Các dự án Trung Quốc bị người dân Nga chống lại bởi họ sợ chính sách ‘xâm lược mềm’ và sự đóng góp cho cư dân địa phương là rất ít.
Nhiều dự án Trung Quốc bị dân Nga kịch liệt phản đối
Bài viết trên trang web của Sputnik cho biết, kiến nghị chống lại việc xây dựng một nhà máy đóng chai nước của Trung Quốc trên hồ Baikal đã thu được gần một triệu chữ ký, và đây không phải là ví dụ duy nhất về sự bất mãn của công chúng đối với hoạt động kinh tế của Trung Quốc.
Hôm 13/3, thủ tướng Dmitry Medvedev đã chỉ đạo Bộ Môi trường kiểm tra dự án nhà máy đóng chai nước hồ Baikal theo “các tiêu chuẩn môi trường hiện đại nhất”. Người đứng đầu chính phủ Nga nhấn mạnh rằng “Chủ đề này đã trở nên rất gay gắt”.
Đây là một nhà máy nước đóng chai dự định đặt ở làng Kultuk phía nam vùng Irkutsk. Việc xây dựng được thực hiện bởi Aquasib – một công ty tư nhân, do công dân Trung Quốc Ju Gof sở hữu 99% (1% còn lại thuộc sở hữu của người vợ Nga Olesya Mulchak của ông ta).
Aquasib có kế hoạch lấy nước từ đáy hồ Baikal, bơm qua một đường ống dưới nước dài vài km đến nhà máy hiện đang được xây dựng trên bờ hồ, đóng chai và xuất khẩu sang Trung Quốc, Hàn Quốc và Mông Cổ.
Theo kế hoạch đầu tư, công suất theo dự kiến của nhà máy là xử lý và đóng chai khoảng 528 nghìn lít nước mỗi ngày. Giai đoạn đầu tiên sẽ được đưa vào hoạt động vào tháng 12 năm nay và đến năm 2021 công ty sẽ đạt đến công suất thiết kế tối đa.
Tuy nhiên, người dân địa phương phản đối mạnh mẽ dự án. Năm 2017, một người trong số đó đăng một bản kiến nghị trên site change.org yêu cầu ngừng thi công và đã có tới hơn 900 nghìn người đã ký tên ủng hộ.
“Các nhà khoa học xác nhận việc xây dựng nhà máy sẽ gây ra thiệt hại đáng kể cho khu vực hồ Baikal, vốn đang gặp vấn đề về môi trường”, tài liệu viết. Đặc biệt, các loài chim di cư theo truyền thống thường dừng chân lại trong khu vực có thể bị ảnh hưởng.
Ngoài ra, cách nơi xây dựng không xa, có những nơi làm tổ cho những loài chim được liệt kê trong Sách đỏ. Tác giả của bản kiến nghị nhấn mạnh rằng, những yếu tố này đã không được tính đến khi cấp giấy phép xây dựng.
Thế nhưng vào tháng 1, công việc xây dựng vẫn được khởi động. Người dân địa phương kháng cáo lên văn phòng công tố liên bang khu vực Tây Baikal với yêu cầu xác minh việc tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường. Những sự vi phạm ngay lập tức bị phát hiện.
“Trong quá trình kiểm tra, người ta đã xác định công trường xây dựng phát sinh chất thải và việc tích lũy tạm thời lại nằm trên địa điểm không được trang bị đầy đủ theo yêu cầu của pháp luật”, văn phòng công tố thông báo. Ngoài ra, sự cố tràn nhiên liệu đã được phát hiện tại công trường xây dựng, có thể dẫn đến ô nhiễm nước hồ Baikal.
Tuy nhiên, hy vọng của những người bảo vệ hồ muốn ngăn chặn dự án nhanh chóng biến mất. Theo đại diện pháp luật của công ty Aquasib cho biết, các thanh tra chỉ tìm thấy “hai túi rác và vết bẩn từ nhiên liệu động cơ, giờ đây đã được dọn sạch”. Đây chỉ là những vi phạm nhỏ.
