân bay, cảng biển, đường cao tốc, đường sắt, nhà máy điện…
Nhưng khoản vay này thường kèm theo yêu cầu như, nhà thầu Trung Quốc được tham gia và có ảnh hưởng lớn trong việc lập kế hoạch và xây dựng, công nhân xây dựng thường được đưa từ Trung Quốc sang…
Nguy cơ của Australia
Từ trước đến nay, Australia luôn tìm cách cân bằng mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc và quan hệ đồng minh an ninh chiến lược với Mỹ. Kể từ khi ông John Howard trở thành Thủ tướng cách đây hơn 10 năm, chính phủ Australia đã luôn cố gắng cân bằng giữa 2 nước này.
“Ông Howard từng có quan điểm rất nổi tiếng là, Australia không cần đưa ra lựa chọn giữa mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc và quan hệ đồng minh với Mỹ”, Michael Clarke, Phó Giáo sư Học viên an ninh quốc gia, Đại học quốc gia Australia chia sẻ.
“Nhưng rõ ràng, khi đối mặt với chính sách Nước Mỹ trên hết của Tổng thống Donald Trump và sự quyết đoán của Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, quan điểm của ông Howard đã không còn phù hợp nữa”, học giả Australia bình luận.
Theo ông này, chính phủ liên bang Australia cần xác định rõ vai trò của mình trong việc có hay không cho phép các bang nhận tài trợ của Trung Quốc cho các dự án thuộc sáng kiến Vành đai và con đường.
Chính phủ liên bang có thể phán đối quyết định ký kết thỏa thuận giữa bang Victoria và chính phủ Trung Quốc nhưng trước đó, chính phủ này cũng đã ký một biên bản ghi nhớ với Bắc Kinh và phần lớn các nội dung vẫn được giữ bí mật.
Cụ thể, hồi tháng 9 vừa qua, Bộ trưởng Thương mại Australia khi đó là ông Steven Ciobo đã ký một thỏa thuận cho phép hai nước hợp tác trong các dự án cơ sở hạ tầng tại nước thứ 3 trong các dự án thuộc khuôn khổ sáng kiến Vành đai và con đường. Chính phủ liên bang hiện vẫn chưa công bố chi tiết nội dung của thỏa thuận này.
Theo NYT, chính quyền bang Victoria ban đầu từ chối tiết lộ nội dung của thỏa thuận đã ký với Bắc Kinh nhưng hôm thứ Hai vừa qua, bản thỏa thuận dày bốn trang đã được đăng tải trên trang tin của chính quyền bang.
Theo đó, bang Victoria và Trung Quốc sẽ hợp tác trong các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, thương mại… trong thời hạn 5 năm và không tồn tại ràng buộc pháp lý.
Thủ hiến bang Victoria khẳng định, thỏa thuận với Trung Quốc mang lại lợi ích kinh tế cho bang này.
Tuy nhiên, Giám đốc Viện nghiên cứu chính sách chiến lược Australia Peter Jennings gọi đây là hành động vi hiến và coi đây là “hành động can thiệp chính trị của Trung Quốc”, đồng thời cảnh báo chính phủ Australia về xu hướng Bắc Kinh “qua mặt” chính phủ để làm việc trực tiếp với các tiểu bang.