Bất chấp điều đó, chính quyền địa phương vẫn ủng hộ dự án của nhà đầu tư Trung Quốc vì chúng tăng dòng vốn đầu tư, tạo việc làm mới và tăng doanh thu thuế. Ví dụ như Nhà máy đóng chai nước hồ Baikal thu hút 1,5 tỷ rúp đầu tư và tạo ra 150 việc làm, cùng với một dòng tiền nộp thuế ổn định.
Không có gì đáng ngạc nhiên khi người đứng đầu Buryatia, ông Andreassey Tsydenov, đã tuyên bố vào đầu tháng 3 rằng, tất cả những tiếng kêu ca và tình trạng bất ổn này chẳng vì điều gì cả.
“Ví dụ lo ngại sẽ không còn nước trong hồ, tôi chỉ có thể đưa ra một ví dụ: những gì chảy qua đập Angarsk hiện nay và nhà máy Baikal dù có sẵn sàng đóng chai nhiều bao nhiêu đi chăng nữa, thì cũng chỉ như lượng nước chảy qua con đập trong một phút rưỡi” – Tsydenov giải thích.
Sự phẫn nộ của công chúng liên quan đến dự án của Trung Quốc trên hồ Baikal gây tiếng vang lớn, nhưng không phải là một trường hợp duy nhất. Chỉ trong tháng vừa qua có ít nhất hai vụ bê bối tương tự đã xảy ra, bao gồm ở dự án tái thiết nhà máy lọc dầu Omsk và dự án xây dựng nhà máy sữa ở vùng Morgaushsky (Chuvashiya).
Người Nga lo sợ điều gì ở các dự án đầu tư Trung Quốc?
Giới truyền thông Nga và Trung Quốc đã đi tìm lời giải cho việc người dân Nga cương quyết phản đối các dự án đầu tư của Trung Quốc và người Nga suy nghĩ gì về những nhà đầu tư này. Theo đó, tâm lý bất mãn của người dân chủ yếu đến từ những nguyên nhân sau:
Thứ nhất là: Nhầ đầu tư Trung Quốc đang “thôn tính” đất đai địa phương
Theo trang web “Quan sát” (Guancha, thuộc Viện nghiên cứu chiến lược Thượng Hải, chuyên bày tỏ quan điểm chính thức của Bắc Kinh), người Trung Quốc đang tích cực mua đất và xây dựng các cơ sở hạ tầng và nhà ở trên bờ hồ Baikal.
Nếu như pháp luật không cho phép mua được đất, họ sẽ thuê một trung gian người Nga để có được quyền sở hữu bất động sản, nhưng chủ nhân thực sự là công dân Trung quốc. Và trên mảnh đất có được dưới cái cớ xây dựng nhà ở hoặc nhà vườn, mọc lên các khách sạn nhiều tầng và cơ sở hạ tầng dành cho du lịch.
“Guancha” trích dẫn lời một doanh nhân Trung Quốc đã đầu tư khoảng 12 triệu dollars vào bất động sản trên hồ Baikal thừa nhận, tất cả hoạt động này trên thực tế là bất hợp pháp.
Dự án Trung Quốc được ưu đãi hơn so với các công dân Nga, trước “Luật Bảo vệ hồ Baikal”
Các chuyên gia lưu ý, ngoài tình cảm truyền thống coi hồ Baikal như viên ngọc sinh thái của Nga, những người dân địa phương không hài lòng còn bị thúc đẩy bởi những cảm giác bị đối xử bất công.
Công ty Trung Quốc được phép xây dựng một nhà máy ngay trên bờ hồ, còn người dân địa phương thì bị cấm xây dựng nhà cửa và bị yêu cầu tháo gỡ mọi công trình đã được xây dựng trước khi “Luật Bảo vệ hồ Baikal” được sửa đổi theo đánh giá tác động môi trường bắt buộc.
Vì một số lý do nào đó, các cơ quan giám sát của Nga không chú ý hoặc cố tình lờ đi các vi phạm của người Trung Quốc, trong khi đó, họ lại giám sát một cách thận trọng, trừng phạt nặng nề người dân của mình vì những sai lệch nhỏ nhất so với các quy tắc.
Chủ sở hữu của Aquasib rõ ràng đã được nhận các đặc quyền của địa phương, ở các dự án khác cũng vậy. Do đó, người dân địa phương ở Nga đã cực lực phản đối. Bây giờ chỉ có chính phủ mới có thể giúp những người phản đối xây dựng nhà máy.
Thứ ba là: Người Trung Quốc cướp mất việc làm của dân địa phương
Cư dân làng Omskiy ở Tây Siberia đã đệ đơn khiếu nại lên Ủy ban Nhân quyền khu vực về việc xây dựng trại cho 400 công nhân Trung Quốc, những người sẽ tham gia vào việc tái thiết nhà máy lọc dầu Omsk.
Có rất nhiều người thất nghiệp ở Omsk, trong đó có không thiếu những người thợ lành nghề nhưng họ [nhà thầu Công ty Xây dựng – Kỹ thuật Hóa học số 7 của Trung Quốc] lại đưa những công nhân trẻ tuổi Trung Quốc sang học việc và sinh sống ở đây.
Đây là những cáo buộc không mới đối với giới đầu tư Trung Quốc. Ở bất cứ dự án nước ngoài nào, Trung Quốc cũng né tránh việc tuyển công nhân hay thợ kỹ thuật địa phương và tìm mọi cách mang công nhân ở trong nước sang, lập các “làng Trung Quốc” ở nơi đất khách quê người.
Thứ tư là: Nguy cơ Trung Quốc “Thuộc địa hóa” của vùng đất của Nga
Tại vùng Morgaushsky (Chuvashiya), cư dân địa phương tại một phiên điều trần công khai đã phản đối việc xây dựng nhà máy sữa của công ty Trung Quốc “Sychuan-Chuvashiya”.
Họ đã mua 40 ha đất, dự định xây dựng nhà máy chế biến, tòa nhà đóng gói thành phẩm, căng tin, cửa hàng và quán cà phê, cũng như một trung tâm thể hình. Đại diện của “Sychuan-Chuvashiya” cũng hứa rằng tất cả các cơ sở mua sắm và giải trí sẽ phục vụ cả cho người dân địa phương.
Tuy nhiên dân chúng không tin điều đó. Tại phiên điều trần, người dân phàn nàn việc người Trung Quốc đã rào kín lại công trường xây dựng, chặn các con đường đi vào các lô đất tư nhân.
Nhưng quan trọng nhất, các nhà phân tích Bắc Kinh cho rằng, người Nga lo ngại sức mạnh kinh tế sẽ giúp Trung Quốc thao túng các chính quyền địa phương, trong bối cảnh kinh tế Nga không có kết quả phát triển tốt và dân số đang giảm dần ở các khu vực Bắc Kinh đã và đang đầu tư.
Thứ năm là: Đóng góp rất ít cho kinh tế địa phương
Trong bài viết vào hồi giữa tháng 2, trang web của Guancha đã công bố một tài liệu về sự bất mãn của người dân Nga với sự mở rộng kinh tế của Trung Quốc, cho rằng, điều này không giúp ích gì cho kinh tế của địa phương họ.
Theo đó, công dân Trung Quốc đến hồ Baikal không cho phép người Nga kiếm tiền từ đó.
“Họ [người Trung Quốc] ở trong các khách sạn thuộc về người Hoa, chỉ ăn các món ăn Trung Quốc. Tài xế và người phục vụ cũng là người Hoa. Tất cả các dịch vụ đều được trả tiền ở Trung Quốc, vì vậy đóng góp cho nền kinh tế Nga là rất nhỏ” – bài viết của Guancha nêu rõ.
Guancha kết luận rằng, người Nga không hài lòng khi Trung Quốc sử dụng đất nước của họ làm cơ sở cung cấp năng lượng, nguyên liệu thô, mang lại giá trị kinh tế rất ít cho Nga và họ tin rằng Trung Quốc muốn kiếm tiền từ tình hình khó khăn ở nước Nga hiện tại.
Ngoài ra, người Trung Quốc cũng không gây được thiện cảm do có những cư xử không tốt ở Nga. “Không phải ai cũng xử sự tinh tế: Họ có thể nhổ bậy và vứt rác mọi nơi” – bài báo viết và thừa nhận rằng, đối với người Nga, điều này gây ra cảm giác thù địch.